توسعه پایدار شهری(۴)

فضاهای شهری

فضاهای شهری در شکل دهی و سازماندهی رفتارهای اجتماعی بسیار موثرند،در شهرهایی که جایگاه تبادل افکار و برخوردهای اجتماعی در آن فراهم است پیوستگی های اجتماعی ساکنین آن به وضوح دیده می شود، محلات در آن مفهوم می یابند و امکان سازماندهی مردم برای مقابله با ناهنجاریها و ناملایمات پیش بینی نشده در آن افزایش می یابد،هویت بخشی به آن مقدور و پایداری شهر افزون می شود.بنابراین یکی از مهمترین عناصر بافت شهری ،فضای شهری است که در طول زمان و با تاریخ ملتها شکل گرفته و گاهی آنچنان با حیات جوامع انسانی عجین شده است که خود آن فضای شهری به عنوان قسمتی از تاریخ آن ملت ها و جوامع قلمداد می شود و گاه حتی آن فضای شهری به عنوان نماد و نشانه آن شهر و حتی آن ملت تبدیل شده است.حس مکان ویژگی منحصر به فردی است که فضای شهری را می سازد که هم برای پایداری محیطی و هم برای پایداری فرهنگی حیاتی است.

توجه به ساختارهای شهرهای کهن بیانگر آن است که اهتمام به ایجاد سلسله مراتب کالبدی در آنها محلات مختلف و هویت بخشی به آنها را موجب شده است و متقابلا در شهر های جدید امروزی نبودن محلات مختلف به خوبی آشکار است و به همین دلیل برقراری ارتباط مستقیم و رو در روی مدیریت شهری با ساکنان شهر بسیار دشوار و گاه ناممکن است.

در پروژه های شهرسازی نیاز به تعامل زیادی بین مردم و شهرسازان است تا توجه به بافت فرهنگی و اجتماعی و تاریخی در ساخت و توسعه شهر و همچنین زیباسازی شهر مورد توجه قرار بگیرد. ترمیم بافت سنتی و یا تخریب آن جهت نوسازی همواره باید بر اساس طرحهای منطقه باشد که باعث تفاوتهای شهری می شود و این کار موجب رشد شهری براساس فرهنگی شده و نتیجتا موجب جذابیت شهرها و جذب مسافران توریستی به شهر جهت بازدید و درآمد زایی دارد. توجه به بناهای قدیمی به منظور کسب اطلاعات درباره مشکلات شهر، فضاهای مختلف شهری و ارتباط آنها با یکدیگر علل ساخت و کاربرد فضاها و دلایل متروکه شدن آنهایی که رها شده اند مهم است. همچنین داشتن اطلاعات در زمینه شناخت طراحی سنتی شهری و ارتباط بناها با یکدیگر و بهره گیری از رویکردهای مدرن در معماری بومی و سنتی جذابیت های شهری را افزایش می دهد و با حفظ ساختار هویتی شهر که نوید حفاظت از معماری ، ارزشها و هویت محلی را دارد محیط شهری جدیدی را ایجاد می کند که ارزشهای اجتماعی و فرهنگی جامعه را توامان در زندگی و کار وارد می کند.
هال در کتاب خود می گوید فضاهایی هستند که دارای ابعاد پنهان هستند و موجب ایجاد فرمی بین فرهنگ و معماری می باشند این فضاها ارتباط دهنده مردم و بناها هستند مانند پاتوق ها و کافه های خیابانی و محلی.حس مکان ویژگی منحصر به فردی است که فضای شهری را هم برای پایداری محیطی و هم برای پایداری فرهنگی می سازد.
استفاده از پتانسیل های هر فضا یا بنا چه طبیعی چه انسان ساز موجب احیا و توسعه منطقه و همچنین رشد فرهنگی،اجتماعی و حتی اشتغال و درآمد زایی می گردد. جهت رسیدن به این اهداف همکاری بین مردم و طراحان و شهرسازان لازم و ضروری است.
بحث توسعه پایدار در قرون گذشته بحث توسعه و رشد شهری بوده ولی اکنون حفظ ارزشها ی شهری است. توسعه ای که همواره با برنامه ریزی صحیح جهت حفظ سنت ها و مفاهیم تاریخی و فرهنگی شهری باشد که در غیر اینصورت رشد لجام گسیخته موجب بی هویتی می شود. از بین بردن بافتهای تاریخی با عنوان توسعه پایدار شهری اشتباه است. جوان کردن و احیا ساختمانهای قدیمی در مردم شهر و منطقه ایجاد امید و افتخار می کند و با ایجاد کاربریهای جدید در مکانهای قدیمی می توان باعث رشد و توسعه منطقه و جذب مردم شد. به خصوص در شهرهای کوچک، که با این عملکرد می تواند در کاهش مهاجرت آنها به شهرهای بزرگ و از بین رفتن شهرهای کوچک و تاریخی موثر واقع گردد و می توان با برنامه ریزی صحیح و استفاده بهینه از پتانسیل های توسعه، شهرهای کوچک را به مراکز گردشگری با استفاده از منابع و امکانات منطقه نمود، اشتغال زایی حاصل از این مجموعه موجب حفظ افراد جوان این مناطق و کاهش مهاجرت و همچنین بازگرداندن مهاجران ناموفق و موفق جهت کار و سرمایه گذاری به منطقه اصلی و هویتی خود می گردد.

از نظر بانک جهانی مهمترین ویژگی یک شهر پایدار خلق فضاهایی است که در عین پاسخ گویی به این نیازها، زمینه رشد و تعالی آدمی را نیز فراهم کند. نیازهای بشری را می توان به دو گروه کلی کلی نیاز به طبیعت و نیاز به تعاملات انسانی تقسیم کرد. در جهان امروز شهرها به دلیل آنکه درصد عظیمی از مردم جهان را در خود جای داده اند، مسولیت سنگینی را در تامین این نیازها بر دوش خود احساس می کنند.در این وضعیت خلق فضاهای جدید و یا سامان دادن به فضاهای موجود موجود در شهرها در راستای رسیدن به پایداری شهری، می تواند هم نیاز به طبیعت و هم نیاز به وجود روابط و کنش های انسان ها با یکدیگر را پاسخ گو باشد. بی شک در طراحی هر فضای شهری بیش از هر چیز باید نیاز کاربران مورد توجه باشد. بدیهی است در این طراحی رعایت نکاتی مانند: چیدمان، ابعاد، طرح اجزا و فرهنگ محلی برای مصرف بهتر و رنگ و هماهنگی با محیط و تنوع برای القا آرامش روحی و ماندگاری به منظور توجیه اقتصادی الزامیست. دریک شهر که تمامی گروههای سنی با سطوح مختلف اقتصادی و اجتماعی و تحصیلی جز کاربران محسوب میشوند مبلمان شهری نه تنها ضرورت بلکه اجتناب ناپذیر است. زیرا علاوه بر آنکه نیاز روزمره کاربران را رفع می کند، تاثیر به سزایی در سلامت جسم و روح و رفتار اجتماعی تمامی افراد جامعه ایفا می کند.

تغییر در فضاها در جذب پایدار گردشگر مهم است لذا باید از قالب هایی در شهرها استفاده کرد که در گردشگر با یکبار بازدید از شهر ارضا نشده و باز هم به شهر سفر کند.