مدیریت شهری از دوران باستان تاکنون

مدیریت شهری در دوران باستان:
دوران مادها : شهرها بیشتر کارکردی نظامی وسیاسی داشتند .رفتار اقتصادی – اجتماعی کشور چندان تکامل پیدا نکرده بود.

دوران سلوکیان : ایجاد شهرهای نو و توسعه شهر نشینی شهرها از نظر حقوقی تابع مستقیم فرمانهای شاه بودند امور داخلی شهرها توسط شورای شهر اداره می شد.

دوره پارتیان : سیاست اداره شهرها بر تابعیت پادشاه قرار داشت.

دوره ساسانیان:
– شهرهای بزرگ و مهم که روستاهای پهناور داشته اند از جنبه اداری در ردیف شهرستانها قرار می گرفتند و رأ س آنها حاکمی مرسوم به شهراب ( شهردار ) اداره امور را به عهده داشت .
– شهرهای کهن گسترش و رونق یافتند .
– افزایش دخالت دستگاه اداری در زندگی شهری و امور اصناف و بازرگانان.

بطورکلی : سه دوره شهرنشینی را در دوران باستان می توان بیان نمود .
نخست : دوره پیدایش شهرها و رشد آرام شهرنشینی در زمان امپراتوری ماد و هخامنشیان .
دوم : دوره بنیانگذاری شهرهای خود فرمان به سبک شهرهای یونانی توسط سلوکیان و رشد شتابان شهرنشینی در عهد سلوکی و پارتیان .
سوم : دوره به زیر فرمان در آوردن شهرهای یونانی وار توسط دولت مرکزی در دوره ساسانیان.

مدیریت شهری در دوران اسلامی :

الف ) امور اداری ، سیاسی و امنیتی شهر و منطقه تحت نفوذ آن که بر عهده حاکم یا امیر شهر بود
ب ) امور اجتماعی ، اقتصادی و خدماتی که بر عهده رئیس شهر ، کلانتر و کدخدایان محله ها بود
ج ) امور انتظامی شهر که به عهده عسس و داروغه بود .
د ) امور قضایی که مسئولیت آنها با قضات بود .

از دیگر عناصر موثر در مدیریت شهری آن روزگار ، باید به روحانیان، نظامیان، شاهزادگان و وابستگان به شخص حاکم و شاه اشاره کرد .
این بررسی مختصر نشان می دهد که تا زمان مشروطیت ، شهروندان هیچ جایی در مدیریت و اداره شهر نداشتند .

مدیریت شهری پس از مشروطیت :

– مشروطیت سر آغاز تحولات جدید و ورود به دوران نو سازی ایران است
– مدیریت شهری اروپائی ساختار اصلی اداره امور شهر گردید
– طبق قانون جدید اداره امور شهر به عهده انجمن بلدی گذارده شد .
– وظائف شهرداری بسیار ساده و از زمره امور خدماتی و اداری فراتر نمی رفت.
– شهرهای ایجاد شده در این دوره – شیراز – همدان – تبریز – مشهد و آستارا – دزفول – مراغه ، کرمان و ماکو .

مدیریت شهری در دوره پهلوی :

– ایجاد نظام نو در آموزش رسمی با برپایی ادارات جدید به سبک اروپائی، ایجاد نخستین کارخانه های صنعتی، راه آهن سراسری به همراه تمرکز شدید اداری – سیاسی.
– انتخاب شهردار بر عهده دولت بود و اعضای شهرداری کارمند دولت محسوب می شدند.
– وابستگی شهرداریها از نظر مالی و اداری و اجرایی به دولت.
– افزایش درآمدهای نفتی و سیاستهای جاه طلبانه مدرنیستی دولت سبب گسترش شهرنشینی گردید.
– تا زمان سقوط سلسله پهلوی تعداد شهرداریها ۴۵۳ شهرداری بود.
–

مدیریت شهری در دوران جمهوری اسلامی :

– قانون اساسی جدید بر اداره شورایی کشور در سطح کشوری ، استانی ، شهری و روستایی تأکید ورزید.
– در سطح شهرها شورای اسلامی شهر جایگزین انجمن شهر شد.
– انتخاب شهردار بر عهده شورای اسلامی شهر و صدور حکم آن بر عهده استاندار و در شهرهای بزرگ بر عهده وزیر کشور گذاشته شد.
– در مجموع در فاصله سالهای ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵ سال اجرایی شدن قانون شوراها تعداد ۱۶۷ شهرداری جدید در کشور تاسیس شد.
– از تحولات مهم این دوره کاسته شدن حمایتهای مالی دولت از شهرداریهاست.

منبع: ارائه شده توسط مهندس یوسفیان