دسته بندی نظریه ها مشارکت با توجه به شرایط ایران

با توجه به شرایط ایران نظریه های مشارکتی به سه دسته تقسیم می شوند:
۱- مشارکت شعاری
۲- مشارکت محدود
۳- مشارکت واقعی

۱- مشارکت شعاری
در واقع مشارکت محصسوب نمی شود بلکه ادعای داشتن مشارکت است . نیت اصلی ، نه تأمین منافع مردم ، بلکه تأمین منافع مراجع برنامه ریزی است. علت اصلی توسل به مشارکت ، کسب مشروعیت برای طرح و کاهش مقاومت مردم در مقابل آن و در نتیجه ، سهولت اجرای طرح است. هیچ سهمی از اختیارات ، تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها به مردم واگذار نمی شود. کمترین اطلاعات ممکن درباره طرح به مردم داده می شود و اطلاعاتی هم که منتشر می شود ، تنها در بر دارنده ی آثار مثبت و قوت طرح است و از آثار منفی سخنی به میان نمی آید و اساساً وجود هر گونه آثار منفی در طرح نفی می گردد.

۲- مشارکت محدود
نیت اصلی تأمین منافع مردم است، تا جایی که با منافع دولت و مراجع برنامه ریزی تضاد پیدا نکند. سهمی از تصمیم گیری و هدف گذاری واگذار نمی شود. مردم حق اظهار نظر و مخالفت دارند، اما نمی توانند بر اجرای نظراتشان نظارت داشته باشند و اعمال خواسته های خود را پیگیری نمایند.
مشارکت ابزاری برای بهبود کیفیت طرح ها قلمداد می شود. جریان اطلاعات از پایین به بالاست ؛ یعنی اطلاعات از مردم به برنامه ریزان منتقل می شود. دامنه ی مشارکت ، محدود است و به مشارکت در تأمین اعتبار مالی طرح ها و نظر خواهی از مردم برای بعضی موارد مورد برنامه ریزی منحصر می شود.

۳- مشارکت واقعی
نیت اصلی ، تأمین حداکثر منافع مردم و جلب رضایت عموم است. هزینه های این امر، توسط دولت یا سازمان پشتیبان طرح تأمین می شود. شهروندان در تصمیم گیری مشارکت دارند. علاوه بر این، شهروندان حق اظهار نظر دارند ، حق اعتراض و مخالفت با طرح و حق نظارت بر اجرای خواسته هایشان را نیز دارند.
مشارکت علاوه بر آن که ابزاری برای بهبود کیفیت طرح ها تلقی می شود ، به عنوان هدف نیز قلمداد می شود و موجب رشد فکری ، اجتماعی و مدنی شهروندان می گردد. جریان اطلاعات دوسویه و فعال است و مراجع برنامه ریزی و مردم ، هر دو ، اطلاعاتشان را در اختیار هم می گذارند.