تدوین وظایف مدیریت شهری

تدوین وظایف مدیریت شهری با هدف توسعه‏ اختیارات آن به کلیه‏ جنبه‏ های خدمات شهری
اقتصاد و مدیریت شهری
آقای دکتر محسن ابراهیمی
آقای دکتر مصطفی عباس‏زادگان

نگاهی به تاریخ چهل‏ساله تحولات وظایف شهرداری‏ها نمایانگر این است که به تدریج نقش شهرداری‏ها در مدیریت امور شهری کاهش یافته و با ایجاد سازمان‏هایی جدا از شهرداری‏ها، بخشی از وظایف شهرداری‏ها به‏ عهده این سازمان‏ها گذارده شد. از سوی دیگر، در همین دوره زمانی مشاهده می‏شود که شوراهای شهر و شهرداری‏ها در اغلب کشورهای جهان از وظایف و اختیارات گسترده‏تری برخوردار می‏شوند و به ‏تدریج نقش سازمان‏های دولتی متوجه سیاست‏گذاری، توزیع بودجه و نظارت بر فعالیت‏های دولت‏های محلی یا شهرداری‏ها می‏گردد. قانون شهرداری متناسب با شرایط زمانی و اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی دوران خاص خود تهیه شده است. شهرهای ایران از آن زمان تا کنون گسترش قابل توجهی یافته‏اند و تغییرات عمده‏ای در بافت سیاسی و اجتماعی کشور روی داده است. از این رو، تجدید‏نظر در قانون شهرداری و تهیه‏ یک نظام قانونی جدید شهرداری که پاسخگوی کلیه‏ مسائل و مشکلات شهری امروز و نیازهای شهروندان باشد، ضرورت دارد. اهم وظایف شهرداری طبق قانون شهرداری مصوب ۱۳۳۴ به تفکیک امور فنی و عمرانی، شهرسازی و معماری و خدمات شهری عبارتند از: فنی و عمرانی، شهرسازی و معماری و خدمات شهری. تجزیه و تحلیل وضعیت موجود مدیریت شهری، مشکلات و تنگناها: در خلال چهل سال گذشته در ایران، میزان وظایف و اختیارات شهرداری‏ها به ‏طور مرتب کاهش یافته است. در همین راستا، جهت انجام تعداد بسیاری از وظایف مربوط به مدیریت شهری، سازمان‏های جدیدی شکل گرفته‏اند و بخش‏های عمده‏ای از وظایف شهرداری‏ها به این سازمان‏ها انتقال یافته است که در نهایت، سبب تضعیف مدیریت شهری شده است. اهم مشکلات و تنگناهایی که مدیریت شهری با آن روبرو است عبارتند از: ۱. ناهماهنگی و عدم کارایی دستگاه‏های اجرایی در عرضه خدمات شهری ۲. تمرکز‏گرایی در سیستم حکومت مرکزی ۳. ضعف فرهنگ مشارکت در شهروندان ۴. رشد بسیار سریع شهرنشینی و جمعیت شهرنشین ۵. عدم حاکمیت ضوابط و معیارها در انتصاب افراد برای تصدی پست‏های مدیریتی و کارشناسی ۶. ضعف نیروی انسانی شاغل در شهرداری‏ها ۷. ضعف ساختار تشکیلاتی شهرداری‏ها برای انجام وظایف بیشتر ۸. کمبود منابع مالی و مشخص نبودن درآمدهای شهرداری‏ها ۹. محدود بودن اختیارات و نامشخص بودن ارتباطات شهرداری با سازمان‏های دولتی و غیر ‏دولتی ۱۰. صریح نبودن قانون شهرداری‏ها، عدم پاسخگویی آن به مشکلات کنونی و عدم تناسب این قانون با تحولات ایجاد‏شده در جوامع شهری. تجزیه و تحلیل وظایف و اختیارات وزارتخانه‏ها و سازمان‏های گوناگون، نمایانگر وجود بسیاری از نابسامانی‏‏های موجود وضعیت مدیریت شهری در سطح کشور است. از این رو، توسعه‏‏ وظایف و اختیارات شهرداری‏ها اجتناب‏ناپذیر است. توسعه‏ وظایف و اختیارات شهرداری‏ها از یک سو، کارایی مدیریت شهری را افزایش می‏دهد و از طرفی، استراتژی عدم تمرکز اداری دولت را محقق می‏سازد. این امر به دولت مرکزی اجازه می‏دهد تا تلاش خود را بر امور سیاست‏گذاری، برنامه‏ریزی کلان و نظارت بر دستگاه‏های اجرایی متمرکز سازد. عمده‏ترین راهکارهای بهبود مدیریت شهری: ۱. درآمدهای محلی از طریق افزایش میزان جمع‏آوری عوارض و مالیات‏ها باید افزایش یابد. ۲. روابط متقابل بخش خصوصی و شهرداری‏ها باید تقویت شود. ۳. توانایی نیروی انسانی در جامعه شهری و کارکنان شهرداری باید افزایش یابد. ۴. مدیریت استفاده از زمین و کاربری اراضی باید بهبود یابد. ۵. افزایش سرمایه‏گذاری بخش خصوصی در خدمات و تأسیسات شهری ۶. تقویت سازمان‏های غیر دولتی به‏ منظور افزایش مشارکت مردم در توسعه شهری ۷. افزایش گنجایش مدیریت شهرداری‏ها و شورای شهر ۸. افزایش مالیات و عوارض جهت صرف در امور عمرانی و خدمات شهری و… راز موفقیت طرح‏های مدیریت شهری: ۱. ابتکارات نوین مدیریت شهری ۲. ایجاد تغییرات سازنده در وضعیت محیط زیست شهری ۳. متحول و کاراتر نمودن سیستم‏های دولت و مدیریت شهری ۴. ایجاد خلاقیت، ابتکار، جرأت و توانایی اجرایی در مدیریت شهری ۵. تشویق مشارکت مدیریت شهری و مردم ۶. در اولویت قرار‏گرفتن پروژه‏های خودیاری مردم ۷. همکاری افراد محلی و مشارکت نزدیک شهروندان با مدیریت شهری ۸. مشارکت فعالانه مدیران شهری ۹. رعایت چرخه طبیعی تولید، مصرف و بازیافت در طرح‏های توسعه شهری و…