فن‏آوری نوین اطلاعات و الگوی توسعه شهری

فن‏آوری نوین اطلاعات و الگوی توسعه شهری (شهر شیشه‏ای)
شهرسازی، معماری
مهندسان مشاور شاران
آقای مهندس محمد سرپولکی و آقای مهندس منصور نجفی مطیعی

مرحله‏ اول: جایگاه فن‏آوری اطلاعات و ارتباطات در جهان و دستاوردهای آن که نتیجه‏ سال‏ها تجربه جهانی است، مورد بررسی قرار گرفته است تا هم اثرات ناشی از اعمال آن تخمین زده شود و هم تمهیدات لازم برای ثمربخش کردن کاربست نظام اطلاعات و ارتباطات پیش‏بینی شود. نتایج مطالعات انجام‏شده در این مرحله عبارتند از: فن‏آوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات، منشاء تحول جوامع در دنیای امروز است. تحولات فن‏آوری نوین اطلاعات و ارتباطات به واسطه سه عامل زیر اهمیت ویژه یافته و بارز می‏شود: ۱. اطلاعات ۲. کاربران ۳. جهش و پیشرفت دائمی فن‏آوری اطلاعات و ارتباطات دستیابی به نظام اطلاعات نیازمند برنامه‏ریزی دقیق و ایجاد تحول در منابع (انسانی، ابزاری و مالی) و تجهیز منابع است. در صورت فقدان برنامه‏ریزی مناسب، بکارگیری فن‏آوری‏های اطلاعات و ارتباطات می‏تواند پیامدهای زیر را داشته باشد: ۱. در دسترس بودن انواع اطلاعات، اعم از معتبر و غیر معتبر، که آگاهی از میزان صحت اطلاعات را با پرسش جدی مواجه می‏سازد. ۲. امکان شکسته شدن حصار امنیت اطلاعات که موجب اخلال‏های امنیتی می‏گردد. ۳. وجود ربایندگان اینترنتی و… ، مسائل حقوقی و قانونی که به دنبال خواهد داشت. ۴. نفوذ فرهنگ‏های بیگانه و آسیب‏های احتمالی که جوامع با آن مواجه هستند. مرحله‏ دوم: با شناخت موجودیت اطلاعات شهری کشور و ساختارهای موجود در تولید و انتشار آن، میزان کارایی نظام اطلاعاتی کشور در پاسخ به نیازهای اطلاعاتی شناسایی شده است. به سبب نبود نظام اطلاعات شهری و شفاف نبودن ساختار آن در کشور از یک سو و ضرورت انجام بررسی در یک چارچوب نظام‏مند از سوی دیگر، بررسی تولید و عرضه‏ اطلاعات در کشور با شیوه الگوبرداری از نظام‏های رایج، در قالب سه عامل کلیدی و اثرگذار در تعریف نظام اطلاعات و ارتباطات صورت پذیرفته است. این سه عامل عبارتند از: ۱. شیء مدلی ۲. داده و اطلاعات ۳. کاربر در میان سه عامل یادشده «شیء مدلی» نسبت به دو عامل دیگر، نقش پایه‏ای در ایجاد نظام اطلاعات و ارتباطات داشته و از این‏ رو سهم ویژه‏ای از مطالعات را به خود اختصاص داده است. چرا که: نیازهای اطلاعاتی همگام با تغییر و تحول شهر، مدام در حال تغییر است. تنوع و تعدد کاربران نیازمند اطلاعات و تجدید ساختار آن (به ‏ویژه در نهادها و سازمان‏ها) در هم‏نواختی با مسائل شهری رو به فزونی است. پاسخگویی به دو متغیر یاد‏شده تنها بر اساس شناسایی و نظام‏مند کردن شیء مدلی میسر است. نتایج مطالعات انجام‏شده در این مرحله نشان می‏دهد: وضع موجود اطلاعات شهری کشور، در چارچوب یک نظام اطلاعاتی فراگیر، هم‏پوشان و هم‏پیوند، در سطوح مختلف نیاز، شکل نگرفته است. تولید اطلاعات شهری بیشتر بر حسب نیازهای درون سازمانی و متکی بر ساختار نظام اداری-تشکیلاتی تولید و مورد بهره‏برداری قرار گرفته است اما معدودی از سازمان‏ها که تولید اطلاعات، بخشی از وظایف آنان می‏باشد، با درجات متفاوت از اطلاعات شهری مستند و قابل پی‏گیری برخوردار بوده‏اند (مرکز آمار ایران و…)، این اطلاعات نقش نسبتاً محدودی در برآوردن نیاز عمومی داشته است. در اطلاعات شهری تولید‏شده‏ سازمان‏ها و نهادهای مختلف، ادبیات و تعاریف مشترک وجود ندارد. در تولید و ارائه‏ عمومی اطلاعات شهری، ملاحظات زیر مد نظر نبوده است: ۱. توجه به نیازهای روز کاربران ۲. بکارگیری ابزارهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی مرحله‏ سوم: به منظور درک تفاوت و فاصله‏ وضع موجود اطلاعات شهری کشور با جایگاه شایسته‏ آن در چارچوب یک نظام کارآمد و سازگار با نظام‏های اطلاعات شهری رایج در جهان، ارزیابی‏های لازم صورت گرفته است. برای ایجاد شرایط مقایسه تطبیقی میان محتوای اطلاعات شهری کشور در وضع موجود با نظام‏های اطلاعات شهری رایج در جهان و فرایند تولید آن، نیاز به تعریف یک قالب مشترک بود که با استفاده از قالب به‏کارگرفته‏شده در مطالعات مرحله شناخت و بستر فراهم شده در آن مرحله، این امر در چارچوب «شبکه چرخه اطلاعات» با بررسی عوامل زیر میسر گردید: گره‏های اطلاعاتی بازوها و ابزار ارتباطی شبکه‏ تبادل اطلاعات نتایج مطالعات انجام‏شده در مرحله‏ سوم نشان می‏دهد: علی‏رغم وجود پاره‏ای اطلاعات (اعم از اطلاعات دارای ساختار و یا فاقد ساختار) وضع موجود اطلاعات کشور فاصله بسیار زیادی با یک نظام اطلاعاتی کارآمد دارد. اصلاح ساختار تولید و عرضه‏ اطلاعات شهری امری اجتناب ناپذیر است. اصلاح وضع موجود اطلاعات و ارتباطات شهری کشور برای رسیدن به یک نظام اطلاعات و ارتباطات کارآمد، مستلزم برخورداری از شرایط زیر است: ۱. داشتن برنامه‏ اجرایی روشن با دوره‏های زمانی تعریف‏شده (بلند‏مدت و کوتاه‏مدت) ۲. تجهیر منابع انسانی، منابع مالی و ابزار و قوانین لازم ایجاد تشکیلات برای نظام اطلاعات و ارتباطات شهری و سازماندهی آن با ملاحظات زیر صورت پذیرد: ۱. مدیریت اطلاعات به صورت متمرکز در سطح ملی ۲. تولید اطلاعات در سطوح مختلف به تفکیک ملی، محلی و سازمانی مرحله‏ چهارم: هدف اصلی شهر شیشه‏ای در این مرحله، یافتن راهکارهای اجرایی برای ایجاد و توسعه نظام اطلاعات و ارتباطات شهری در کشور و تحقق‏پذیر کردن تمام عیار این نظام است. از آنجا که ارائه‏ راهکارهای اجرایی، به توجهی دو‏سویه نیاز دارد، از یک ‏سو می‏باید به تحولات گسترده و سریع نظام اطلاعات و ارتباطات شهری در نمونه‏های خارجی توجه کند و از سوی دیگر می‏باید به مشکلاتی که به سبب نوپا بودن این پدیده در کشور فرارو دارد، پاسخ گوید. در یک چنین شرایطی محقق کردن اهداف از حساسیت ویژه‏‏ای برخوردار است. از این ‏رو لازم است برنامه‏ اجرایی نظام اطلاعاتی کشور به موارد زیر توجه نماید: الگو قراردادن نظام اطلاعات شهری در نمونه‏های خارجی و مدل‏های مرتبط. هم‏نواخت کردن چارچوب اجرایی نظام اطلاعات و ارتباطات با برنامه بلندمدت چشم‏انداز توسعه‏ کشور و همچنین برنامه‏های دوره‏ای میان‏مدت توسعه‏ کشور. هم‏نواخت کردن الگوی نظام اطلاعات و ارتباطات با برنامه‏های «تکفا» (توسعه‏ و کاربری فن‏آوری ارتباطات و اطلاعات ایران). لذا با تعریف الگویی، برنامه دستیابی به نظام اطلاعات و ارتباطات شهری کشور برای طرح و تصویب در مراجع ذی‏ربط در قالب زیر تنظیم شده است: ۱. چارچوب‏های فکری ۲. چارچوب‏های ابزاری ۳. چارچوب‏های عملیاتی