تاثیر معماری بناهای دولتی بر معماری بناهای خصوصی

تاثیر معماری بناهای دولتی بر معماری بناهای خصوصی (در معماری معاصر ایران)
معماری
خانم دکتر افسانه زرکش
آقای دکتر ابوالقاسم وحدتی اصل

تاثیر معماری دولتی الگو‏گرفته از سبک‏های معماری اروپایی، بر معماری خصوصی از اواسط دوره قاجار آغاز می‏گردد و در عصر پهلوی اول ادامه می‏یابد و چهار گونه می‏باشد. این گونه‏ها عبارتند از: سبک‏های معماری سنتی، معماری التقاطی، معماری باستانی و معماری مدرن. ویژگی‏های موثر از جمله برون‏گرایی، پلان، نما، مواد و مصالح و… می‏باشند. از علل تاثیر می‏توان رواج ملی‏گرایی، ترویج تجدد‏گرایی، تغییر سنن فرهنگی، نقش موثر معماران و… را برشمرد. عوامل شکل‏دهنده معماری دولتی که به معماری خصوصی راه می‏یابند مواردی از قبیل ملی‏گرایی و پژوهش در معماری گذشته ایران، تکیه‏گاه دولتی تفکرات، معماران خارجی و داخلی و… هستند. در دوره پهلوی دوم نیز تاثیر معماری دولتی بر معماری مردمی وجود‏ دارد و میزان آن بنا به دلایلی چون عوامل و ابزارهای فرهنگی، سازگاری نسبی سبک مدرن و بین‏المللی با شرایط موجود و… نسبت به دوره قبل افزایش می‏یابد. فاکتورهای دیگر موثر بر معماری بناهای خصوصی همچون تجدد‏طلبی حکومت و اقشار خاصی از جامعه، تغییر آداب و رسوم سنتی و عادات فرهنگی، سبک‏های معماری معاصر با این دوره در اروپا و آمریکا، آموزش معماری، مهندسان معمار و… می‏باشند. در عصر جمهوری اسلامی معماری دولتی و عمومی بر ابنیه مردمی اثر می‏گذارد و شدت آن به‏علل فرهنگی و اقتصادی نظیر محدودیت‏های ارتباطات فرهنگی، تداوم تاثیرپذیری از فرهنگ غربی و مدگرایی، تاثیر ابزارهای فرهنگی و… نسبت به دوره پیش از آن تغییر نمی‏کند. میزان تاثیر هر یک از علل مزبور تقریباً به یک اندازه است. عوامل دیگری که در معماری مردمی موثر هستند شامل عوامل اقتصادی؛ تاثیر درآمد افراد بر کیفیت بنا، امکانات مالی بخش خصوصی و…، فاکتورهای انسانی؛ افراد غیر متخصص، کارفرما و…، عوامل کالبدی؛ عملکرد بنا، معماری معاصر با این دوره در اروپا و آمریکا و… و فاکتورهای دیگر می‏باشند. بخش دولتی در بعضی از عوامل مزبور نقش ایفا می‏کند و میزان این نقش در هر فاکتور متفاوت است.