گام های تحقق شهر الکترونیکی

شهر الکترونیکی که یکی از دستاوردهای بکارگیری فن آوری اطلاعات و نیز مقدمه دستیابی به دولت الکترونیکی محسوب می شود در بسیاری از کشورهای جهان به ثمر رسیده و حتی باعث شده است مثلاً در کره جنوبی و کانادا مردم برای انجام به ترتیب ۵۵۰ و ۳۵۰ کار از منزل خارج نشوند، این در حالی است که پروژه های مختلف تحقق شهر الکترونیکی در ایران هنوز به سرانجام مناسب خود نرسیده است. به عقیده کارشناسان تحقق شهر الکترونیکی در ایران به دو موضوع مهم زیرساخت و فرهنگ سازی و به بیان دیگر موضوعی به نام شهروند الکترونیکی وابسته است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. در واقع تا زمانی که شهروندان از نظر فرهنگی، آموزشی و اطلاعاتی به حدی نرسند که ترجیح دهند به جای خدمات سنتی و کاغذمحور از خدمات الکترونیکی استفاده کنند، پروژه شهر الکترونیکی به نتیجه نخواهد رسید.
به گزارش ایسنا، قطعاً صرف کاربرد و استفاده از فن آوری اطلاعات در مواردی مانند کارت هوشمند، به معنای رسیدن به شهر الکترونیکی نیست بلکه تحقق شهر الکترونیکی در صورتی ممکن است که خدمات الکترونیکی به حدی برسد که حداقل ۵۰ درصد از رفت و آمدهای کنونی حذف شود.
مهندس طالبی ـ عضو شورای عالی انفورماتیک ـ در این باره معتقد است: چگونه ایجاد شهر الکترونیکی و پرداختن به موانع و ارائه راهکارهای اجرایی بویژه در زمینه توسعه زیرساخت ها و فن آوری های لازم از مهمترین محورهایی است که برای تحقق شهر الکترونیکی باید به آنها توجه شود.
وی درباره نحوه ایجاد و پیاده سازی شهر الکترونیکی می گوید: فرآیند ایجاد شهر الکترونیکی در حقیقت زنجیره ای متشکل از حلقه های متعدد است که با نبود یا ضعف حتی یک حلقه، تمامی زنجیره از هم می گسلد و نیل به شهر الکترونیکی تحقق نخواهد یافت؛ بنابراین ابتدا باید تمام حلقه ها و عناصر موجود در این زنجیره بصورت طرح یا پروژه با بودجه و صاحب مشخص، تعریف شده نظارت شود. اما اغلب حلقه های مربوط به شهر الکترونیکی وارداتی نیستند و باید در داخل کشور ایجاد شوند به عنوان مثال استانداردهای تعامل و تبادل داده ها بین دستگاه ها، تهیه و ساخت نرم افزارهای کاربردی متناسب با نیازهای بومی ایران، مهندسی مجدد فرآیندها در چارچوب معماری تعریف شده، ضوابط و قوانین، تأمین نیروی انسانی متخصص و غیره هر کدام حلقه هایی از این زنجیره هستند که دستیابی به آنها مدیریت صحیح، بودجه، سازمان و متولی های مشخص و عزم و اراده ای قوی می خواهد، ضمن اینکه دانش شهر الکترونیکی باید به مردم آموزش داده شود. کارشناسان همچنین بر این باورند که تقویت و به فعل درآوردن پتانسیل های موجود کشور به عزم ملی، اراده قوی و مدیرانی معتقد و توانمند نیاز دارد. فراموش نکنیم سپردن مدیریت IT کشور به دست افرادی که تخصص IT و ICT را ندارند موجب خواهد شد همواره به شعارهای اطلاع رسانی شهر الکترونیکی و سایر امور توسعه IT بسنده شود و هنگامی که وارد فاز چگونگی ایجاد شهر الکترونیکی می شویم، ناتوان بر جای بمانیم. دکتر علیرضا ربیع ـ عضو هیأت علمی کنفرانس شهر الکترونیکی ـ نیز در این باره می گوید: تحقق شهر الکترونیکی نه تنها بهره گیری از فن آوری اطلاعات در ساماندهی رفت و آمدها، بلکه کاهش ترددها به ۵۰ درصد میزان کنونی است.
وی با بیان اینکه با توجه به اهمیت ویژه تحقق اهداف شهر الکترونیکی در چشم انداز توسعه، باید انقلاب اطلاعات را خوب بشناسیم و جدی بگیریم، خاطر نشان می کند: جامعه بدون نهادینه کردن کاربری فن آوری اطلاعات و ارتباطات نمی تواند به اهداف شهر الکترونیکی برسد؛ بنابراین فن آوری اطلاعات نقش بسیار کلیدی در تحقق اهداف سند چشم انداز دارد و باید در برنامه های توسعه کشور بیش از پیش به نقش فن آوری اطلاعات و ارتباطات بویژه موضوع فرهنگ سازی در این زمینه توجه کنیم. شهر الکترونیکی در فضایی شکل می گیرد که اطلاعات استاندارد، جامع و کاملی در شبکه های اطلاعاتی قرار گرفته و تعامل همه جانبه و سازنده ای با یکدیگر داشته باشند، ضمن اینکه یکپارچه سازی اطلاعات، استانداردسازی اطلاعاتی، ارتباط و لینک اطلاعات شبکه ای از ضرورت های غیرقابل انکار در این زمینه است. علی اکبر جلالی ـ عضو هیأت علمی دانشگاه ـ نیز در این باره می گوید: شهر الکترونیکی جایی است که در آن تمام خدمات دولتی و بخش خصوصی به صورت ۲۴ ساعته برای هر فرد و در هر مکان و زمان قابل دسترسی است.
به گفته وی همه سازمان ها، شرکت ها و مؤسسات باید خدمات خود را به صورت الکترونیکی ارائه دهند و اگر برخی سازمان ها به این کار اقدام کنند و بعضی دیگر خدماتشان را الکترونیکی نکنند، اثرات مثبتی نخواهد داشت و به شهر الکترونیکی دست نمی یابیم؛ زیرا شهر الکترونیکی جمع کننده تمام خدمات دستگاه های بخش خصوصی و دولتی محسوب می شود.
او با بیان این که در کشور ما بستر برای ایجاد شهر الکترونیکی به صورت نسبی برای بعضی از خدمات آماده است، تصریح کرد: به عنوان مثال ثبت نام کنکور، کارت خوشمند الکترونیکی و یا ارائه برخی خدمات الکترونیکی توسط سازمان بازنشستگی کشور خود دلیلی بر این موضوع است. به عقیده تحلیلگران نبود ارتباط و تعامل اپذیری پایگاه های اطلاعات در کشور یکی از مشکلات ورود به شهر الکترونیکی است که باعث شده است در تصمیم گیری های کلان و همچنین در ارائه خدمت به مردم با مشکل مواجه شویم. اما مهندس قائمی ـ معاون سازمان پدافند غیرعامل ـ هم در این باره معتقد است: استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در همه شئون اجتماعی و فردی به طور فراگیر در جریان است؛ ولی بحث امنیت اطلاعات یا مبحثی که تحت عنوان امنیت و پایدارسازی مطرح است، در این فرآیند فراموش شده است.
وی با اشاره به این که کلید واژه امنیت بحث ناشناخته ای نیست، اظهار کرد: با توجه به فراگیری استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در تمامی زمینه ها و رشته ها و استقبال روزافزون جامعه به استفاده از این خدمات، واژه امنیت هم مورد غفلت واقع شده و چگونگی و ابعاد استفاده از این بحث، بررسی های کارشناسی و علمی را طلب می کند.
در بسیاری از زیرساخت های جامعه کاربرد فن آوری اطلاعات و ایجاد بانک های اطلاعاتی با قوت دنبال می شود، بحث سرقت اطلاعات، حفظ اطلاعات و نیز نگهداری از اطلاعات فردی و اجتماعی که جنبه محرمانه دارد مقوله های مهم امنیتی و اطلاعاتی محسوب می شوند و باید مورد بحث و بررسی و تحلیل علمی بیشتری قرار گیرند. دکتر حمیدرضا فرهمند ـ رئیس جهاد دانشگاهی واحد تهران ـ نیز با بیان اینکه تحقق اهداف شهر الکترونیکی در گرو همکاری دولت، مجلس و قوه قضائیه در کنار بخش خصوصی است، در این باره می گوید: با گسترش فن آوری اطلاعات و ارتباطات در دنیا و همچنین در کشورمان، امروز با پدیده ای به نام IT یا فن آوری اطلاعات مواجه هستیم که در تمامی عرصه های زندگی اعم از اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، علمی، شهری، امنیتی و غیره تأثیرگذار است. وی با اشاره به اینکه مدیریت کلان و جزیی کشور نیز تحت الشعاع پدیده IT است، خاطر نشان کرد: اگر ابعاد مختلف پدیده فن آوری اطلاعات را به درستی نشناسیم و از آن بهره برداری لازم را نکنیم، با آسیب های جدی مواجه خواهیم شد.
فرهمند با اشاره به این که تحقق اهداف شهر الکترونیکی صرفاً ابعاد فنی و سخت افزاری ندارد، اضافه کرد: ابعاد فرهنگی و اجتماعی شهر الکترونیکی کم اهمیت تر از ابعاد فنی و سخت افزاری آن نیست و کمیته های چندگانه هر کدام باید روی این بحث کار کنند و همچنین از طریق جشنواره ها و برنامه های مختلف بستر فرهنگی و اجتماعی لازم برای رسیدن به شهر الکترونیکی فراهم شود.
با توجه به آنچه گفته شد ضرورت تحقق شهر الکترونیکی امری واضح و بدیهی است و آنچه در این میان باید مورد توجه بیشتر قرار گیرد این است که به یاد داشته باشیم، صرفاً شعار دادن درباره اینکه شهر الکترونیکی خوب است و دنیای امروز به کجا رفته و ما کجا هستیم، راه به جایی نمی برد. قطعاً داشتن اراده قوی، برنامه ریزی جدی، متولیان توانمند، بودجه کافی و نیروهای متخصص توانا در تحقق این پروژه نقشی اساسی خواهد داشت. دانشگاه های کشور در رشته های مختلف تحولات چشمگیری داشته اند که استفاده از این توانمندی های علمی و دانشگاهی در حل علمی مسایل شهری از جمله شهر الکترونیکی بسیار مثمر ثمر خواهد بود. به عقیده تحلیلگران همچنین راهکار علمی مسائل شهری در گرو مشارکت جامعه علمی و کارگزاران مدیریت شهری در تحقق شهر الکترونیکی است.

برگرفته از ماهنامه گسترش صنعت، شماره ۲۸۴، صفحات ۳۸و۳۹