ساماندهی سیمای شهری

آنچه در قالب تصویر به چشم می‌آید شامل توده و فضای بین ساختمان‌ها و نمای آن‌ها می‌شود. شاید به جرأت بتوان گفت که هویت کالبدی یک شهر را سیمای آن ترسیم می‌کند. این سیمای شهری محصول زمان خاصی نیست بلکه تحولی زنده و تداوم یابنده در طول حیات شهر است.
در کالبد و سیمای شهر خطرات جمعی شهروندان و حافظه تاریخی شهر مستتر شده‌اند و با گذر زمان روایتگر گذشته و هویت شهر به نسل‌های بعدی خواهند بود. با این حال آنچه در کرمانشاه امروز مشهود می‌باشد نبود سبک و قاعده‌ای خاص در زمینه پرداختن به مسائل مرتبط با سیمای شهری است. فراروندی که آشفتگی و نابسامانی را در سیمای شهری سبب شده و از این زاویه تأثیر نامطلوبی را به صورت خودآگاه و ناخودآگاه بر حوزه‌های ادراک روانی شهروندان و نیز روان‌شناسی محیطی بر جای گذاشته است.

به نظر می‌رسد زمینه‌های آشفتگی در سیمای شهرها را از محورهای زیر می‌توان جستجو کرد:
۱- الزامات قانونی و مقررات مرتبط؛
۲- روش‌های نظارت و کنترل توسط نهادهای مسئول شهری؛
۳- مدیریت و اجرای طرح‌های بهسازی سیمای شهر؛
۴- فرایند تهیه طرح‌های مرتبط با سیمای شهر از زاویه مبانی نظری و روش‌شناختی؛
۵- روش و بینش رایج طرح‌های جامع و تفصیلی شهرها در پرداختی به مقوله سیمای شهری؛
۶- الگوهای ساخت‌وساز و اجرا و نوع مصالح؛
۷- الگوهای طراحی و معماری ابنیه؛
۸- محدودیت‌های مالی و فنی در اجرا؛
۹- ….

با توجه به محورهای فوق به نظر می‌رسد در حال حاضر شهرداری‌ها به عنوان عامل اصلی کنترل و نظارت بر چگونگی شکل‌گیری سیمای شهری با مسائل متنوعی روبرو هستند. طیف گسترده‌ای از معضلات از آلودگی‌های بصری ناشی از الگوهای رایج تبلیغات در شهر گرفته تا طرح‌های بهسازی منظر شهری در مقیاس شهر‌ها. مسایلی که هم در حوزه خرد و هم در مقیاس کلان در شهر نمود یافته‌اند و بخش عمده‌ای از دغدغه‌های مدیریت شهری را بخود اختصاص داده‌اند.

امروزه مدیران و متخصصان و شهروندان همگی بر این موضوع که نمای سیمای شهر نیازمند بهسازی هستند اتفاق‌نظر حاصل کرده‌اند. اما مسئله اصلی چگونگی برخورد با این موضوع و ابزارها و روش‌های مورد توافق و کارآمد است. روش و بینشی که با درک واقعیت‌های اجتماعی ـ فرهنگی و شناخت مکانیزم‌های پیدا و پنهان شهر، اقداماتی مؤثر را در زمینه ارتقاء کیفیت‌های فضایی ـ کالبدی سیمای شهرها سبب شود و زمینه ارتباط تأثیرگذار و دو سویه مردم ـ به عنوان صاحبان شهر ـ و شهر را فراهم آورد. بنظر می‌رسد در شرایط حاضر، چنانچه بتوان درک صحیحی از وضع موجود و نقاط ضعف و قوت و فرصت‌ها و تهدید‌های آن بعمل آورد، می‌توان چشم‌اندازی را به سوی تهیه و تدوین الگوها و ضوابط انعطاف‌پذیر، در عین حال کارآمد و تأثیرگذار در زمینه بهسازی سیمای شهرها خلق کرد.

انجام این مهم بی‌تردید تنها با بر هم نهی تمام توان تخصصی و تجربه‌های عملی و علمی صاحبنظران شهری و امکانات و تجربیات مدیریتی و اجرایی مدیران شهرداری‌ها امکان‌پذیر می‌باشد. همچنین جهت اجرایی شدن فرایند ساماندهی سیمای شهری نیز می‌بایست ضمن شناخت تمامی موانع اجرایی، قانونی، مالی و فنی، شرایط تحقق و امکان‌پذیری این گونه طرح‌ها را افزایش داد.

تشکیل کارگروه‌های معماری و طراحی شهری (جهت تدوین ضوابط و اصول اجرایی سیمای مطلوب شهری)، رسمیت یافتن دانش طراحی شهری در نظام برنامه‌ریزی و کنترل ساخت‌وساز شهر و تعریف جایگاه و اهمیت سیمای شهری در ذهن مجریان و مدیران شهر می‌توانند راهکارهایی مؤثر در دستیابی به الگویی کارآمدتر در پرداختن به مسئله سیمای شهر باشند

نویسنده: مهندس آرش رضائی – معاون خدمات شهری شهرداری کرمانشاه