مهندسی تاسیسات و رابطه آن با برنامه ریزی شهری

تاسیسات نیازمندی های وابسته به شهر و جمعیت شهر :

در یک برنامه ریزی جامع شهری ، جهت پاسخگویی به نیازها وتدوین برنامه ها ، لزوم مطالعات زیر وجود دارد:
۱- تعیین سطوح جهت هر یک از فعالیت های شهری به نحوی که کلیه ساکنان شهر دسترسی آسان به انواع تاسیسات همگانی مورد نظر را داشته باشند.
۲- توزیع تاسیسات عمومی به نحوی که در بهترین موقعیت از لحاظ دسترسی ساکنان قرار بگیرد .
۳- تاسیسات همگانی حتی المقدور در نقاطی در نظر گرفته شوند که در مراجعات چند منظوره به عناصر مختلف شهری صرفه جویی گردد.
۴- تعیین شعاع عمل هر یک از تسهیلات همگانی :
در هر برنامه ریزی شهری قبل از اینکه در مورد چگونگی کاربرد اراضی و مکان یابی عناصر شهری تصمیمی اتخاذ شوذ می بایستی نظام فعالیت های مختلف شهر شناخته شود که این شناسایی دو رشته مطالعات را ایجاب می کند :
اول : شناخت فعل وانفعالات شهر در وضع موجود
دوم : استفاده از این نتایج جهت توزیع عناصر عمومی شهر
تنوع واستقرار تاسیسات عمومی شهری باید به گونه ای باشد که واحد اعم از کوچکترین (محله کوچک) تا بزرگترین واحد ( شهر یا ناحیه شهری ) به تنهایی خدمات و فعالیت های شهری مستقلی را بر حسب عملکرد خود شامل گردد .
به طور کلی اصولی که باید در توزیع این عناصر رعایت شوند عبارتند از :
۱- شناخت فعالیت های ساکنین شهر
۲- پدید آوردن تنوع ، توازن وهماهنگی کاربرد اراضی
۳- استقرار فعالیت های مرتبط در کنار یکدیگر وفعالیت های نا موزون دور از هم ومتمرکز ساختن فعالیت های عمده در مرکز شهر

مطالعات مریوط به تاسیسات زیربنایی :
منظور از تاسیسات زیربنایی عبارتست از تاسیاتی که به منظور رفع نیازها ومشکلات ساکنین شهر از نظر تامین آب ، برق، تلفن، فاضلاب ، جمع آوری و دفع آبهای سطحی وگاز به وجود می آید . ولزوم ایجادآنها از اهمیت و اولویت ویژه ای برخوردار است .
چنین تجهیزاتی علاوه بر آنکه از احتیاجات اساسی یک جامعه شهری است می تواند معیار سنجش توسعه شهرها از جهات مختلف به حساب آید . مثلا” در طراحی یک شهر یا شهرک جدید ( که همه تاسیسات زیر بنایی آن از قبل برنامه ریزی شده است ) ایجاد تاسیسات وبرقراری هماهنگی بین آنها می تواند طی برنامه هایی بر حسب زمان ومکان به خوبی پیشرفت نماید. اما در مورد شهرهای موجود این امر فرق می کند. در شهرهای موجود احداث وگسترش تاسیسات شهری تدریجی است وتجهیز شهر در مراحل مختلف توسط دستگاهها و ارگان های متفاوت صورت می گیرد .
هماهنگی برنامه های تاسیسات شهری چه از لحاظ زمانی و چه از لحاظ مکانی نه تنها از مشکلات شهری می کاهد بلکه در مجموع باعث تقلیل هزینه ها و در نتیجه کاهش فشار بر شهروندان وتقلیل بار مالی شهرداری و دستگاه های دولتی می گردد . ایجاد این هماهنگی در ابتدا آسان به نظر میرسد اما عملا” با مشکلات مکانی ، زمانی ، سازمانی ، مالی و فنی روبرو می گردد .

از لحاظ زمانی :
مرحله اجرایی ، مقیاس وزمان اجرا و هماهنگی اجرایی تاسیسات اهمیت اساسی دارد .

از لحاظ مالی :
تامین اعتبارات همه تاسیسات مورد نیاز که معمولا” گران تمام می شود در یک زمان امکان پذیر نیست و این مورد از موانع عمده برقراری هماهنگی به شمار می رود .

از لحاظ فنی :
موجودیت تاسیسات قدیمی ، نیاز به توسعه جدید ویا احداث تاسیساتی که قبلا” وجود نداشته اند موقعیت ساختمان ها ، شرایط زمین و جنس خاک ومانند آنها گاهی برقراری هماهنگی را غیر ممکن می سازد .
تعیین محل هر یک از شبکه ها در زیر سطح خیابان ها به طول وعرض آنها بستگی دارد چنانچه عرض پیاده رو زیاد باشد لوله های تاسیساتی وکابل ها غالبا” در زیر سطح پیاده رو نصب می شوند اما در خیابان های کم عرض این امکان وجود ندارد .
با توجه به مواردی که گفته شد تعیین حریم شبکه ها دقیقا” قابل پیش بینی نیست از طرف دیگر هر یک از شبکه ها غالبا” به صورت مجزا تعبیه می شود . ساده ترین دلیل جدایی شبکه ها عدم هم زمانی نصب شبکه ها است و هم چنین این که بعضی از شبکه ها را به سختی می توان در کناریکدیگر قرارداد با این همه اگر مجاری واحدی برای عبور شبکه های مختلف احداث گردد بسیاری از مشکلات حل می شود که البته در آغاز به سرمایه هنگفتی نیازمند است اما از هزینه های نگهداری به نحو چشمگیری می کاهد .

منابع :
مبانی برنامه ریزی شهری ، دکتر اسماعیل شیعه
گردآورندگان:
فهیمه معماریانی ، سمیرا بیات ، لیلا علی آبادی

منبع: وبلاگ آتیشار