آلودگی شهری چیست؟

تعریف آلودگی

آلودگی عبارتست از هر گونه تغییر در ویژگی های اجزاء شکل محیط به طوری که استفاده بیشتر از آنها ناممکن گردد و به طور مستقیم یا غیر مستقیم منافع و حیات موجودات زنده را به مخاطره اندازد . آلوده کننده ها معمولا در اثر فعالیت های انسانی پدید می آیند .

آلودگی شهری

منابع مختلفی برای آلوده شدن محیطهای شهری وجود دارد که تمامی آنها به تخریب محیط زیست و زندگی بشر منجر میشود. مانند آلودگی هوا، آلودگی صوتی، آلودگی نوری، و آلودگی بصری و روانی ناشی از رشد نازیبایی و نبود فضای مناسب که باعث آرامش و رضایت شهروندان باشد.

انواع آلاینده های شهری

آلودگى هوا – به معناى مخلوط شدن هوا با گازها، قطرات و ذراتى است که کیفیت هوا را کاهش مى‌دهند.

آلودگى صوتی – در اثر ارتعاش مولکول های هوا و تغییرات مداوم فشار، صوت به وجود می آید. این امواج به صورت طولی در هوا منتشر شده و در محدوده فرکانسی معینی می تواند توسط انسان قابل درک باشد.

بنابراین امواج صوتی شکلی از امواج مکانیکی هستند که به صورت امواج طولی منتشر شده و ضمن برخورد با گوش، احساس شنیدن را ایجاد می کنند. امواج مکانیکی می توانند به صورت فرکانس های متفاوت در محیط منتشر شوند، اما محدوده فرکانس های قابل درک برای انسان بین ۲۰ تا ۲۰ هزار هرتز است. امواج کمتر از ۲۰ هرتز را مادون صوت و امواج بیش از ۲۰ هزار هرتز را فراصوت گویند. سروصدا یا آلودگی صوتی را می توان به صورت صدای ناخواسته یی دانست که موجب برهم زدن آرامش در زمان استراحت یا تمرکز افراد در حین انجام کار می شود، به همین دلیل صدای موسیقی نیز اگر در یک موقعیت و زمان نامناسب اجرا شود به عنوان منبع آلودگی صوتی درنظر گرفته می شود.

ولی از نظر زیبایی شناسی و آرامش در محیط شهر، عوامل برهم زننده تناسب و کیفیت بصری جزو مهمترین عناصر نازیبایی و در نتیجه نارضایتی شهروندان است.

آلودگی نوری چیست؟

هر گاه با نور مصنوعی رفتار نادرست و غیر استاندارد صورت گیرد آلودگی نوری پدید می آید. در حقیقت اگر اعتقاد به میانه روی در مصرف هر چیزداشته باشیم استفاده از نور نیز حد و اندازه خود را دارد. پس استفاده بیش از اندازه از نور تولید آلودگی نوری میکند.

آلودگی نوری یا آلودگی هوا؟

بسیاری از ساکنین شهر های بزرگ تصور می کنند که کم فروغی ستاره ها در شهر حاصل آلودگی هواست. اینان ناخودآگاه تقصیر هر معضل زیست محیطی را به گردن هوا انداخته چرا که آلودگی آن مشهود تر از دیگر عوارض است. برای یافتن علت اصلی، می توان اینطور تصور کرد تنها چیزی از جنس خود ستاره یعنی نور می تواند دیدار آن را مختل نماید. چیزی شبیه نور خورشید (البته در روز چنین است) یا نور ماه و یا ….

بنابراین نورهای مصنوعی که در زمان یا مکان نامناسب از استاندارد خود خارج شده و با کیفیت نامطلوب محیط زیست و آسمان شب را آزاردهنده و آلوده می سازد را آلودگی نوری می نامیم.

اثرات آلودگی نوری

اثرات برانسان

قرار گرفتن طولانی مدت انسان در زیر نور مصنوعی به علت وجـود اشـعه مادون قـرمز و فـرابنفـش باعـث آسیبـهای چشـمی می گردد. نورهای مزاحمی مانند چراغ خوابها و یا نورهایی که از پنجره در هنگام خواب وارد اتاق می شود باعث بروز استرس و کاهش تمرکز فکر در انسان می شود و در دراز مدت باعث تضعیف دستگاه ایمنی بدن و افـزایش احتمـال ابتلا به انـواع سرطـان از جمله سرطان های پوستی، جوش زدگی و رنگ پریدگی و سرطان سینه در زنان می گردد.

از انواع دیگر آلودگی نوری می‌توان به خیرگی اشاره کرد. هنگامیکه پرتو مستقیم یک منبع نور با شدت زیاد در محور دید عابرین یا رانندگان قرار می‌گیرد این پدیده رخ داده و سبب کم شدن دید و ناراحتی عابرین و رانندگان میشود و خطر تصادفات را در هنگام رانندگی افزایش می دهد. چراغ های تزئینی که شهرداری ها در کنار خیابان ها به جهت ایجاد زیبایی مصنوعی بکار می رود نیز می تواند باعث خیرگی و یا خستگی چشم راننده گردد. در حقیقت به جز آسفالت خیابان و تابلوهای راهنمایی، راننده نباید هیچ نور دیگری را در میدان دید خود ببیند. این یعنی توجه به زاویه و مقدار تابش. خیرگی را به راحتی می توانید در زمانی تجربه کنید که از لامپ‌ها در مراکز فروش میوه و تره‌بار، بوتیک ها یا سوپر مارکت ها بدون هیچ گونه پوشش یا محافظ در جلوی درب استفاده می شود.

همچنین نور بیش از اندازه آستانه تحمل و ساعت درونی بدن را که کنترل کنـنده سیستم های زیسـتی و ریتـمهای رفتـاری است، کاهـش داده و موجب افسردگی نیز می گردد.

آیا قانونی در کشورمان در مورد آلودگی نوری وجود دارد ؟

خیرگی به قدری مهم است که مرکز تحقیقات نیرو ( متن ) و شورای عالی معماری و شهرسازی ، استاندارد و قوانینی برای نصب تیرهای چراغ برق در نظر گرفته اند : به جهت وجود دید کافی به منظور رویت اشیایی که بر روی سطح مسیر قرار دارند و برای رانندگانی که با سرعت مجاز در خیابان تردد می کنند ، سیستم روشنایی باید بنحوی طراحی شود که تمایز لازم برای دیدن اشیا روی سطح زمین ایجاد گردد در حقیقت وظیفه سیستم روشنایی علاوه بر تامین نور کافی در قسمت های مختلف راه حد اکثر نمودن تطابق میان اشیاء و زمینه آن ها ( سطح زمین ) است.

محدودیت خیرگی : در راه هایی که سرعت طرح در آن زیاد است و یا در راه هایی که ساختمان های اطراف آن کم بوده و در نتیجه به دلیل عدم وجود زمینه روشن مناسب اثر خیرگی ممکن است افزایش یابد . حد اکثر آستانه افزایش ۱۵ % توصیه می شود . در سایر موارد ، حد اکثر افزایش نباید از ۳۰ % تجاوز کند.

جلو گیری از خیرگی : زمانی که شعاع مستقیم نور لامپ با شدت زیاد در محور دید رانندگان و عابرین قرار گیرد ، ایجاد خیرگی می کند . خیرگی از مسایلی است که در طراحی روشنایی به خصوص روشنایی معابر باید از وقوع آن جلو گیری کرد زیرا سبب کم شدن دید و ناراحتی عابرین و رانندگان گشته و خطر تصادفات را به دنبال خواهد داشت . برای جلو گیری از خیرگی حاصل از چراغ های خیابانی می توان با افزایش ارتفاع نصب پایه ، نور زیاد را از محور دید رانندگان و عابرین خارج نمود . هم چنین می توان با استفاده از چراغ هایی با آستانه افزایش کم ، خیرگی را کاهش داد.

عوامل آلودگی نوری

هرگونه منبع نوری که باعث شود تا نور به سمت بالا (آسمان) جایی که واقعا مورد نیاز نیست هدایت شود موجب آلودگی نوری می شود. این اتفاق به دلایل زیر رخ می دهد:منابع نوری غیرضروری؛ منابع نوری که به منظور مفیدی ایجاد نشده اند و یا در زمانهایی مورد استفاده قرار می گیرند که نیازی به روشنایی آنها نیست. منابع نوری با درخشندگی بیش از حد؛ منابع نوری که درخشندگی بیش از میزان مورد نیاز دارند.طراحی نامناسب لامپهای شهری؛ اغلب دیده می شود لامپهای شهری بدون سرپوش و یا با سرپوشهای نامناسب طراحی شده اند.نورپردازی نامناسب؛ به معنای ایجاد منابع نوری مختلف در ترکیب ها و موقعیت های نامناسب است.با نگاهی به نورپردازی شهرها متوجه می شویم که نورپردازی نامناسب بافتهای قدیمی تر مراکز تجاری و خرید در شهرها عمدتا موجب آلودگی نوری شهرها می شود.

آیا آلودگی نوری قابل کنترل است؟

سازمان بزرگراههای انگلستان اخیرا اعلام کرده است که از این پس جاده ها و خیابانهای این کشور به چراغهای سرپوش دار مجهز می شوند تا نور حاصله به سمت پایین متمرکز شود. این در واقع نتیجه تلاشهای سازمان های فعال در زمینه اخترشناسی نظیر انجمن بین المللی آسمان تاریک و سازمان مبارزه برای آسمان تاریک است. همینطور در راستای این تلاشها بود که پیمانکار نصب چراغهای بزرگراهی که در نزدیکی رصد خانه “توتیل” قراردارد، پیش از آغاز به کار با مشورت با مسئولین رصدخانه اقدام به نصب چراغهای سرپوش دار در آن منطقه کرد. کاری که ده سال پیش به نظر غیرممکن می آمد.

از کشورهای پیشگام در راه مبارزه با آلودگی نوری باید از چک و اسلواکی نام برد. دولت چک به تازگی قانونی را به مورد تصویب گذاشت که بر اساس آن استفاده بی رویه و سهل انگارانه از روشنایی لامپها درشبها مشمول پرداخت جرائم سنگینی تا هزار پوند می شود. شاید این اقدام موجب شود تا اقدامات مشابهی در سایر نقاط دنیا صورت گیرد.دهند.

آیا شما می توانید تغییری ایجاد کنید؟ بدون شک هر فردی نسبت به مسائل زیست محیطی همچون گازهای گلخانه ای، گرم شدن کره زمین، کاهش منابع طبیعی و نظایر آن آگاهی دارد و مسلماً برای کاهش مشکلات زیست محیطی اقداماتی انجام داده است. اقداماتی نظیر استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی، استفاده از عایقهای حرارتی در منازل، کمک به بازیافت زباله ها با تفکیک مواد قابل باریافت از غیر قابل بازیافت و… آیا نمی توان پیشتر رفت و برای کاهش آلودگی نوری اقداماتی انجام داد؟

شما می توانید با استفاده از لامپهای کم مصرف، استفاده از لامپهای با روشنایی کمتر و خاموش کردن لامپهای اضافی کاری در این زمینه انجام دهید. اگر بر بالای در ورودی منزلتان چراغی نصب کرده اید، فقط مواقعی آن را روشن کنید که به نورآن نیاز دارید و آن را برای تمام طول شب روشن نگاه ندارید. همانطور که پیش ازاین گفته شد تا کنون هیچ رابطه قطعی بین روشنایی و کاهش جرائم اثبات نشده است. همچنین توجه داشته باشید که برای روشنایی فضای خارج از منزل لامپ ۵۰ وات کافی است. بعلاوه می توانید با مطلع کردن اطرافیان خود از آلودگی نوری و راههای کاهش آن گام موثری در این راه بردارید. راه های زیادی وجود دارد که می تواند اثرات منفی نورهای خارجی را کاهش دهد. سود حاصل از این عمل مضاعف است، چرا که نه تنها موجب کاهش آلودگی می شود، بلکه موجب کاهش هزینه های مصرفی نیز میشود.

منبع: آموزش شهروندی