آمار و برنامه ریزی شهری

روش های کمی در برنامه ریزی شهری ومنطقه ای
روش هایی که برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده می شوند روش های کمی نام دارند . برنامه ریزان از این داده ها برای بررسی روند های بلند مدت، پیش بینی سیاست در یک جامعه وبراورد مسائل ممکن و فراهم آوردن نتایج منطقی در رابطه با یک سیاست استفاده می کنند .
روشهای کمی به وسیله رشته های مربوط به برنامه ریزی شامل اقتصاد ، جامعه شناسی ، جغرافیا ، معماری ، پژوهش در عملیات وعلوم طبیعی تهیه شده وبرای برنامه ریزی ابزارهای تجزیه وتحلیل گوناگونی را فراهم کرده است .

پیشینه :
پیش از دهه ۱۹۵۰، تحلیل برنامه ریزی بیشتر بر پایه آموزش های معماری بود که در اواخر دهه ۱۹۵۰و اوایل دهه ۱۹۶۰ روش های کمی گسترش یافت وعلوم اقتصا دی ، علوم اجتماعی را همراه با الگوهای پیچید ه ریاضی در بر گرفت که روش های آماری گوناگون وشیوه های پیش بینی در اقتصاد را مورد استفاده قرار داد . به تدریج رایانه هایی با سرعت زیاد ساخته شدند و برنامه ریزان به کاربرد این الگوهای تجزیه وتحلیل وگسترش روش های پیجیده تر پرداختند .
تا اواسط دهه ۱۹۷۰ بر الگوهای پیچیده تاکید چندانی نمی شد . در دهه ۱۹۸۰ جهت به عقب برگشت و روش های پیچیده مورد استفاده قرار گرفت . برنامه ریزان در بیشتر کاربرد ها شیوه های ساده ومستقیم را برای تصمیم گیری عاقلانه برنامه ریزی کافی می دانند وبرای ارائه داده ها محاسبه ساده میانگین یا درصد ممکن است به اندازه لازم معنی دار باشند . به هر صورت برنامه ریزان باید بدانند که روش های آماری چه هستند وچگونه می توان آنها رابه صورت مطلوب مورد استفاده قرار داد.

روشهای اماری:
یکی از مفید ترین روش های تجزیه و تحلیل کمی برای برنامه ریزان روش های اماری است.تجزیه و تحلیل های اماری پیچیده باید به وسیله کارشناسان امار شایسته انجام گیرد. برنامه ریزانی که در آمار مهارت ندارند حداقل باید آگاهی داشته باشند که روش های آماری چه قابلیت هایی دارند وچه زمان هایی باید مورد استفاده قرار بگیرند .

گرایش به مرکز:
متداول ترین تجزیه وتحلیل ها ، اندازه گرایش به مرکز هستند . وازه هایی مانند میانگین ، میانه ونما برای توصیف رایج ترین ارزش ها یا ویژگی های جوامع گوناگون استفاده میشوند . معمولا” برنامه ریزان با میانگین ، ویژگی های جمعیت ، میانه درآمد خانواده ونمای حجم ترافیک خودروها سروکار دارند .

پراکندگی :
واژه پراکندگی برای توصیف اندازه های گوناگون در داده ها استفاده می شود . پراکندگی از نظر واریانس ، انحراف استاندارد ودامنه ( حوزه مقادیر ) اندازه گیری می شود . با استفاده از تعریف واریانس می توان نشان داد که جمعیتی با پراکتدگی به هنجار ، بیش از ۹۹ درصد از ارزش ها در حوزه مقادیر (برد) قرار می گیرند . که ۳ انحراف معیار زیر میانگین و ۳ انحراف معیار بالای میانگین را شامل می شوند در حقیقت بیش از ۹۵ درصد از ارزش ها در حوزه مقادیر در انحراف استاندارد مثبت ومنفی خواهد بو د .

توزیع:
بسیار مهم است که بدانیم چگونه یک گروه بین سطوح گوناگون یک ویژگی مورد بررسی ، پراکنش یافته است خوشبختانه در بیشتر موارد جامعه ای که برنامه ریزان با آن سروکار دارند یا به صورت بهنجار یا به صورتهای دیگری پراکنش یافته اند که می تواند به شکل ریاضی بیان شود .

آمار استنباطی :
این نوع تجزیه و تحلیل آماری احتمالات را اندازه گیری می کند . برنامه ریزان برای برآورد اینکه در یک جامعه بزرگ انتظار می رود پدیده ها با چه فراوانی روی می دهند . از آمار استنباطی استفاده می کنند. مزیت آمار استنباطی این است که از راه تجزیه وتحلیل نمونه ای پدیده های آینده در درون یک جامعه پیش بینی می شود . بدون آمار استنباطی برآورد هایی ازویژگی های جمعیت مانند میانگین درامد سالانه ، میانگین مسکن ومیانگین جریان آب در یک رودخانه نمی تواند به درستی براورد شود . اساس این روش استفاده از احتمال رخداد مجموعه ای از پدیده ها در زمان حال است تا بتوان احتمال رخداد پدیده ها را در آینده برداشت کرد . این احتمال به صورت عددی بیان می شود .

مدل های خطی :
در برخی موارد این امکان وجود دارد که نشان دهیم رابطه ای بین پدیده ها وجود دارد بدون اینکه بتوانیم آنرا تفسیر کنیم . الگوهای پیش بینی با این ماهیت معمولا” به شکل تجزیه وتحلیل رگرسیون ساخته می شوند برای نمونه تعیین اینکه آیا جریان ترافیک تحت تاثیر کاربری های گوناگون زمین در یک ناحیه قرار می گیرد یا نه صرفا” از راه رگرسیون قابل انجام است ومی توان نشان داد که افزایش کاربری ها ی تجاری به افزایش جریان ترافیک مربوط است .

مدل های اقتصادی :
حجم زیادی از منابع علمی با تجزیه وتحلیل های اقتصادی سروکار دارد . در بیشتر موارد تجزیه و تحلیل اقتصادی که بیشتر با برنامه ریزی سروکار دارند در مورد چگونگی قرار دادن تجارت وصنعت در یک اجتماع است واینکه کدام یک از آنها به رشد جامعه کمک می کند . تجزیه وتحلیل هایی که برای تعیین درجه تخصصی شدن برخی طبقه های ویژه صنایع در یک اجتماع یا تعیین سهم نسبی هر یک از صنایع وبراورد قابلیت رشد اقتصادی بکار گرفته می شود .

مدل های حمل و نقل:
الگوهای برنامه ریزی حمل ونقل روابط خطی را مورد استفاده قرار می دهند تا الگویی برای متغیرهای مهم بیابند ونهیازهای حمل ونقل را پیش بینی کنند در این حالت برنامه ریز حمل ونقل می کوشد تا تعداد سفرها را از منطقه ای به منطقه دیگر الگو سازی کند .

تجزیه وتحلیل سیستم ها
الف – تجزیه وتحلیل سیستم های پیچیده :
این روش رایانه را برای انجام رشته ای از پیش بینی ها از راه مجموعخه معادله ها بکار می گیرد به گونه ای که کنش های متقابل میان بسیاری از فرایند های پویا را الگو سازی می کند نیازهایی در رابطه با اشتغال ، ویژگی های مسکن ، ترکیب تجارت وصنعت ، تولید منابع وتقاضا برخی از فرایند های پویای گوناگونی هستند که در تجزیه وتحلیل سیستم های پیچیده الگو سازی می شوند .

ب- همانند سازی و فکر آفرینی برای ایجاد اندیشه نو:
روشی است که برنامه ریزان در رابطه با گروه های علاقه مند به درک بهتر برنامه وسیاست گذاران بکار می گیرند . این روش برای بررسی چگونگی پاسخ یک سیستم پیچیده به تصمیم های گوناگون مورد استفاده مورد استفاده قرار می گیرد.

تصمیم گیری :
شهرداران ، مدیران شهری ودیگر افرادی که تصیم گیری می کنند تصمیم خود را بر پایه منابع گوناگون قرار می دهند که یکی از مهمترین وظایف برنامه ریز کمک به تصمیم گیری است نه تصمیم گیری نهایی.
روش های تجزیه وتحلیلی که برنامه ریزان می توانند برای تصمیم گیری مورد استفاده قرار دهند عبارتند از :
تجزیه وتحلیل بیزین : الگوهای تصمیم گیری در این دسته الگوهای تصادفی نامیده میشوند . دو شیوه مفید بیزین برای برنامه ریزان((درخت تصمیم گیری )) وتجزیه وتحلیل حداکثر سود در حداقل پرداخت است .
مدیریت برنامه ریزی: برای اینکه به سیاست گذاران بهترین پایه برای تصمیم گیری های پذیرفتنی داده شود ، برنامه ریزان عملکرد بیش از فرایند تجزیه وتحلیل داده ها یعنی تهیه وارئه معادله ها یا یافته هایی که از الگوهای عقلانی گرفته شده فعالیتهایی را انجام می دهند . در واقع تجزیه وتحلیل اولیه بیشتر مسائل بر اساس داده هایی است که در چارچوب تجزیه وتحلیل مناسب داده ها ارائه می شود .

عواملی که بر تصمیم گیری تاثیر می گذارند:
هنگامی که به تصمیم گیرنده کمک می شود تا نتایج ممکن یک پدیده را در آینده ببیند برنامه ریزان می توانند کار خود را با استفاده از داده های آماری به خوبی اغاز کنند مدیر شهری که با عدم اطمینان به آینده شهر روبرو شده ، نمی تواند احساس کند که صرفا” ریاضیات می تواند به تصمیم گیری او کمک کند .بنابراین برنامه ریز باید عوامل غیر ریاضی را به شمار آورد . از بین این عوامل چهار عامل خطر پذیری ، آشفتگی ، عدم اطمینان وتغییر مهمترین عوامل محسوب می شوند که برنامه ریز برای ارائه کار جامع خود باید این چهار عامل را در نظر بگیرد.

جهت های آینده :
رایانه در حال تغییر عملکرد برنامه ریزان ومتقاضیان خود است . طرح های نا مناسب اغلب نتیجه تصمیم های نا مناسب است که تلاش تصمیم گیرندگان در راستای دستیابی به نتایج سیاسی در کوتاه مدت بوده وبرنامه ریزان بدون اینکه از تصمیم حمایت کرده باشند مورد سرزنش قرار می گیرند . احتمالا” این حالت در آینده تغییر نخواهد یافت زیرا آنچه می تواند تغییر کند اولا: توانایی برنامه ریزان در استفاده های مناسب از تجزیه وتحلیل ها در گزینش مسائل پیچیده وثانیا” درک مردم از نقش برنامه ریز در تصمیم گیری است .
با توجه به استفاده مناسب و درست از این روش ها و افزایش درک همگان از میان آنها تجزیه وتحلیل های برنامه ریزی کارامدتر می شود .
به تدریج که نظامهای مربوط به برنامه ریزی ، ابزارهای تجزیه وتحلیل نوین را گسترش می دهند نقش خلاقانه برنامه ریز در تهیه روش های تلفیقی با استفاده از چند نظام افزایش می یابد و وی توانایی درک مسائل پیچیده تری را دارد.

منابع وماخذ :
مبانی برنامه ریزی شهری ، فرانک سیف الدینی

گردآورندگان :
ندا محمدزاده ، پرستو قلی زاده ، سوسن سلیمانپور

منبع: وبلاگ آتیشار