تجربه اتوبوس‌های تندرو در آمریکای لاتین

در ۱۵ سال گذشته، شهرهای سرتاسر آمریکای لاتین به واسطه به کارگیری حمل و نقل سریع اتوبوس (بی آر تی) دستخوش انقلابی نرم اما مهم در طراحی و حمل و نقل عمومی شهری شده‌اند. با وعده اختصاص مزایای سیستم­های حمل و نقل کشورهای پیشرفته آن‌هم با قیمت کشورهای در حال توسعه، بی آر تی خیلی سریع به ابتکاری محبوب در میان مدیران و سیاستگذاران آمریکای لاتین در سطح ملی و شهری تبدیل شد.

به گزارش پایگاه خبری شهر الکترونیک، بی آر تی که در دهه ۱۹۷۰ در شهر کوریتیبای برزیل راه اندازی شد، سرعت اتوبوس‌ها را افزایش داد و با جایگزین کردن اتوبوس‌هایی با ظرفیت بالا در خطوط واحد، راه اتوبوس‌ها را به مجموعه‌ای از ایستگاه‌های ثابت باز کرد و با این کار بر امنیت جاده‌ها افزود. با توجه به موفقیت سیستم کوریتیبا شهرهایی مانند مکزیکوسیتی، بوگاتا و کیوتو اخیرا با به کارگیری بی آر تی به عنوان رکن اصلی شبکه حمل و نقل خود، تحسین قابل توجه کاربران عمومی و ناظران بین‌المللی را برانگیخته‌اند.

در مطالعات حمل و نقل عمومی، بی آر تی گام مهمی برای حل و فصل مشکلاتی چون تراکم فضاست؛ مشکلی که شهرهای آمریکای لاتین را دچار آشفتگی کرده است. بیشتر سیستم‌های حمل و نقل انبوه در آمریکای لاتین از خطوط شخصی، گران قیمت، کند و شلوغ اتوبوس تشکیل شده که از مواجهه با چالشهای مربوط به پراکندگی گسترده شهری ناتوان است. علاوه بر این بیشتر مسافران ناگزیرند فواصل زیادی را از خانه‌های واقع در حاشیه شهرها تا اداره های واقع در مراکز شهر طی کنند.

پیچیدگی مشکلات شهری که تقریباً شامل حال همه کشورهای جهان می‌شود، موفقیت منحصر به فردی را برای بی آر تی به ارمغان آورده است. سابقه آزموده شده بی آر تی، آن را به گزاره‌ای جذاب برای رای دهندگان سرخورده از فساد، ناتوانی‌ها و وعده‌های توخالی شهرداری‌ها تبدیل کرده است. اجرای موثر طرح‌های مربوط به بی آر تی  منجر به سوق برخی مقامات شهری به جایگاهی برتر شده است، به طوری‌که به جیم ماهواد، شهردار سابق کیوتو در رسیدن به سمت ریاست جمهوری اکوادور کمک کرده است. به این ترتیب در آمریکای لاتین توجه به مسائل حیاتی شهری به لحاظ سیاسی سودمند است.

همه اینها نه به این معنی است که بی آر تی یک موفقیت کامل بوده و نه اینکه در ابتدای امر مورد استقبال همه جهانیان قرار گرفته است. علی رغم سادگی مفهوم اساسی، سیستم بی آر تی از لحاظ فنی پیچیده و نیازمند مدیریتی موثر است. سیستم‏های بی آر تی با به وجود آمدن کمبودهایی در صلاحیت فنی یا چشم‌انداز استراتژیک با چالش‌هایی مواجه شد و به میزان مشکلاتی که قصد حل و فصلشان را داشت، مسائل و مشکلات جدیدی را ایجاد کرد.

با این حال استفاده از سیستم بی آر تی موجب بهبود برخی مشکلات شهری شده که مهمترین آن کاهش تراکم ترافیک است. سیستم‌های بی آر تی سریعتر از سیستم‌های قدیمی‌اند که حدود ده کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنند و در برخی شهرها در زمان اوج شلوغی به کمتر از پنج کیلومتر هم می‌رسد. همچنین با متقاعد شدن مسافران برای استفاده از اتوبوس بجای خودروهای شخصی کیفیت رانندگی اتوبوس نیز افزایش یافت.

برخی شهرها از بی آر تی به عنوان موتوری برای توسعه اقتصادی استفاده کرده‌اند. این امر مشکل قدیمی توسعه را در رابطه با پراکندگی خدمات اتوبوس‌ها در سطح شهر حل می‌کند و اجازه می‌دهد که توسعه تنها به مناطقی خاص اختصاص نیابد. مطالعات نشان می‌دهد که در بوگوتا قیمت املاک تجاری و مسکونی واقع در امتداد کریدورهای بی‌آرتی افزایش یافته و موجب رونق بازار املاک شده است.

شهرهای بهره مند از سیستم‌های بی آر تی شاهد کاهش چشمگیر تصادفات و مرگ و میر مربوط به ترافیک هستند. این پیشرفت‌های حیرت‌انگیز از کنترل شمار بیشتری از اتوبوس‌های شهری و درنتیجه رانندگی کم خطرتر اتوبوسرانان مشتق می‌شود. علاوه بر این، اختصاص خطوط ویژه برای سیستم‌های بی‌آرتی و جدا شدن اتوبوسها و ماشینها از هم، موجب کاهش خطر رانندگان بی‌پروا برای افراد پیاده و سایر رانندگان می‌شود.

سیستم‌های بی آر تی همچنین آلودگی را کاهش داده و برای افراد معلول امکان استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی را فراهم می‌سازد.  مقایسه میزان آلودگی قبل و بعد از اجرای طرح سیستم‌های بی آر تی نشان‌دهنده بهبود قابل توجه سطح آلودگی در کریدورهای بی آر تی است. در حالی که تولید گازهای گلخانه‌ای وابسته به وسایل نقلیه در بوگوتا از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۲ بیست و سه درصد افزایش یافته است، این میزان در کریدورهای بی آر تی ۱۱درصد افت داشته است.

این امر به ویژه به این خاطر قابل­ توجه است که شریان‌­های اصلی این کریدورها را کارگران و سکنه اشغال کرده­‌اند. بر اساس مطالعه­‌ای در کیوتو ۲۳ درصد از جمعیت در شریان‌های اصلی ترافیک زندگی می­‌کنند و بیشتر از ۱۳درصدشان هم در مشاغل رسمی و غیررسمی در امتداد این شریان­‌ها مشغول به کارند. همچنین بی آر تی را اولین نمونه­ حمل و نقل انبوه اتوبوس در امریکای لاتین دانسته اند که به طور گسترده در دسترس معلولان قرار دارد و در گشایش درهای شهر به روی گروه از پیش به حاشیه رانده شده سهیم است.

برخی شهرها از بی آر تی به عنوان موتوری برای توسعه اقتصادی استفاده کرده‌اند. این امر مشکل قدیمی توسعه را در رابطه با پراکندگی خدمات اتوبوس‌ها در سطح شهر حل می‌کند و اجازه می‌دهد که توسعه تنها به مناطقی خاص اختصاص نیابد. مطالعات نشان می‌دهد که در بوگوتا قیمت املاک تجاری و مسکونی واقع در امتداد کریدورهای بی آر تی افزایش یافته و موجب رونق بازار املاک شده است.

ناگفته نماند که درکنار این دستاوردها، طراحی و پیاده‌سازی ضعیف بی آر تی به راحتی می‌تواند اثرات جانبی منفی ایجاد کند. از بی آر تی بخاطر ایجاد مانع در عبور عابرین پیاده در امتدا خیابانهای بهره‌مند از خدمات این سیستم انتقاد می‌شود. در سائوپائولو اصطلاح «دیوار اتوبوسها» محور شکایتها است که به اتوبوس‌های چند قطعه‌ای بسیار درازی گفته می‌شود که بدنه خیابان را به دو بخش تقسیم می‌کند. در آخر اینکه علیرغم جوانب خوشبینانه مذکور، مطمئنا تنها تعداد معدودی از سیستمهای بی آر تی پتانسیل پیشرفت و توسعه مشابه سیستمهای مترو را دارند.

در ۳۵ سال گذشته، سیستم بی آر تی از تکنولوژی منحصر به کوریتیبا به محبوبترین و مقرون به صرفه‌ترین استراتژی حمل و نقل در شهرهای آمریکای لاتین تبدیل شده است. طراحی بلندپروازانه و سرمایه‌گذاری سیاسی قابل توجه توسط سیاستگذاران شهری، با بهبود ایمنی و سرعت‏ بخشی با صرف هزینه ‏ای معقول در نحوه عملکرد شهرهای آمریکای لاتین انقلابی کوچک به راه انداخته است. در طول این پروسه، مدرن‌سازی، تخصص‌گرایی و پاکیزگی در شهرهای آمریکای لاتین که به محیط‌های شهری بی‌قاعده و قانون شهره‌اند، آغاز شد.

علاوه بر این با گسترش خدمات بی آر تی در شهرهای سرتاسر این قاره طراحی آن نیز بهبود یافت. مدیران شهرسازی طراحی سیستم‌ها را از طرح‌های خام و خطی کیوتو ترول به مدل‌های چند بدنه ترانسانتیاگو سوق دادند. در حال حاضر شهرهای آمریکای لاتین پیچیدگی‌های روزافزونی را در مدیریت موثر انتقال به سیستم‌های بی آر تی نشان می‌دهند.

منبع : پایگاه خبری شهر الکترونیک