بررسی در اصول و ضوابط طراحی هماهنگ و پیش‏بینی ساماندهی سیمای روستاهای کشور

بررسی در اصول و ضوابط طراحی هماهنگ و پیش‏بینی ساماندهی سیمای روستاهای کشور
شهرسازی
آقای دکتر مصطفی عباس‌زادگان
آقای دکتر عیسی حجت

تحولات روستاهای ایران سیمای ظاهری روستاها را دستخوش تغییر نموده است. این تحولات می‏تواند مثبت یا منفی و سبب اضمحلال بخشی از میراث فرهنگی کالبدی و حتی غیر کالبدی باشند. اضمحلال میراث فرهنگی به لحاظ خاطره و ارزش‏های اجتماعی در روستاها در جریان است. روستا دربرگیرنده فرهنگ روستایی و کالبد روستا به عنوان یک سیاست ژئوپلتیک و یک سیاست فرهنگی از اهداف کلان سیاستگذاران کشور محسوب می‏گردد. پژوهش حاضر با هدف شناخت ابعاد سیمای روستا و ارائه راهبردهایی در جهت هدایت و کنترل سیمای روستا در سه مرحله انجام پذیرفته است. جهت تایید و شاهد مطالعات مبانی نظری، ۱۰ روستا به ‏عنوان نمونه مطالعاتی در سراسر ایران به ‏طور مشروح و ۳۵ روستا نیز بر حسب ضرورت ارائه شواهد، بازدید و مطالعه شد. مرحله اول: شناخت ارائه تعریفی مشخص از سیمای کالبدی روستایی دسته‏بندی روستاهای کشور بر مبنای نوع و ویژگی‏های سیمای کالبدی بررسی عوامل و عناصر شکل‏دهنده سیمای روستاهای کشور در قالب بررسی سیمای روستاهای نمونه، شامل عوامل طبیعی، عوامل انسانی، عوامل کالبدی بررسی تجربیات موجود در زمینه تحول و تطور توسعه روستایی و سامان‏دهی روستاهای کشور، ضوابط و مقررات توسعه در قالب طرحهای‌هادی، بهسازی بافت‏های با‏ارزش و… بررسی قوانین و ضوابط موجود موثر بر سیمای روستا (ضوابط و مقررات اداره راه و ترابری، برق، آب و گاز، بهداشت محیط، مخابرات و…) بررسی نهادها و دستگاه‏های ناظر بر سامان‏دهی کالبدی روستاها و طبقه‏بندی هر یک بر اساس تاثیر‏گذاری بر سیما و منظر و معرفی تاثیرات کالبدی هر یک کنکاش در ذهنیات، ارزش‏ها و نگرش‏های مردم روستاهای معمولی و روستاهای بهسازی‏شده مانند روستاهای با بافت باارزش که بازسازی شده‏اند. بررسی نحوه توسعه برنامه‏ریزی‏شده روستا بر سیما و منظر آن (تفاوت‏های رویکردی بافت کهن و توسعه‏های جدید) بررسی مشارکت مردم در کنترل سیمای روستایی و میزان پذیرش دستورالعمل‏های سامان‏دهی سیما و منظر روستایی؛ میزان هدایت سیما و منظر از طرف مردم و میزان تاثیرگذاری شوراها در هدایت ساخت‏وسازها بررسی تجربیات جهانی در زمینه سامان‏دهی کالبدی و سیمای روستا مرحله دوم: ارزیابی تاثیرگذاری ابعاد شکل‏دهنده سیما و منظر ارزیابی فرایند کنترل سیما ارزیابی میزان تاثیرگذاری تشکیلات موجود در کنترل سیما و منظر ارزیابی تجربیات موجود و ضوابط و مقررات طرح‏های ذی‏ربط ارزیابی و سنجش نحوه مشارکت مردم در شکل‏دهی به سیما و منظر روستا تجزیه و تحلیل ذهنیت روستاییان از سیما و منظر روستا و ارزیابی جهت‏گیری آن برای طرح و اجزای سامان‏دهی سیما و منظر مناسب و مطلوب جمع‏بندی و نتیجه‏گیری درباره ویژگی‏های طراحانه کالبد روستا (مانند احجام، ارتفاع ابنیه، خط آسمان، خطوط عمودی، افقی، سطوح اصلی و فرعی، ورودی‏ها، دانه‏بندی، تراکم‏ها و…) ارزیابی و سنجش رویکردهای گوناگون جهت کنترل سیمای روستا؛ ارزیابی و انطباق تجربیات جهانی با شرایط کشور و ارزیابی تجربیات ایرانی مرحله سوم: تعیین رویکرد بر اساس کنترل‏پذیری عوامل و عناصر موثر بر سیمای روستایی طراحی فرایند کنترل سیمای روستاها و تعیین نقش هر یک از عوامل مدیریتی تاثیرگذار در این فرایند سیاست‌ها و استراتژی‌های هدایت سیما و منظر بر اساس طبقه‌بندی روستاها تعیین اسناد کنترلی در زمینه ساخت‏وسازهای روستایی (متناسب با زمینه‌های اجتماعی و اجرایی روستا)