طرح جامع تحقیقات شهرسازی و معماری ایران

طرح جامع تحقیقات شهرسازی و معماری ایران
اقتصاد و مدیریت شهری
آقای دکتر محمد شیخی
آقای دکتر اسفندیار زبردست

از اهم مشکلات موجود، در عرصه‏ شهرسازی و معماری می‏توان به موارد زیر اشاره کرد: الف- در طول سال‏های بعد از انقلاب و به ‏ویژه از نیمه‏ دوم سال ۱۳۶۰، در ایران تعداد مراکز تحقیقاتی و پژوهشی شهرسازی و معماری افزایش یافته است. ب- پژوهش شهرسازی و معماری عمدتاً در حوزه‏ بخش دولتی، سازمان یافته است و نهادهای خصوصی (مهندسین مشاور، انجمن‏های صنفی و غیر دولتی) نقش بسیار ناچیزی در این عرصه داشته‏اند. ج- علاوه بر نهادها و مؤسسات پژوهشی، برخی از دستگاه‏های ستادی و اجرایی نیز وارد عرصه‏ پژوهش و تحقیقات شهرسازی و معماری شده‏اند که بعضاً با شرح وظایف سازمانی آنها هم‏خوانی لازم را ندارد. د- ارتباط علمی و پژوهشی و تبادل اطلاعات بین مؤسسات و نهادهای پژوهشی و مرتبط در عرصه‏ شهرسازی و معماری بسیار ضعیف و در حد صفر بوده که این امر می‏تواند به دوباره‏کاری، موازی‏کاری و هرز‏روی نیروها و امکانات در امر تحقیقات منجر شود. این امر، در رابطه با مجموعه نهادهای وزارت مسکن و شهرسازی و سپس وزارت کشور و شهرداری‏ها به‏عنوان دو بازوی اصلی پژوهش در حوزه‏ معماری و شهرسازی نیز صدق می‏کند. ه- فاصله‏ بین چارت تشکیلاتی مصوب و موجود و ساختار نیروی انسانی مؤسسات و نهادهای پژوهشی فوق، مانع از دستیابی به اهداف آنها شده است. و- غالب مؤسسات و مراکز پژوهشی مورد بررسی، فاقد اساسنامه و شرح وظایف مصوب یا آیین‏نامه‏های مبنا، جهت هدایت روند گردش کار و مسیر طرح‏های پژوهشی‏‏اند که این خود، سازمان‏دهی به پژوهش و اجرای هدفمند آن را با مشکل مواجه ساخته است. ز- علی‏رغم ناکافی بودن اطلاعات، به ‏طور کلی می‏توان گفت که بودجه و اعتبارات مؤسسات و نهادهای مورد بررسی، بسیار ناکافی بوده، به نحوی که اداره‏ امور اجرایی آنها را با مشکلات عدیده‏ای مواجه کرده است. ح- روند گردش کار طرح‏های پژوهشی (از تعریف و اولویت‏بندی پروژه گرفته تا نظارت، بررسی و تصویب) به دلایل مذکور در بندهای «د» تا «و» بسیار ناکارآمد بوده و این مهم، در نحوه‏ پیشرفت کار، کیفیت و محصول نهایی پروژه‏های تحقیقاتی مورد بررسی تأثیر بسزایی داشته است. این طرح تحقیقاتی، بر اساس نیازها و اولویت‏های پژوهشی و بر مبنای یافته‏های طرح، حوزه‏های کلان و محورهای پژوهشی متعددی را در شهرسازی و معماری ایران ارائه داده است. همچنین بر مبنای اهداف طرح، مکانیسم اولویت‏بندی طرح‏های پژوهشی و نیز نحوه‏ تعریف موضوعات طرح‏های پژوهشی آتی را معرفی کرده و در ادامه، روال گردش کار این طرح‏ها و نیز نحوه‏ی ارزیابی طرح‏های پژوهشی حوزه را پیشنهاد نموده است. علاوه بر این، ساختار کلی پژوهشی معماری و شهرسازی در حوزه‏ وزارت مسکن و شهرسازی نیز معرفی شده است.