چرا بیشتر فضاهای جمعی ناموفق هستند؟

انسیه قوام پور/کارشناس ارشد معماری منظر /دانشگاه تهران

Wiliam.H.Whyteبرای نخستین بار گفت: طراحی فضایی که مردم را جلب کند بسیار دشوار است.چه عامل فوق العاده ای موجب موفقیت انها می شود؟ امروزه به نظر می رسد که بیشتر فضاهای جمعی با این هدف طراحی می شوند که به آنها نگاه شود و نه اینکه مورد استفاده قرار گیرد.آنها منظم ، تمیز و خالی هستند چنانچه می توان گفت : نه انسانی و نه مشکلی . اما وقتی یک فضای جمعی خالی است تخریب می شود و یا خسارت می بیند یا به خصوص به صورت نامطلوبی استفاده می شود می تواند بر این امر تاکید کند که طراحی یا مدیریت و یا در هر دو آنها مورد غلط و اشتباهی وجود دارد.
عکسهای دوگانه ای که در متن امده بعضی از مسائل معمول در فضاهای جمعی را نمایش می دهد.

کمبود فضا و مکان برای نشستن
بسیاری از فضاهای جمعی هرگز مکانی برای نشستن فراهم نمی کنند.در جستجو برای راحتی ، مردم اغلب مجبورند که به روش خود با محیط و وضعیت خود را وفق دهند . گاهی اوقات آنها به راحتی تسلیم می شوند و یا مجبورند برای نشستن از چمدان و یا کیف استفاده کنند.

کمبود فضاهای خوب برای نشستن یکی از نکات بسیار مهم است . برای مثال انتخاب مکان نشستن در آفتاب یا سایه می تواند تاثیر زیادی در موفق کردن فضا داشته باشد.بسته به آب وهوا و موقعیت اجازه دادن به مردم که در کنار مکان بازی یا در نزدیکی سایر فعالیتها بنشینند نیز بسیار تاثیر گذار است.
کمبود فضاهایی جهت جمع شدن:
فضاها و اشکالی که مردم می خواهند یا به آن نیاز دارند شبیه زمین بازی یا مکانی که المانهای متفاوت دارد مانند ایستگاه اتوبوس یا فضای نشستن با هم ترکیب می شوند تا یک فضای جمع شدن را به وجود آورند. غذا اغلب یکی از اصلی ترین عناصر برای ایجاد یک فضای جمعی موفق است.

پارک لاویلت در پاریس صندلیهایی دارد که مردم را مجبور می کند در وضعیت غیر اجتماعی بنشینند و علائمی که از آنها می خواهد از مجسمه ها بالا نروند.

پارک Thoughدر کنار بزرگراه ساحلی قرار گرفته . این پارک در کنار ساحلLaguna فعالیتهای بسیاری را در خود جای داده است.
غذا و مکانهایی برای نشستن ، این پارک شلوغ است و فضای جمعی سالمی را به وجود آورده است.

ورودیهای ضعیف و فضاهای غیر قابل دسترسی و غیر قابل دیدن:

اگر فضایی بخواهد که مورد استفاده قرار گیرد نیاز دارد که آن را ببینند و قادر باشند که به درون آن بروند.یک ورودی تنگ و تاریک شبیه آنچه در پارک شهر وجود دارد مردم را به جای دعوت کردن به داخل ، بیرون نگه می دارد.

همان ورودی دوباره طراحی گردیده تا دعوت کننده تر باشد . دو کیوسک که کافه و ساندویچ می فروشند در ورودی قرار گرفته اند در حالیکه داخل پارک نیز نمایان است.

اشکال و فرمهای غیر عملکردی:

اغلب اوقات اشکال و فرمها طراحی می شوند تا فضارا نشانه گذاری کنند و بیشتر از آنچه عملکرد داشته باشند نمایش داده می شوند. به جای تشویق به عملکردی در کنار و اطراف آنها .همانگونه که در پارک ساحلی در بارسلونا اتفاق افتاده است.

اشکال و فرمهای خوب شبیه این گوریل دوست داشتنی مردم را تشویق به انجام فعالیت می کنند.

مسیرها به جایی که مردم می خواهند نمی روند.

مسیرهایی که به جایی نمیروند بی استفاده هستند . گواه این مدعا در پارکPhoenix در Arizona است.

پارک Luxembourg در پاریس هنرمندی خاصی در ساختن مسیرها و تشویق و کشاندن مردم در امتداد آنها دارد و به مردم اجازه استراحت و توقف در طول مسیر را می دهد.

تسلط سواره بر فضا:

کمبود مسیر پیاده یا خیابانهای وسیع و یا کمبود پیاده راهها
خیابان اصلی بزرگراه نیست و نباید ترس از عبور از خیابان وجود داشته باشد

عبورازخیابان باید راحت و آسان باشد حتی اگر نیاز به صبر کردن داشته باشد.

دیوارهای سفید و خالی و محیط های خالی و مرده اطراف لبهای آن :

محیط اطراف یک فضا عامل مهمی در موفقیت طراحی و مدیریت یک فضا دارد.

دیوارهای سفید و خالی در فعالیتهای اطراف شرکت نمی کنند و واقعی نیز به نظر نمی رسند.

مکان نامناسب و پرزحمت قرارگیری ایستگاههای رفت و آمد:

ایستگاه اتوبوس یا ترن در مکانهایی قرار گرفته اند که هیچ کس نمی خواهد از آنها استفاده کند و این دلیل خوبی برای شکست است.

ایستگاه رفت و آمد که در یک مکان شلوغ واقع شده است. گرچه یک مکان شلوغ به تنهایی فضا را بهتر نمی کند اما رفت و آمد و استفاده از ان را افزایش می دهد.