سیستم های هوشمند حمل و نقل چیست؟

در سالهای اخیر، جوامع پیشرفته با بهره گیری از امکاناتی که امروزه بعنوان ره آوردهای فناوری اطلاعات (IT) شناخته می شوند، با ایجاد سیستمهای هوشمند حمل و نقل ( ITS ) یک زیرساخت مناسب جهت دستیابی متخصصین ترافیک به فناوری های مناسب در ‌برنامه ریزی ، هدایت و کنترل ترافیک را فراهم آورده‌اند. که با فرض مثبت بودن این پیشرفتها و وضعیت کنونی ۱۶سیستم اصلی و بیش از ۱۶۰خدمت از ITS تامین گردیده است.
در همین راستا ، دستیابی به اهداف برنامه ریزان حمل و نقل که همواره افزایش ایمنی و آرامش در سفر، کاهش هزینه و اثرات نامطلوب زیست محیطی ، ‌کاهش مصرف انرژی و تأخیرهای ناخواسته در طول سفر و در نهایت جلب رضایت مسافرین و روانسازی جریان ترافیک و حمل و نقل میباشد را به دنبال خواهند داشت.

حمل و نقل و جابجائی کالا و مسافر، بعنوان یکی از اساسی ترین نیازهای بشر، همواره به عنوان شاخصی مطرح و بسیار مهم در برنامه‌ریزی‌های کلان هر جامعه، ‌مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
درعصری که به آن ”عصر انفجار اطلاعات“ اطلاق می‌گردد، فناوری اطلاعات(IT) و ارتباطات بعنوان ابزاری کارآمد برای متخصصین رشته های گوناگون، موجبات تسهیل و تسریع ارائه خدمات را فراهم نموده است.
در همین راستا، مهندسین حمل و نقل نیز سعی بر آن داشته‌اند تا از فناوری اطلاعات (IT )بعنوان راهکاری مناسب درجهت از میان برداشتن معضلات اساسی مدیریت ترافیک بهره‌ جسته‌ و مشکلات آنرا به حداقل ممکن کاهش دهند. در این مقاله سعی بر آن است تا اندکی از کاربرد‌های IT در حمل و نقل تشریح شود.در سالهای اخیر و در جوامع پیشرفته، مهندسین حمل و نقل همراه با متخصصین رشته های مخابرات و ارتباطات – الکترونیک – کامپیوتر و … با بهره جوئی از امکاناتی که امروزه بعنوان ره آوردهای IT شناخته میشوند، “سیستم‌های هوشمند حمل و نقل یا ITS‌ ” را بوجود آورده اند که زیرساختی مطلوب و مناسب جهت تحقق و دستیابی به اهداف تعیین شده زیر را فراهم آورده است.

– مدیریت و برنامه ریزی دقیق و کارآمد در حمل و نقل و ترافیک
– استفاده بهینه از منابع موجود
– کاهش صدمات و افزایش ایمنی و آرامش
– کاهش مصرف انرژی و هزینه ها و اثرات نامطلوب زیست محیطی
– ‌کاهش زمان سفر و تأخیرهای ناخواسته و در نهایت جلب رضایت مسافرین و روانسازی جریان ترافیک و حمل و نقل و …
این اهداف ‌همواره از مقاصد ومطلوب‌های برنامه ریزان و متخصصین حمل و نقل و مهندسین ترافیک در استفاده از ITS برشمرده می‌شوند.
در همین راستا میتوان بصورت دقیقتر، ‌مهمترین عملکردهای ITS را چنین برشمرد :
– مدیریت و بهینه سازی جریان ترافیک و روانسازی حرکت
– مدیریت و کنترل حوادث
– مدیریت و پشتیبانی وسائل نقلیه امدادی
– مدیریت اخذ الکترونیکی عوارض , هزینه پارکینگ , خرید و رزرواسیون بلیط و…
– مانیتورینگ و کنترل حمل و نقل سبک و سنگین
– مدیریت و ناوبری پیشرفته
– مدیریت حمل و نقل عمومی
– مدیریت و پشتیبانی عابر پیاده و …

روشن است که هر یک از موارد مذکور بدون بهره جوئی از ره‌آوردهای IT قابل دستیابی و انجام نبوده است. بطور مثال کنترل و برنامه‌ریزی چراغ‌های راهنمائی در داخل شهرها بعنوان یک مسئله مهم از مقوله مدیریت و روانسازی و بهینه سازی جریان ترافیک, همواره مطرح می باشد که بصورت خلاصه نحوه عملکرد این سیستم را می‌توان بدین گونه توصیف نمود که حجم و میزان تراکم خودروها توسط حسگرهای گوناگونی که در زیر سطح جاده و یا در حواشی آن نصب شده‌اند ، سنجیده شده و جهت پردازش و اخذ تصمیم، توسط ابزارهای ارتباطی همچون فیبر نوری یا بصورت wireless، به مراکز کنترل مرکزی ارسال می‌گردد و در آنجا بر اساس اصول مدیریت ترافیک و محاسبات فاز بندی چراغ‌ها توسط نرم افزارهای مربوطه و با در نظر گرفتن شرایط متفاوت، زمان بهینه توقف پشت چراغ و حرکت در شبکه معابر منطقه در وضعیت سبز، پردازش و دستورات لازم به دستگاههای کنترل کننده چراغ‌ها ارسال می‌گردد.
امروزه در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا استفاده از این سیستم رایج و مرسوم است و در کلان شهر تهران نیز شاهد بهره‌جوئی از آن در بیش از ۱۵۰ تقاطع می‌باشیم.
از محاسن این سیستم می‌توان به کاستن از تاخیرهای بی مورد , کاهش زمان سفر و جلب آرامش و رضایت مسافر، کاهش تصادفات و ایجاد موج سبز در شبکه… را نام برد.ایجاد چنین سیستمی ، همراه با اتصال آن به یک شبکه اطلاعاتی یا سایت اطلاع رسانی ، به سادگی می‌تواند قبل از شروع سفر، مسافر را در انتخاب مسیر مطلوب یاری رسانده و در کاهش حجم ترافیک تأثیر بسزائی داشته باشد.
بدیهی است در صورت ایجاد چنین سیستمی حتی گوشی‌های تلفن همراه نیز که امروزه توانائی برقراری اتصال با شبکه‌های اطلاع رسانی را دارا هستند, قابلیت دریافت اطلاعات و اخبار مربوط به ترافیک را خواهند داشت. روشن است، بدین ترتیب پیشنهاد یک مسیر مطمئن و به دور از تراکم‌های ناخواسته توسط سیستم‌های اطلاعاتی و هوشمند و انتخاب آن توسط مسافر در روانسازی جریان ترافیک تأثیر مطلوب و شایانی خواهد داشت. ضمن اینکه کاستن از مصرف سوخت خودرو و کاهش آلودگی هوا، زمان سفر و بالا بردن ضریب اطمینان در رانندگی و آرامش در مسافر از نتایج مطلوب و دائمی آن بوده و از آثار سیستم‌های ناوبری پیشرفته ITS به شمار می‌آید.
البته تکنیک اطلاع رسانی به رانندگان امروزه در شهر تهران بصورت رادیوئی و توسط کانال پیام و در برخی نقاط بر روی تابلوهای اطلاعاتی معمولی و یا پیام متغیر انجام می‌پذیرد که از ابتدائی ترین شیوه های مطرح در مطلع نمودن رانندگان از شرایط ترافیکی محسوب می‌گردند.
در برخی موارد ارائه اطلاعات جهت انتخاب سایر شیوه ها و سیستمهای حمل و نقل و دستیابی به مقصد توسط دیگر وسائط نقلیه و یا ارائه اطلاعاتی راجع به سطوح سرویس و عرضه خدماتی که در مقصد به مسافر ارائه می‌شوند نیز بعنوان دیگر کاربرد ‌‌های سیستم‌های ناوبری پیشرفته به شمار می‌آیند. در سیستمهای اطلاعاتی مربوط به کنترل و برنامه ریزی حمل و نقل انتقال اخباری که به بروز شرایط غیر عادی و یا تصادفات مربوط می‌گردد، حائز اهمیت است. چرا که در هر دو حالت میتوان به موقع تدابیر لازم جهت تغییر مسیر مسافر را اندیشید و از ازدحام‌های ناگهانی جلوگیری نمود.
مطالب یاد شده، صرفا بخش کوچکی از کاربرد ها و منافع ITS را بیان می‌نماید. حال آنکه گستره استفاده از ITS امروزه در اغلب کشورهای جهان، بسیار وسیع بوده و روند رو به رشد بسیار سریعی دارد.

منبع : سایت ITSIran