طراحی واحدهای مسکونی برای بازسازی بم

تدوین ضوابط و راهنمای طراحی واحدهای مسکونی برای بازسازی بم
معماری
آقای مهندس عبدالرضا گلپایگانی
آقای مهندس سید جواد میرحسینی

ساختار کلی این پژوهش در ۳ مرحله بوده است: مرحله‏ اول: تدوین چارچوب نظری مرحله‏ دوم: مطالعات پایه، اقلیم، شناخت الگوی سکونت و دریافت مردم از محیط، گونه‏شناسی کالبدی خانه‏باغ مرحله‏ سوم: تدوین ضوابط راهنمای طراحی در مرحله‏ تدوین چارچوب، به موارد زیر پرداخته شده است: الف- شناخت اهداف ب- راهبردهای کلان و طرح‏های بالادست ج- نگرش به بازسازی، شرایط پس از زلزله، تفاوت مجموعه‏سازی و ساخت در باغ‏ها د- اهمیت الگوی خانه‏باغ ه- نقش آیین نامه‏ها و ضوابط طراحی و- هماهنگی ابعادی ز- دلایل توجیهی استخراج ضوابط طراحی خانه‏باغ‏های شهر بم به روش ترکیبی در مرحله‏‏ دوم، با دسته‏بندی گونه‏ها به خانه‏باغ‏های سنتی و معاصر، آثار به‏جا‏مانده از آنها مشاهده، ثبت و ترسیم شده است. (معرفی خانه‏ها) هر چند برای هویت‏بخشی به محیط زیست انسان نظریات زیادی مطرح است ولی رجوع به آرای مردم نیز کار‏آمد است (۸۵% مردم موافق بازسازی شهر با هویت قبلی آن هستند). در این مرحله، ضمن بررسی اقلیمی و مطالعات آب و هوایی، ضوابطی برای طراحی همساز با اقلیم برای شهر پیشنهاد گردیده است (تمهیدات معمارانه برای مقابله با مشکلات اقلیمی و یا استفاده از پتانسیل‏های بومی-محیطی). در گونه‏شناسی خانه‏باغ‏ها در سه مقیاس کلان، میان اندازه و خرد، انواع فضاهای موجود، ویژگی‏های سازمان فضایی، الگوها و عناصر خانه‏ها بررسی شده است. در این زمینه به سه مقوله اساسی زیر پرداخته شده است: ۱. عملکرد  نام فضاها و عملکردهای خانه‏باغ (فضاهای خالص، ارتباطی، خدماتی) کارکرد و تعریف فضاهای خانه‏باغ و فصل استفاده سازماندهی کارکردی فضاهای بسته، نیمه‏باز و باز سلسله‏مراتب دسترسی  دیاگرام عملکردی ۲. فضا و مفاهیم فضایی مقیاس کلان (انواع تیپ‏های مسکن در بم، ارتباط خانه با گذر و…) مقیاس میان اندازه (سلسله‏مراتب دسترسی، دید و نور، هندسه فضاها و هماهنگی ابعادی) مقیاس خرد (گونه‏شناسی فضا بر اساس بسته، نیمه‏باز و باز، نوع، فرم و چگونگی عناصر اصلی پوششی؛ آرایش‏ها و تزئینات بنا) ۳. ساخت و اجرا منطق ساخت شیوه ساخت در نهایت از نتایج به‏دست‏آمده، نقاط قوت خانه‏باغ‏ها که می‏تواند در تدوین ضوابط به کار آید استتناج گردیده است؛ مانند محرمیت و اشراف، نورگیری فضاها، پارکینگ و دسترسی سواره، اقلیمی (جهت‏گیری ساختمان، ارتباط حیاط و ساختمان، صرفه‏جویی در مصرف انرژی) مصالح و جزئیات، انعطاف‏پذیری، استقرار ساختمان، امنیت، هندسه کلی ساختمان، دفع فاضلاب و آب‏های سطحی، سیمای بیرونی خانه، فضای باز، نیمه باز و بسته، فضای بازی بچه‏ها، تزئینات، توده و تراکم. در مرحله‏ سوم، ضوابط به‏گونه‏ای تدوین شده‏اند که هم‏تراز با پاسخگویی به نیازهای گوناگون، سلیقه‏های متنوع مردم و ضرورت‏های بازسازی به حفظ هویت معماری خانه‏باغ با مفهوم ایرانی آن پاسخ دهد. عناوین ضوابط ارائه‏شده عبارتند از: ۱. کارکرد و عناصر خانه‏باغ (در مقیاس کلان، میانی و خرد) ۲. تحلیل سایت ۳. ترکیب حجمی و استقرار بنا ۴. دسترسی خودرو و پارکینگ ۵. انعطاف‏پذیری عملکردی و ساختمانی ۶. سازه و هندسه ساختمان ۷. هماهنگی ابعادی ۸. مصالح و جزئیات ساختمانی همساز با محیط (سنت ساخت، سادگی و دوام) ۹. فضایی بدون مانع ۱۰. ویژگی‏های هویتی و میراث فرهنگی (سیمای عمومی، احساس تعلق به مکان، تشخص و تمایز) ۱۱. فضای باز عمومی و منظر کوچه باغ ۱۲. امنیت ۱۳. خلوت، محرومیت و اشراف ۱۴. صرفه‏جویی در مصرف انرژی‏های تجدیدپذیر (باد، تابش آفتاب و نورگیری طبیعی)