دیوارسازی تونل توحید کاری غلط

توحید، نقطه پیوند چمران و نواب، سال های سال است که یکی از گره های ترافیکی تهران است. تقریبا همه شهروندان خاطرات تلخی از توقف های طولانی مدت پشت چراغ قرمز این میدانِ «چه کنم؟» دارند و خیلی ها به تمسخر از آن به عنوان «چراغ خواب» یاد می کنند؛ چون این توقف ها گاهی آنقدر طولانی است که می توانید پشت فرمان چرتی هم بزنید!

همین مشکلات بود که چند سال پیش شهرداری را بر آن داشت تا تونلی بزند و چمران و نواب را از زیر زمین دست به دست هم بدهد. «تونل توحید» اسم این راه حل است. راه حلی که حال با گذشت چند سال از به آزمون گذاشتن آن، خود به مشکلی جدید تبدیل شده است. از ترافیک سنگین تونل در ساعات اوج ترافیک که بگذریم، هوای آلوده و نشتی آب و قطعی ارتباط بین دو باند تونل و … مشکلات دیگری هستند که شهروندان را در زیر زمین گیر می اندازد.

احمد دنیامالی، معاون پیشین فنی عمرانی شهرداری که حال بر یکی از صندلی های سبز شورای شهر تکیه زده، پروژه ای را که همه به نام او می شناسند، بی نقص می داند. وی معتقد است هوای تونل آلوده تر از حد استاندارد نیست، ترافیک تنها در ساعات پیک وجود دارد که طبیعی است، نشتی آب به پیمانکار مربوط می شود که باید بتن تزریق می کرد و درباره دیوار حائل بین دو باند تونل هم مسئولانی که این کار را کردند، باید پاسخگو باشند.

– اشکالات فنی تونل توحید در بین همه تونل های شهری بسیار بحث برانگیز شده است. از بحث آلودگی آن شروع کنیم؛ چرا هوای داخل تونل تا این حد آلوده است؟

– من همین اخیرا نمودارهایی را که در یک سال گذشته درباره کنترل آلودگی هوای تونل ترسیم کرده ایم، دیدم و طبق نتایجی که ما داریم، هیچ وقت آلودگی از استاندارد تعریف شده بالاتر نبوده و حتی تا استاندارد مذکور فاصله زیادی دارد. تجهیزات اندازه گیری آلودگی تونل وجود دارد، اگر خواستید می توانید بروید و از آنها بازدید کنید. در حال حاضر در زمان پیک ترافیک که گاهی ترافیک در داخل تونل کاملا متوقف می شود و آلودگی در اوج خود است، باز هم هوای تونل بیش از نُرم پیارک (PIARC: مجمع جهانی راه) آلوده نیست. البته مشکل ما در بحث آلودگی تنها به تونل مربوط نمی شود، شهر تهران کلا هوای آلوده ای دارد و بخش عمده ای از این مشکل به نوع سوخت و تجهیزات خودروها، به ویژه خودروهای داخلی مثل پژو و پراید مرتبط است. با همه این اوصاف، سیستم Ventilation (تهویه) تونل دارد خوب کار می کند. سیستم اندازه گیری، یعنی Exhaust Fanها (بادبزن مکنده) هوای آلوده را از تونل خارج و هوای تازه را وارد می کند.

– اما ظاهرا جت فن های تونل خاموش است؟

– نخیر. در طراحی مهندسی سیستم تهویه تونل این طور تعریف شده که هیچ وقت همه جت فن ها با هم روشن نباشند. بنابراین اگر گاهی می بینید که چهار تا جت فن خاموش است، معنایش این نیست که خراب هستند. نرم افزار تهویه هوای تونل به تناسب میزان و حجم آلودگی تعدادی از جت فن ها را روشن می کند و همه جت فن ها تنها در صورتی روشن می شوند که در تونل آتش سوزی یا شرایط خاصی رخ بدهد؛ وگرنه در شرایط عادی تنها ۷۰ درصد جت فن ها همیشه در مدار هستند و سیستم آنها به دلیل مسائل مربوط به Maintenance (نگهداری) طوری تعریف شده که هر چند وقت یک بار جت فن های روشن توسط نرم افزار جابجا می شوند و همه این کارها اتوماتیک صورت می گیرد و Manual (دستی) نیست.

– بحث آلودگی تونل توحید نه در مقایسه با هوای بیرون، بلکه در مقایسه با هوای سایر تونل ها مطرح می شود. این تونل نسبت به سایر تونل های شهری هوای آلوده ای دارد.

– موضوع تونل رسالت و تونل نیایش کاملا با تونل توحید متفاوت است. تونل رسالت بسیار کوتاه و تک محوره است و شیب ندارد. یکی از مشکلات ما در تونل توحید شیب تونل است که به زیر ایستگاه I2 می رود و بعد که وارد نواب می شود، مسیر آن سربالایی می شود. بنابراین محور تونل، ثابت نیست و طول آن هم زیاد است. ضمن اینکه ما به تونل های دیگر کار نداریم، تجهیزات اندازه گیری موجود است و می توانید بروید و Result (نتیجه) و توضیحات مربوط به آن را دریافت کنید. در یک سال گذشته میزان آلودگی هوای تونل چند بار بالاتر از حد استاندارد رفت که علت آن هم وقوع آتش سوزی و حوادث مشابه بود که این اتفاق در شرایط خاص طبیعی است، اما آن هم تنها چند دقیقه به طول انجامید، چون وقتی دود تولید می شود، سیستم به طور هوشمند تمام جت فن ها را به کار می اندازد و هوا تصفیه می شود.

– تونل توحید در برابر حوادث این چنینی تا چه حد ایمن است؟

– دغدغه ما در بحث ایمنی و آتش سوزی در تونل اصلا سوختن آدم ها نیست، بلکه موضوع دود و خفگی است. در اغلب سوانح در اکثر تونل های دنیا، تلفات ناشی از کمبود اکسیژن و خفگی بوده است. بنابراین ما ارتفاع تونل توحید را طوری تعریف کرده ایم که بخشی از فضای فوقانی آن کریدور جریان هوا را ایجاد می کند که این کریدور هر نوع دود تولید شده را به سمت بالا Suction (ساکشن: مکش) می کند و از بالا به بیرون Shoot (پرتاب) می کند.

– انتقادات فراوانی به دیواره های احداث شده بین دو باند تونل وارد شده است؛ از جمله اینکه در صورت وقوع حادثه در یک باند، امکان امداد رسانی یا خروج مردم از باند دیگر وجود ندارد.

– من به جد به دوستانی که این دیواره ها را احداث کردند، ثابت می کنم که این دیواره ها مشکل ایمنی دارد. ما خودمان در زمان احداث تونل بین دو باند آن دیوار نساختیم، نه به این دلیل که عقلمان نمی رسید! بلکه به این دلیل که اعتقاد داشتیم این فضای باز برای بحث Search & Rescue یا امداد و نجات به عنوان پنجره ای بین دو باند عمل می کند. اما در حال حاضر اگر در یک باند اتفاقی بیفتد، خلق الله نمی توانند راه خروجی را به سرعت پیدا کنند. تنها یک در کوچک هر ۳۰۰- ۲۰۰ متر یک بار هست و نیروهای امدادی هم نمی توانند به سرعت خود را به محل حادثه برسانند.

– پس علت احداث این دیواره ها چه بوده است؟

– من از روز اول از دوستان پرسیدم در صورتی که فضای بین دو باند تونل باز باشد، مصرف برق آن در دوره نگهداری تا چه حد بالا می رود. آنها هم محاسبه کردند و گفتند حداکثر ۱۰ و در بدبینانه ترین شرایط ۱۵ درصد افزایش مصرف برق خواهیم داشت. من هم به این نتیجه رسیدم که به دلیل اهمیت بحث ایمنی، باز بودن فضای بین دو باند به نفع ماست. اما بعضی از دوستان آمدند و این دیواره ها را احداث کردند و من حاضرم در هر مناظره ای با هر یک از کارشناسان مربوطه شرکت کنم و در مورد این موضوع بحث کنیم. این کار، کار غلطی است و ما در زمان احداث تونل، با مطالعه به این نتیجه رسیدیم که نباید دیواره ای احداث شود.

– قرار بود یک حوضچه مصنوعی آب در بالای تونل ساخته شود تا به تصفیه هوای تونل کمک کند. این طرح به کجا انجامید؟

– این طرح منتفی شد. اما ما در دو سه نقطه تونل Exhaust Fan (بادبزن مکنده) داریم که کار آنها مَکش هوای آلوده درون تونل و دَمش هوای تازه بیرون است.

– تونل توحید هنوز آب می دهد. به ویژه در تاج غربی، ظاهرا قناتی که مسیر آن از این منطقه می گذرد، همچنان باعث بروز مشکل در این قسمت می شود.

– در این قسمت تزریق بتن باید صورت می گرفت و پیمانکار آن باید پاسخگو باشد که چرا هنوز نشتی آب داریم. البته باید توجه داشته باشید که بالای تونل پر از شبکه های سنتی آبرسانی و انباری های بزرگ فاضلاب بوده و در این منطقه به عنوان یکی از مناطق قدیمی و با سابقه تهران، شبکه های آبرسانی بعضا دچار مشکل می شوند که به صورت موردی می توان آنها را پیگیری و رفع کرد.

– تونل توحید قرار بود یک تونل هوشمند باشد. اما ما به جز دوربین های ترافیکی، عملا هوشمندی خاصی از آن نمی بینیم.

– خب علتش این است که نرفته اید از تاسیسات هوشمند آن بازدید کنید! این تونل اتفاقا هوشمند است. در مرکز کنترل ترافیک، تمام شبکه تاسیساتی و جت فن ها و … را می توانید رصد کنید. تمام ترددهایی که از تونل صورت می گیرد، توسط سیستم ثبت می شود و به شما می گوید که در زمان اوج ترافیک چه تعداد ماشین از تونل تردد کرده اند و همه اینها شمارش می شود و سیستم جالبی دارد که من خودم هم تا کنون فرصت نکرده ام از آن بازدید کنم، اما قطعا یک زمانی این کار را انجام می دهم و از خبرنگاران هم دعوت می کنم بیایند.

– تونل توحید قرار بود کریدوری باشد که طول مدت طی مسیر تجریش تا بهشت زهرا (س) راکاهش دهد. اما الان خود تونل عملا به یک گره کور ترافیکی بدل شده است. یعنی در ساعات اوج ترافیک می بینیم که مردم حتی ترجیح می دهند مسیری غیر از تونل توحید را انتخاب کنند تا در ترافیک آن گیر نیفتند. برای رفع این مشکل چه باید کرد؟

– در طرح ترافیکی شهر اصولا فقط شبکه راهها نیست که مشکل دارد. وقتی سالانه ۲۰۰ هزار خودرو به شمار خودروهای شهر اضافه می شود، طبیعتا به رغم ساختن هر بزرگراه و تونلی ترافیک افزایش می یابد. مشکل این است که در تهران تقاضای مردم برای خرید خودرو بالاست. عمده مشکل ترافیکی تونل توحید هم در ساعات اوج ترافیک و به طور خاص است. وگرنه در ساعات دیگر ترافیک در آن منطقه بسیار روان است و همه کسانی که در این مسیر تردد می کنند، تاثیرات مفید تونل بر ترافیک را مشاهده می کنند.

– سوال آخر؛ هزینه ساخت تونل توحید دقیقا چقدر بوده است؟

– من نمی دانم. این را باید از دوستان بپرسید. اما آنچه ما از آقایان دیگر شنیده ایم، حدود ۶۰۰ میلیارد تومان بوده است.