شهر جدید آلمر (Almere) در هلند

مقدمه
یکی از نمونه های موفق و منحصر به فرد شهرهای جدید عصر حاضر، به عنوان توسعه های از پیش برنامه ریزی شده به هدف تعادل بخشی به نظام های سکونتی، شهر جدید آلمر است. این شهر که در اراضی احیاء شده بر بستر آب احداث گشته است، در کمتر از ۴۰ سال، پویایی و رشدی را به نمایش می گذارد که تا چندی دیگر آن را در مقام پنجمین شهر بزرگ هلند قرار خواهد. توسعه مرحله به مرحله و پیوسته شهر بر اساس شماری هسته های نیمه مجزا، توجه به ارتقای ظرفیت های اشتغال و نیز مشارکت و همبستگی اجتماعی همزمان با فراهم ساختن بستر کالبدی – فضایی مناسب در شهر به عنوان مکانی برای زندگی و همچنین برقراری ارتباط منسجم و هدفمند با نواحی شهری اطراف، از جمله دلایل پدیدار شدن این رشد و پویایی و جایگاه یافتن شهر در منطقه کلانشهری رانتشاد است. اگر چه شهر جدید آلمر باید در مقیاس یک شهر هلندی در نظر آید، ولی از بعد دیگر امروز به این دلیل مورد توجه است که به واقع به بخش وسیعی از آمال و اهداف برنامه ریزی و طراحی خوب شهری نزدیک شده و چشم اندازی سبز ، زنده و در عین حال پایدار را نوید می دهد. تفکر دوراندیشانه و جامع نظر توسعه دهندگان این شهرکه با آرمان ” آلمر به دست مردم و برای مردم ساخته می شود” آغاز کرده اند، اکنون بر تقویت همبستگی اجتماعی و ظرفیت های موجود در کنار هدفگذاری افق های جهانی شدن شهر و شهرنشینی، متمرکز شده است.

شهر محله های جدید در هلند
تبیین شهر محله های جدید در هلند در قالب سه نوع سیاست و عملیات شهرسازی نسبتا متمایز می تواند صورت پذیرد:
۱- محله های جدید ساخته شده در سال های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ در ادامه و مجاورت منطقه های شهری موجود: این محله ها در زمین های خریداری شده در این شهرها واقع شده و در آنها اهمیت زیادی به امکانات دولتی و فضاهای آزاد داده شده است. در این زمینه می توان به طرح آمستردام اشاره کرد.

۲- گسترش سریع شهرهای کوچک و متوسط و همچنین ایجاد و رشد کانون های توسعه شهری در راستای تمرکززدایی از مناطق شهری: این نواحی در خارج از مناطق شهری ( در فاصله چند کیلومتری یا چند ده کیلومتری آنها) واقع شده اند. ایجاد و توسعه پورمن، هورن، آلکمار در شمال آمستردام و همچنین کانون های توسعه دیگر در اطراف روتردام و شهرهای دیگر از این نمونه اند. این عملیات به وسیله شهرداری های ذی ربط ( نه از سوی دولت و شهرهای بزرگی که بخشی از جمعیت و فعالیت های آنان جذب این شهرهای کوچک شد) انجام گرفت. البته در سال های دهه ۱۹۸۰ ، شهرهای بزرگ اعلام کردند که مهاجرت ها باعث کندی رشد جمعیتی و اقتصادی آنها می شود و بنابراین خاتمه یافتن موضوع کانون های توسعه را از دولت درخواست کردند.

۳- ایجاد شهرهای جدید در مناطق بکر با توجه به قوانین کانون های توسعه و در راستای تمرکززدایی: دو شهر ساخته شده در دلتا و خلیج ” زویدرزی” یعنی ” لیلشتاد” و ” آلمر” از این نمونه اند. لیلشتاد در اواخر دهه ۱۹۶۰ برای این که به مرکز بخش جدید ” فیلوند” بدل شود ، برپا گردید و جمعیت آن امروز به مرز ۷۵ هزاز نفر رسیده است. آلمر بعدها در جنوب غربی دلتا در چشم اندازی وسیع ساخته شد که نقش اساسی آن،‌جذب بخشی از رشد منطقه شهری رانتشاد به ویژه شهر آمستردام بود. هر دو شهر با خط آهن و بزرگراه که آنها را به آمستردام مرتبط می کرد به یکدیگر متصل بودند. شهرهای کوچک دیگری نیز که در دلتا ساخته شده اند و جمعیت آن ها به ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر می رسید، به همین نحو ساخته شده اند. که از آن جمله می توان امه لور، درونتن و زی ولد را نام برد.

۳- اهداف احداث شهر جدید آلمر
آلمر در سرزمینی واقع شده که از دل منطقه “زویدرزی” به وجود آمده است. طرح زویدرزی به پروژه عظیم احیای اراضی این منطقه اطلاق می شود. این طرح به ضرورت حفاظت در برابر دریا می پرداخت. چرا که نیمی از کشور هلند پایین تر از سطح دریا واقع شده است. هدف از این طرح ، ایجاد زمین های زراعی ، مناطق شهری، گسترش طبیعت و دوباره سازی بود. این طرح چند مرحله ای به دنبال ایجاد سد و چهار منطقه ساحلی بزرگ بود که یکی از این مناطق به ایجاد ” فلیولند” انجامید که شهر جدید آلمر در آن احداث شده است.

اهداف اصلی از ایجاد شهر جدید آلمر عبارت بود از:

• جذب سرریز جمعیت منطقه پرجمعیت رانتشاد به ویژه شهر آمستردام
• ایجاد ناحیه شهری نسبتا مستقل و خودکفا برای حداکثر ۲۵۰ هزار نفر جمعیت در طول حدود ۲۵ سال ( افق ۲۰۰۱ م)

«آلمر به دست مردم و برای مردم ساخته شده است» این عبارتی است که اغلب از آن برای تبلیغ درباره این شهر جدید از آن استفاده شده است و به گونه ای بیانگر روح این شهر جدید نیز می باشد. علاوه بر نیروی کاری که شهر آلمر را ساخت، شمار عظیمی از مردم در شهرسازیو برنامه ریزی شهری این شهر مشارکت کرده و می کنند. همه چیز در سال ۱۹۶۰ میلادی با معرفی شهری در جنوب غربی فلیولند، به عنوان راه حلی برای تقاضای زیاد مسکن دررانتشاد اغاز شد و پیامد آن همانا ایجاد گروههای کاری متفاوت و مطالعات متعدد بود. این فعالیت ها با تاسیس مرجع اجرایی پروژه شهر آلمر دنبال شد. این مرجع پس از بررسی ها و گردهمایی ها یی مختلف، طرح بلند مدتی را برای شهر آلمر ارائه کرد .

مبانی این طرح را شش هدف جهانی تشکیل می داد:

• آلمر باید مستقیما به حل مشکلات منطقه ای کمک کند.
• آلمر باید فرصت ها را برای فردا حفظ کند.
• آلمر باید به همگان مکانی را عرضه کند.
• المر باید اجازه ساخت و ساز فردی را به ساکنان بدهد.
• آلمر باید به ایجاد و حفظ محیط زیست کمک کند.
• آلمر باید به حفاظت و توسعه بیشتر فرهنگ شهری کمک کند.

آلمر در سال ۱۹۸۴، دارای شهرداری شد. این شهر در سال ۲۰۰۱ میلادی از مرز ۲۵ سال گذشت و به مکانی مبدل گشت که ۱۶۰ هزار نفر در آن زندگی می کردند. ( در ردیف یازدهمین شهر بزرگ هلند) و ۶۵ هزارنفر به کار مشغول بودند. در آن زمان هر روز ۱۹ نفر به جمعیت شهر و ۱۰ شغل جدید به مشاغل آلمر اضافه می شد و آلمر به این دلیل این رشد مستمر خود باید حول مسائل آتی متمرکز می شد. این شهر امروزه با ۱۸۵۷۴۶ نفر ساکن، بزرگترین شهر منطقه فلیولند و هشتمین شهر بزرگ هلند بوده و بنابر پیش بینی ها تا چندی دیگر مقام پنجم را از این حیث به خود اختصاص خواهد داد.
المر ترکیبی از رویکردهای شهری سبز و پایدار را به نمایش می گذارد که آنها را در مسیر برنامه ریزی مثبت و موثر به کار بسته است. ساختار این شهر جدید با بهره گیری از طراحی توامان فیزیکی و فضایی و نیز مفهوم چند هسته ای، گونه ای جدید از فضاهای شهری را با زندگی پیوند زده است که میزان وسیعی از فضاهای سبز و اراضی ذخیره ( شامل پارک ها، جنگل ها، باغ ها و زمین های کشاورزی) و توسعه ای مبتنی بر آب ( شامل کانا ها و گذرهای آبی و دریاچه ها) را فراهم آورده که در پیوندی ناگسستنی، بافت شهر را تشکیل می دهد.

سایر ویژگی های قابل توجه این ساختار به قرار زیر است:

• الگوی فضایی چند هسته ای و مبتنی بر مراکز مختلف چند عملکردی که در عین حال توسعه شهر را نیز سامان داده و محدود می کند.
• یکپارچگی بالا میان عملکردهای مختلف مسکونی، تجاری، حمل و نقل، صنعتی، کشاورزی، اکولوژیکی، تفریح و سرگرمی
• بهره گیری از شبکه جابجایی یکپارچه و وسیع با سلسله مراتبی از بزرگراهها، راه آهن و خیابان به گونه ای که مزاحمتی برای محلات مسکونی ( مبتنی بر ای حمل و نقل پیاده، دوچرخه و عمومی) ایجاد نمی کند.

چشم انداز آینده آلمر
آلمر به مثابه نماد ملی نبرد با دریا در تازه ترین جزیره هلند، سرفراز ایستاده است. این شهر پیوندی قوی با آمستردام دارد. پیوندی که در آینده نزدیک به وسیله دو پروژه تقویت خواهد شد که یکی آلمر دریایی است که ۴۰ هزار واحد مسکونی در خارج از دیوارهای حائل فلیولند تامین خواهد کرد و دیگری پلی است که آلمر را مستقیما به آمستردام متصل می کند. این شهر در سال ۲۰۰۳ نوعی طرح ساختاری را برای سال ۲۰۱۰ تصویب کرد که تکمیل طرح اصلی آلمر، ویژگی و مشخصه عمده آن به شمار می آید.
هدف این طرح آن است که تمایز بیشتری در محیط های شهری به وجود آید. همه موارد، همچون اشتغال بیشتر، گسترش مراقبت های بهداشتی، مدارس، برنامه های سرگرم کننده و تسهیلات خرید باید به توازن بهتر زندگی منتهی باشد. البته همین هم کار پیچیده و چالش برانگیزی است. چرا که آلمر به سرعت هنوز در حال رشد است. یکی از موضوعات عمده دیگر در این طرح ساختاری، همانا ایجاد تعادل در چارچوب موسوم به آبی سبز است. این چارچوب شامل پارک ها، جنگل ها، مناطق حفاظت شده طبیعی، آبراهه های منطقه ای و شهری و آب آزاد در کنار مناطق کشاورزی است. آلمر می تواند از موقعیت خود در نزدیکی آب بهره ببرد.. چنین موقعیتی پتانسیل ایجاد مکان های جدید برای اوقات فراغت را داشته و می تواند بینش نسبت به شهر را بهبود ببخشد. در ساخت و سازهای آتی آلمر، هدف اصلی خلق تعادل ها یا توازن های گوناگون است. تعادل در محیط های شهری، تعادل در طبیعت و زندگی و تعادل در شهرنشینی و قابلیت دسترسی.
این در حالی است که چشم انداز این شهر در قالب استراتژی توسعه منعطفی تا سال ۲۰۳۰ میلادی ترسیم شده است که بنابر توافقات شورای شهر و دولت ( درسال ۲۰۰۷) شهر تا ۳۵۰ هزار نفر جمعیت ، پیش بینی می کند. این چارچوب توسعه با مشارکت مردم شکل گرفتهو پایداری شهر را از نظر اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی در افق ۲۰۳۰ مورد هدف قرار می دهد. برقراری ارتباط منسجم تر با اترخت، مزبانی بخشی از بازی های المپیک ۲۰۲۸ و پیش بینی نواحی توسعه پس از افق ۲۰۳۰ میلادی از دیگر محورهای قابل توجه در ارتباط با چشم انداز این شهر است.
آلمر اکنون به نوجوانی شباهت دارد که در آستانه بلوغ است. اغلب مردم با این نظر موافقند که دیگر آلمر را نمی توان شهری اقماری به شمار آورد و برای اینکه شهر بتواند گام بعدی را بردارد باید خود مختار و خود کفاتر شده و هویتی را که در زمان حاضر فاقد آن است ، برای خود به ارمغان آورد. بسیاری بر این باورند که در کنار ایجاد بستر کالبدی- فضایی مناسب، اکنون زمان نوعی برنامه ریزی است تا راه را برای رشد ارگانیک هم برای جمعیت و هم تاریخ و فرهنگ باز کند. پتانسیل های آب و فضا های سبز، گزینه های وسیعی از تفریح و سرگرمی را فراهم کرده که امکان ارتقاء نیز دارند. این در حالی است که آلمر اکنون به موقعیت ممتاز و محبوبی برای شرکت های خارجی و دفاتر مرکزی آن ها تبدیل شده و در کنار اهداف پایداری به سمت مقاصد جهانی در حال حرکت است. مانیفست دوم شهر نیز در دست بررسی و تصویب بوده که توجه به مشارکت و تقویت همبستگی اجتماعی، اشتغال و همچنین امکانات خوب آموزش و پرورش ، آموزش عالی و فراغت برای بهبود محیط زندگی از محورهای عمده آن به شمار می رود.

منابع:
۱- ارباب، پارسا، شهر جدید آلمر، فصلنامه شهرسازی و معماری آبادی، ویژه شهرهای جدید، سال نوزدهم، شماره ۶۵، زمستان