اصول و ضوابط طراحی فضاهای شهری

اصول و ضوابط طراحی فضاهای شهری
شهرسازی
آقای دکتر جهانشاه پاکزاد
آقای مهندس ناصر بنیادی

عدم آشنایی اکثر مهندسان مشاور و به ‏ویژه معماران، با دانش طراحی شهری و مسائل مطروحه در آن، نه فقط منجر به افراط یا تفریط در برخورد شهودی و یا عقلایی، بلکه باعث عدم تحقق‏پذیری طرح‏های زیادی شده است. طرح‏های اجرا‏شده نیز نه فقط پاسخگوی تعامل شهروندان و فضاهای جمعی عمومی نبوده است بلکه باعث گریز شهروندان از این«اماکن» نیز شده است. هدف خروج از سردرگمی موجود در طراحی فضاهای شهری که باعث حیف و میل انرژی و هزینه‏ی زیادی است، ارتقای کیفی محتوا و فرم طراحی فضاهای شهری، تسهیل روند تعمیم‏سازی و تصمیم‏گیری و پاسخگویی به نیازهای فضایی شهروندان است. اعتبار هر پژوهش، علاوه بر آنکه منوط به هدف و محصول نهایی آن می‏باشد، در گروی نقش و سودمندی پژوهش در جامعه نیز هست. تعیین نقش و محک زدن سودمندی پژوهش هم میسر نیست، مگر آنکه وضعیت جامعه و تغییرات آن در طول زمان را نسبت به موضوع پژوهش، حداقل با نگاهی اجمالی از نظر بگذرانیم. در تصویر ذهنی ما، فضاهای شهری قدیم با زندگی جاری در جامعه، پیوندی استوار دارد. این امر در گذشته معلول رشد بطئی زندگی، غلبه فرهنگ همگن بر جامعه و مشترک بودن نیازهای مردم بود و باعث می‏شد که تصویر ذهنی مردم هر عصر از فضاهای زندگیشان از جمله فضاهای شهری، با خود این فضاها سازگار باشد. اما امروز به دلایل مختلف، شاهد در هم ریختن این سازگاری هستیم؛ از جمله: رشد روزافزون جمعیت و تنوع در ساختارهای اجتماعی رشد سریع و دامنه‏دار تکنولوژی تغییر نظام‏های اجتماعی-اقتصادی و… حاکم بر جامعه عوامل فوق تغییر و تکثر در نیازهای اجتماعی را با چنان سرعتی به همراه داشته است که در عمل، فضاهای شهری از این قافله عقب مانده‏اند. در این شرایط، طبیعی است که فرصتی برای تبلور فضایی نیازها باقی نمی‏ماند، احساس تعلق خاطر به فضاها رنگ می‏بازد، فضاهای شهری بی‏متولی رها می‏شوند، درگیر بحران هویت می‏گردند و قانون‏مندی حاکم بر شکل‏گیری و تغییر آنها از بین می‏رود؛ بدون آنکه قانون‏مندی جدیدی جای آن را بگیرد. در این میان، جای تعجب نیست اگر فضاهای شهری در سیطره‏ خودروها اسیر شوند و مجالی برای حضور و تعامل شهروندان در آنها وجود نداشته باشد و فضاهای مذکور، نقش خود را در حیات مدنی مردم از دست بدهند.

پ.ن: این پژوهش در قالب کتاب “اصول و ضوابط طراحی فضاهای شهری در ایران” به چاپ رسیده است.