از بلدیه چی تا شهردار

مدت زمان زیادی از فتح تهران به*دست مشروطه* خواهان تهرانی نمی*گذشت و زمزمه*های آشنایی با جریان*های فکری متجدد غربی به گوش می*رسید.
مشروطه*خواهان ایرانی در جریان این آشنایی با روند اداره شهر در غرب کم*کم به این نتیجه رسیدند که می*توان کسی را به ریاست شهر منصوب کرد و در مقابل، از او توقع اجرای امور شهری را داشت.

با همین تفکر بود که تصمیم به تدوین قانون بلدیه گرفته شد؛ تصمیمی که بعدها پایه*گذار فعالیت* شهردار در تهران شد. در آن روزهای نخست، شهرداران تهران را از میان کسانی انتخاب می*کردند که آشنایی بیشتری با شاه و درباریان داشتند.

حالا برای تهران سال*های درگیر مشروطه، شهردار داشتن هدف خوبی بود، هدفی که از قوانین مدنی غرب الهام گرفته شده بود.به این ترتیب بود که تهران از سال*های پس از پیروزی مشروطه*خواهان صاحب قانون بلدیه شد و شهرداران مختلفی را به خود دید؛ شهردارانی که از برخی*شان فقط یک نام کوچک در اسناد شهری باقی مانده است. در نوشته زیر، بخشی از فراز و فرودهای فعالیت شهرداران تهران را از ابتدا تاکنون بررسی می*کنیم.

خلیل*خان ثقفی اعلم*الدوله، ساختمانی به نام بلدیه

پس از مشروطه بود که مشروطه*خواهان در اول خرداد ۱۲۸۶ شمسی تصمیم به تدوین قانون بلدیه گرفتند و بالاخره این قانون را تصویب کردند. البته مدت*ها پس از آن دکتر خلیل*خان ثقفی اعلم*الدوله ساختمان اداره بلدیه را در سبزه*میدان تهران احداث کرد.
اما باز هم در این سال*ها سیمای شهر تهران تغییر چندانی نکرد. شهر هنوز همان بود و علی رغم تأسیس شهرداری چندان تغییری در سیمای پایتخت به وجود نیامد.شهرداری با توجه به فعالیت های ابتدایی و قانون گذاری های آغازین توانست مقدمه ای باشد بر تاریخ شهرداری تهران.

کریم بوذرجمهری،* شهردار مستبد

رضاخان پهلوی که روی کار آمد، سرتیپ کریم بوذرجمهری را به سمت شهردار تهران منصوب کرد. بوذرجمهری یک قزاق بود که هرچند که سواد کمی داشت و حتی از درست نوشتن نام خود هم ناتوان بود، اما توانست در تغییر چهره شهر بکوشد.
عوارض جدید را وضع کرد، گورستان متروک جنوب شهر را به باغ فردوس تبدیل و مالیات خودروها و کالسکه*ها و سایر عوارض شهری را لغو کرد، اداره خیریه و مریضخانه بلدیه و دارالمجانین و آتش*نشانی را تأسیس کرد و در آسفالت کردن خیابان*های تهران کوشید. بوذرجمهری توانست سهم عمده*ای در مدرنیزه *کردن تهران بین سال*های ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ داشته باشد.

موسی مهام، بانی میدان*ها و پارک*های شهر

در سال*های میانی دهه بیست و با آرامش نسبی پایتخت، موسی مهام عهده*دار سمت شهرداری می*شود. مهام به گلکاری و ساختن میدان*ها و آب*نماها علاقه خاصی داشت و بسیاری از نماهای شهری امروز یادگار دوران اوست.
بولوار آب کرج یا همان بولوار کشاورز فعلی، پارک لاله، میدان ولی*عصر و… در همان سال*ها ساخته شده*اند. مهام هم در سال ۴۱ به بازپرسی فراخوانده و وثیقه بی*سابقه ۶۱۰ میلیون ریالی برای او صادر شد.

مهدی مشایخی، مرد چاه*های ناتمام

با شروع حکومت محمدرضا پهلوی، شهردار*های دیگری پی*درپی به این سمت منصوب شدند. بحث بر سر چگونگی لوله*کشی آب شهر تهران در این دوران محوریت دارد و در نهایت در زمان او این موضوع تصمیم*گیری و به نتیجه می**رسد.
هرچند که مشایخی در اجرای این تصمیم ناتوان می*ماند و شهر پر از چاه*هایی می*شود که به آب نرسیده*اند. در نهایت، مشایخی به اتهام اختلاس به دادگاه فراخوانده و محکوم می*شود.

احمد نفیسی، شهردار جنجالی

یکی از جنجالی*ترین شهردارهای پایتخت احمد نفیسی است که از خرداد ۴۱ به مدت ۱۹ ماه عهده*دار این مقام بود. پارک ساعی در دوران مسئولیت او احداث شد. البته نفیسی تألیف و ترجمه*هایی را نیز در پرونده کاری خود داشت.
در زمان شهردار بودنش به پنج نفر از پادشاهان و رؤسای جمهور کشورهای بزرگ جهان کلید طلایی شهر تهران را اهدا کرد. هم*چنین نظارت در انتخابات مجلس شورای ملی از فعالیت*های دیگر او بود.

غلامحسین کرباسچی، تغییرگر چهره شهر

غلامحسین کرباسچی به عنوان نهمین شهردار تهران برگزیده شد، بعد از انقلاب اسلامی روزهای آشوب دهه شصت چهره* شهر را زشت و جنگ*زده کرده بود. سال ۶۸ بود که عبدالله نوری تصمیم گرفت استاندار موفق اصفهان را به تهران بخواند. کرباسچی به تهران آمد و کار خود را شروع کرد.
تغییر چهره شهر کار سختی بود که در طول سال*ها میسر می*شد. کرباسچی توانست شبکه بزرگراه*های تهران را رونق بدهد و در ایجاد پارک*های کوچک و بوستان*های محلی بکوشد. جرقه ایجاد فرهنگسراها در دوران مسئولیت او زده شد و به مرحله عمل رسید.

محمود احمدی*نژاد، پله پله تا ریاست*جمهوری

احمدی*نژاد شهردار خوش*اقبالی بود که توانست در مدت دو سال تکیه بر ریاست شهرداری، به ریاست جمهوری ایران برسد. او که تا قبل از آن هیچ*وقت شهردار نبود، در سال ۸۲ توانست با رأی شورای شهر تهران به این مقام برسد.
تا پیش از آن، احمدی*نژاد فرمانداری خوی و ماکو، مشاور استانداری کردستان و نیز استانداری اردبیل را تجربه کرده بود. او با تکیه بر فعالیت*هایش در شهرداری توانست کاندیدای ریاست جمهوری شود و در نهایت در سوم تیرماه ۸۴ به ریاست جمهوری کشور برسد.

محمد باقر قالیباف،ظهور مدیریت جدید شهری *

از شهریور ۸۴ دکتر محمد باقر قالیباف به سمت شهرداری تهران انتخاب شد. وی پیش از آن در مسند هایی چون فرماندهی نیروی انتظامی توانست اقدامات مهم و تاثیرگذاری انجام دهد.
با انتخاب وی به عنوان شهردار، بار دیگر شهرداری در مقام یک نهاد فعال آغاز به کار کرد. وی در دوران یک ساله فعالیتش توانست به فعالیت های عمرانی گوناگونی بپردازد که مهمترین اقدام وی به پایان رساندن تونل رسالت بود که بالاخره پس از ۹ سال در زمان او به بهره برداری رسید.

همه شهرداران شهر
۱ – میرزا عباس خان مهندس باشی – حدود ۱۲۸۷
۲ – دکتر خلیل خان ثقفی اعلم الدوله – ۱۲۹۲-۱۲۸۹ ( ۳۶ ماه )
۳ – ابراهیم خان یمین السلطنه – ۱۲۹۹-۱۲۹۲ ( ۷۲ ماه )
۴ – موسیو ایپکیان – ۱۳۰۲-۱۳۰۰ ( ۲۴ ماه )
۵ – سرتیپ آقا خان بوذر جمهری – ۱۳۱۲ – ۱۳۰۲ ( ۱۲۰ ماه )
۶ – سرتیپ قلی هوشمند – ۱۳۱۷- ۱۳۱۳ ( ۴۸ ماه )
۷ – تقی خواجه نوری – ۱۳۱۷ ( یک ماه )
۸ – قاسم خان صور اسرافیل – ۱۳۱۹ – ۱۳۱۷( ۲۴ ماه )
۹ – علی اصغر فروزان – ۱۳۲۰ – ۱۳۱۹ ( ۱۳ ماه )
۱۰ – مصطفی قلی رام – ۱۳۲۰( یک ماه )
۱۱ – محمد سجادی – ۱۳۲۱ – ۱۳۲۰( ۱۵ ماه )
۱۲ – سید مهدی عمادالسطنه (مشیر فاطمی ) – ۱۳۲۱(۷ ماه)
۱۳ – فضل الله بهرامی – ۱۳۲۲ (۵ ماه )
۱۴ – عباسقلی گلشائیان ۱۳۲۲ الی ۱۳۲۳ (۵ ماه)
۱۵ – غلامحسین ابتهاج ۱۳۲۳ الی ۱۳۲۴ (۱۶ ماه)
۱۶ – محمود نریمان ۱۳۲۴ (۳ ماه)
۱۷ – مهدی مشایخی ۱۳۲۴ الی ۱۳۲۶ (۱۹ ماه)
۱۸ – محمد خلعتبری ۱۳۲۶ (۵ ماه)
۱۹ – حسام الدین دولت آبادی ۱۳۲۶ الی ۱۳۲۸ (۲۵ ماه)
۲۰ – محمد مهران ۱۳۲۸ الی ۱۳۲۹ (۴ ماه)
۲۱ – مهدی نامدار ۱۳۲۹ الی ۱۳۳۰ (۹ ماه)
۲۲ – ارسلان خلعتبری ۱۳۳۰ (۱ ماه)
۲۳ – محمد مهران ۱۳۳۰ الی ۱۳۳۱ (۱۵ ماه)
۲۴ – نصرالله امینی ۱۳۳۱ الی ۱۳۳۲ (۱۲ ماه)
۲۵ – سید محسن نصر ۱۳۳۲ (۵ ماه)
۲۶ – سرتیپ محمد علی صفاری ۱۳۳۲ الی ۱۳۳۳ (۵ ماه)
۲۷ – غلامحسین ابتهاج ۱۳۳۳ الی ۱۳۳۴ (۱۳ ماه)
۲۸ – نصرت الله منتصر ۱۳۳۴ (۷ ماه)
۲۹ – سرلشکر محمود دولو۱۳۳۵(۱۸ ماه)
۳۰ – موسی مهام ۱۳۳۷ الی ۱۳۳۸ (۲۰ ماه)
۳۱ – ناصر ذوالفقاری ۱۳۳۸ الی ۱۳۳۹ (۱۲ ماه)
۳۲ – فتح الله فرود ۱۳۳۹ الی ۱۳۴۰ (۵ ماه)
۳۳ – سید محسن نصر ۱۳۴۰ الی ۱۳۴۱ (۱۴ ماه)
۳۴ – احمد نفیسی ۱۳۴۱ الی ۱۳۴۲ (۱۹ ماه)
۳۵ – علی اکبر توانا ۱۳۴۲ (۳ ماه)
۳۶ – ضیاء الدین شادمان ۱۳۴۲ الی ۱۳۴۴ (۱۴ ماه)
۳۷ – تقی سرلک ۱۳۴۴ الی ۱۳۴۶ (۲۵ ماه)
۳۸ – سرتیپ محمد علی صفاری ۱۳۴۶ (۷ ماه)
۳۹ – منوچهر پیروز ۱۳۴۶ الی ۱۳۴۷ (۱۰ ماه)
۴۰ – جواد شهرستانی ۱۳۴۷ الی ۱۳۴۸ )۱۱ ماه)
۴۱ – غلامرضا نیک پی ۱۳۴۸ الی ۱۳۵۶ (۸۹ ماه)
۴۲ – جواد شهرستانی ۱۳۵۶ الی ۱۳۵۷(۷ ماه)
۴۳ – محمد توسلی ۱۳۵۷ الی ۱۳۵۹ (۲۴ ماه)
۴۴ – سید رضا زواره ای ۱۳۵۹ (کمتر از یک ماه)
۴۵ – کمال الدین نیک روش ۱۳۵۹ الی ۱۳۶۰(۷ ماه)
۴۶ – غلامحسین دلجو ۱۳۶۰ الی ۱۳۶۱ (۱۳ ماه)
۴۷ – محمد کاظم سیفیان ۱۳۶۱ الی ۱۳۶۲ (۹ ماه)
۴۸ – حسین بنکدار ۱۳۶۲ (۴ ماه)
۴۹ – محمد نبی حبیبی ۱۳۶۲ الی ۱۳۶۶ (۴۴ ماه)
۵۰ – سید مرتضی طباطبائی ۱۳۶۶ الی ۱۳۶۸ (۱۶ ماه)
۵۱ – غلامحسین کرباسچی ۱۳۶۸ الی ۱۳۷۷ (۱۰۸ ماه)
۵۲ – مرتضی الویری ۱۳۷۸ الی ۱۳۸۰ (۳۲ ماه)
۵۳ – محمد حسن ملک مدنی ۱۳۸۰ الی ۱۳۸۱ (۱۰ ماه)
۵۴ – محمد حسین مقیمی ۱۳۸۱ الی ۱۳۸۲ (۴ ماه سرپرست)
۵۵ – دکتر محمود احمدی نژاد ۱۳۸۲ الی ۱۳۸۴ (۲۶ ماه)
۵۶ – علی سعیدلو ۱۳۸۴ (از تیر تا شهریور ۸۴)
۵۷ – دکترمحمد باقر قالیباف۱۳۸۴- تاکنون