شهرمجازی

باگسترش فن آوری اطلاعات درجهان وورودسریع آن به زندگی روزمره مردم مسائل وضرورتهای تازه ای نیز به وجودآمده است.امروزه انسان توسعه یافته کسی است که به اطلاعات دسترسی داشته باشدودسترسی به اطلاعات نه یک ضرورت ،که یک قدرت محسوب می شود.دراین میان شهرها به عنوان مراکزقدرت انسانی وتمدنهای بشری بیش ازبیش اهمیت یافته اند..
به اعتقادالوین تافلرمردم کره زمین تابه امروزسه موج اساسی تحول راپشت سرگذاشته اند:

موج اول موج انقلاب کشاوزی است که زمان آغازآن برکسی مشخص نیست.موج دوم انقلاب صنعتی است که به دنبال اختراع ماشین بخاردرسال۱۷۶۴آغازشدوبالاخره موج سوم یاانقلاب انفورماتیک است که ازسال ۱۹۴۶ که بشربه ساخت کامپیوترنائل آمده آغازگشته است.
اگردرموج دوم سخت افزارهابه کمک انسانهامی آمدند،درموج سوم این نرم افزارهاهستندکه به خدمت بشرمی شتابندوتفکرات وتصورات آدمی رابه شکل کدهای صفریایک وباکمک امواج ماهواره ای مبادله می کنند. درموج سوم انسان هرروزکه بیشتریادمی گیرد،بیشترمی فهمدکه باحقیقت فاصله دارد.موج سوم راموج خردورزی نیزلقب داده اندزیرادراین عرصهانسانهادیگرفرصت ندارندزیادباهم صحبت کنند،همه چیزتعریف شده وبرای هرتعریف یک کددرنظرگرفته شده است.(الوین تافلر۱۳۷۳)

شهرالکترونیکی یکی ازدستاوردهای موج سوم است.باگسترش صنعت ارتباطات وسپس فرگیر شدن اینترنت،فضای جدیدی برای شهرهابه وجودآمده که ازآن به شهرمجازی تعبیرمی شود.تحولات حوزه فن آوری بویژه گسترش شبکه اینترنت دردهه اخیروانقلاب اطلاعاتی تحولات عمیقی راموجب شده وجوامع انسانی رابه سوی تبدیل شدن هرچه بیشتروسریعتربه جوامع الکترونیک پیش می برد.جوامعی که درآنهامرزهای میان واقعیت وخیال تااندازه زیادی مخدوش شده ویابه عبارت دیگرواردرابطه ای کاملا تازه شده اند
فن آوری های ارتباطی همچون اینترنت به نوعی آغازساختمان شهری تازه است.شهربالقوهَشهریمتعلق به زمان واقعیَشهری بایک شبکه ارتباطی درونی براساس سرعت مطلق امواج الکترونمغناطیسیَنوعی فرامرکزَشهر-جهانَکه تمام شهرهای واقعی اقماروحاشیه این شهربالقوه اندواین شهربالقوه درهیچ جانیست.تنهادرآنجاست که آنتنهای بشقابی وفیبرهای نوریدرآنجاهستند.شهرمجازی شهری نیست که درمکان واقعی قرارگرفته باشد.این شهربه مکان-زمان جغرافیایی وابسته نیستَبلکه بازمان واقعی پخش ودریافت فوری یک پیام رابطه دارد.این جهشیذاست چشمگیرکه موجب می شودشهرسازبدون توجه به ارتباطات راه دوروامکان اقدام فوری وبدون توجه به شنیدارودیداربتواندشهرسازب اشد.(پاپلی یزدی ورجبی سناجردی۱۳۸۲)
فشرده شدن زمان ومکان وخلق فضای مجازی زمینه شرایطی رافراهم ساخته که ازآن می توان تحت عنوان سرزمین زدایی نام برد.سرزمین زدایی درعصرجهانی شدن به فرایندی اطلاق می شودکه به واسطه پیشرفت شگفت آورفن آوری های ارتباطیزمینه تغییروتضعیف تحول رشته های پیوندزننده فضای اجتماعی بامکان وسرزمین معین راپیش می آورد(رحیم سرور۱۳۸۳)
درشهرمجازی انسان باانبوهی ازاطلاعات روبروست ودرنتیجه خودراتنهاوسرگردان می یابد،وحدت ویگانگی خودراازدست داده وخودرابیگانه احساس می کندکه تمام این مواردبرهویت شهری وشهروندی تاثیرمی گذارد.پس هویت شهری وحتی شهروندی نیز معانی متفاوتی درچنین شهرهایی می یابند.

دوفضایی شدن شهر؛ شهرمجازی وشهرواقعی:

خلق فضای مجازی به خصوص ازطریق دولت الکترونیک وابستگی به بعدمکان راکاهش می دهد.باکاهش وابستگی به بعدمکان،فعالیتهای شهری چون اشتغال،آموزش،خریدوفروش و…ازطریق فناوری اطلاعات انجام می شود.درچنین شرایطی فضای خانه اهمیت میباد.درشهرالکترونیکی محیط خانه هابه فضای مجازی تبدیل شده وبااستفاده ازآن می توان درهرنقطه ازدنیاوبدون محدودیت زمانی ومکانی فعالیت کرد.ازدیدبرخی ازصاحب نظران عبارت at homبه @hom تبدل می گرد.(میثم بصیرت،۱۳۸۲،ص۹۵تا۹۹)
شهرهوشمندیاشهرمجازی شهری است که تمام یابخشی ازفعالیتهای شهری آن درفضای مجازی صورت می گیرد.وبه کمک آن محیط، فعالیت های ساکنان با سرعت وسهولت بیشتری انجام می پذیرد.شهرمجازی مکانی است پیوسته ومتشکل ازفضاهای عینی ومجازی .درفضای جدید معنای مکان بازسازی می شودونگاه به شهربه عنوان فضای مکانها تبدیل به فضای جریانهامی شود.(کستلز۱۹۹۲)که
ازیک سوحرکت جمعیت وازسوی دیگرحرکت اطلاعات رااجتماعی می کند.این تغیردرواقع زمینه نگاه یکپارچه به شهردوفضایی رافراهم می کند.
شهرمجازی یک شهراطلاعاتی ودرعین حال یک شهرجهانی است.زیراکارکردهای هدایت کننده اقتصادجهانیراشبکه ای ازتصمیم گیری هاومراکزپردازش اطلاعات بایکدیگرهمسازمی کند.این گونه جهانی شدن اشکال وفرایندهای شهری، فراسوی امرکارکردی وامرسیاسی رفته وبرالگوهای مصرف،شیوه های زندگی ونمادگرایی صوری تاثیرمی گذارد.(ناصرفکوهی،۱۳۸۳، ۱۳۸)
شهرسازی واقعی_مجازی به ظرفیتهای واقعی شهردر کنارظرفیت های مجازی آن توجه می کندوشهرراباتوجه به این دوفضامی سازد.شهرهای آینده ناگزیرندبانگاه به این فضاساخته شوند.دراین روندباتوسعه نرم افزارهای کامپیوتریساخت جدیدی ازرئالیسم شهری که فضای شهرمجازی رابه فضای شهرواقعی نزدیک می کندتحقق می یابد.این رئالیسم درک شهودی به واقعیت های مجازی می بخشد.به عبارتی شهرمجازی یک ایده آلیسم مبتنی براندیشه خیالی ویوتوپیایی نیست بلکه یک شهرواقعی است که باظرفیت های جهان مجازی ساخته می شود.(عاملی،سعیدرضا،۱۳۸۳)
اولین شهرمجازی درآمستردام هلنددرسال۱۹۹۴شکل گرفت وبه سرعت دربسیاری ازشهرهای اروپایی،آمریکایی وبرخی شهرهای آسیایی نظیرتوکیووسنگاپورهم واردشد.
درایران نیزپروژه ملی شهرالکترونیکی کیش توسط دانشگاه علم وصنعت ایران وسازمان منطقه آزادکیش مطرح شده است.(آرمان جمالی،۱۳۸۳)شهروندان شهرالکترونیکی کیش درآینده فرصت مناسبی خواهندداشت که نه تنهادررقابتهای اقتصادی جهان شرکت کنندبلکه درجهت حفظ واشاعه فرهنگ اسلامی –ایرانی ابزارلازم رادراختیارخواهندداشت ودردرازمدت ایجادمشاغل اینترنتی جدیدوتجربه بدست آمده ازآن می تواندبرای کل کشورمفید باشد.
شهرمجازی بدون شهرواقعی وشهرواقعی بدون شهرمجازی شهری ناکارآمدوبی معنااست.بایدتوجه داشت که اساساَتوسعه شهری یک هدف مطلوب حتی درمیان اقوام بدوی بوده است.ازاین منظردوفضایی شدن شهرنیزیک نوع توسعه کلان فضای شهری محسوب می شود.به لحاظ نظری دوفضایی شدن شهردرارتباط عمیق باپارادایم دوجهانی شدن هامی باشد.(عاملی-سعیدرضا ،۱۳۸۲)جهانی شدن درجهان واقعی متاثرازسرمایه وحمل ونقل ودرجهان مجازی متاثرارتباطات می باشد.
باشکل گیری دولت الکترونیک وشهرمجازی مفهوم کارهمانطورکه گفته شدعوض می شود.کارازیک بسترچسبیده به مکان مشخص ومرکزی به یک هویت جداازمکان وبه صورت غیرمتمرکز تغیرشکل می یابد.انتقال سطح وسیعی ازکارازجهان واقعی به جهان مجازی،موجب کاهش گسترده حرکت جمعیت درشهرشده وصرف وقت رابه صورت غیرقابل تصوری کاهش می دهد.
ازآنجاکه شهرهای مجازی درآغازراه خودهستندلذاهیچ نوع شهرسازی قطعی دراین زمینه شکل نگرفته است.به عبارتی هنوزاجزاوعناصرشهرهای مجازی ،نوع معماری،حتی نظام اجرایی وپاسخگویی آنهاازیک استانداردتعریف شده ومشخص برخوردارنیست.دراین روندهرشهر متناسب باضرورتهاوقابلیتهای محیطی خودشیوه های خاصی ازشهرسازی راارائه می دهد.

منابع ومآخذ:
۱-بصیرت ،میثم- فناوری اطلاعات-ماهنامه شهرداریها،شماره ۵۰ ، ۱۳۸۲

۲-عاملی،سعیدرضا-دوجهانی شدنهاوآینده جهان-کتاب ماه علوماجتماعی،شماره۶۹ ،صص۱۴۳تا۱۷۴

۳-عاملی سعیدرضا-دوفضایی شدن شهر:شهرمجازی ضرورت بنیادین برای کلان شهرهای ایران-۱۳۸۳، htt/www.iranwsis.org.com

۴-فکوهی،ناصر-انسانشناسی شهری-نشرنی،۱۳۸۳

۵-تافلر،الوین-موج سوم-ترجمه شهیندخت خوارزمی،چاپ نهم،۱۳۷۳

۶-جمالی،آرمان-شهرالکترونیکی،بسترورودبه رقابنهای عصرسیبرنتیک-htt/www.editorial.com

۷-دگردیسی اخلاقی ضرورتی اجتناب ناپذیر درشهرمجازیhtt/www.iritn.com

۸-سرور،رحیم-تغیرمفهوم ماهیت مکان وفضادرعصرجهانی شدن -مجله شهرنگار،شماره۲۴، ۱۳۸۳صص۲۰تا۲۷

۹-پاپلی یزدی،حسین ورجبی سناجردی،حسین-نظریه های شهروپیرامون-سمت۱۳۸۲

۱۰-Graham,s.and A.aurigi(1997),Virtual city,socialpolarization and the crisis in urban public space.Jurnal of urban tecknology, p.12-52