بررسی راهکارهای مالی در برنامه‏ ریزی شهری

بررسی تطبیقی تشکیلات اداری و اجرایی و تحلیل راهکارهای مالی در برنامه‏ریزی شهری
شهرسازی
آقای دکتر بهرام عبدالله خان گرجی
آقای دکتر اسفندیار زبردست

روشن است که نظام هدایت توسعه شهری در ایران، در حال حاضر نیاز مبرمی به اقدامات اساسی و مستمر در زمینه انجام تحقیقات جامع با توجه به نظریات و تجربیات جهانی، بخصوص جوامع توسعه یافته که ابداع‏گران روش‏ها، مکانیزم‏های برنامه‏ریزی و نظارت بر توسعه شهری هستند، دارد. موضوع این پژوهش، تحقیق و تحلیل در دو زمینه بعد اداری و مالی برنامه‏ریزی توسعه شهری است که از یک سو شامل تشکیلات اجرایی برنامه‏ریزی و نظارت بر توسعه شهری است و از سوی دیگر در بر گیرنده تحلیل راهکارهای مالی (روش اخذ عوارض توسعه، روش‏های محاسبه و پرداخت غرامت عادلانه و روش‏های کسب و حفظ مالکیت اراضی خصوصی جهت اهداف عمومی). به‏ویژه که در دهه گذشته، آنگونه که تجربه شهر تهران نمایان ساخته (تامین منابع مالی توسعه شهر از طریق فروش تراکم مازاد که منجر به اخذ عوارض تراکم به عوض اعمال ضوابط و مکانیزم‏های نظارتی لازم و در نتیجه وارد آوردن خسارات جبران‏ناپذیر به ساختار شهری انجامیده)، ایجاد شناخت و آگاهی در زمینه اهداف، قابلیت‏ها، محدودیت‏ها و پیچیدگی‏های روش‏ها و مکانیزم‏های مالی، توجیحات قانونی و پیامدهای اقتصادی، حقوقی و محیطی بهره‏گیری از روش عوارض توسعه از اولویت و فوریت زیادی برخوردار است. نمایان شدن پیامدهای منفی محیطی، اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و عملکردی ناشی از توسعه بی‏رویه بناهای مرتفع در تهران و سایر شهرها کشور در سال‏های اخیر که از آغاز نیز قابل پیش‏بینی بود، نشان‏دهنده فقر عمیق در دانش و بینش عمومی در نزد مسئولین نظارت بر توسعه و کارشناسان مربوطه نسبت به روش‏های رایج، منطقی و به‏روز جهانی در زمینه نظارت بر توسعه شهری از جمله مکانیزم‏های مالی است. بخصوص آن که تجربه شهر تهران در یک و نیم دهه گذشته نمایان ساخت (تامین منابع مالی توسعه شهر از طریق فروش تراکم مازاد که منجر به اخذ عوارض تراکم به عوض اعمال ضوابط و مکانیزم‏های نظارتی لازم و در نتیجه وارد آوردن خسارات جبران‏ناپذیر به ساختار شهری انجامیده)، ایجاد شناخت و آگاهی در زمینه اهداف، قابلیت‏ها، محدودیت‏ها، پیچیدگی‏ها، توجیحات قانونی و اخلاقی و پیامدهای اقتصادی، حقوقی و محیطی بهره‏گیری از روش دریافت عوارض توسعه با توجه به نظریات و تجارب جهانی به‏ویژه جوامع توسعه یافته، از اولویت و فوریت زیادی برخوردار است.