تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک‌

از آنجا که تعریف حریم شهرها و روستاها همواره با دردسرها و بعضا ناهماهنگی‌های فراوانی همراه است، دولت دست به کار تصویب قانونی در مجلس شده و برای هموار کردن مسیر از مصوبه‌ای در هیات دولت آغاز کرده. این لایحه که در آن بر مفاهیمی چون محدوده حریم شهر و روستا و شهرک تاکید کرده، نحوه تعیین آنها را نیز مشخص کرده است. نظارت و جلوگیری از گسترش بی‌رویه شهرها و روستاها از نتایج مثبت این قانون (در صورت تصویب در مجلس) خواهد بود:

ماده ۱- محدوده شهر عبارت است از حد کالبدی موجود شهر و توسعه آتی در دوره طرح جامع و تا تهیه طرح مذکور در طرح هادی شهر که ضوابط و مقررات شهرسازی در آن لازم‌الاجرا می‌باشد.
شهرداری‌ها علاوه بر اجرای طرح‌های عمرانی از جمله احداث و توسعه معابر و تامین خدمات شهری و تاسیسات زیربنایی در چارچوب وظایف قانونی خود کنترل و نظارت بر احداث هرگونه ساختمان و تاسیسات و سایر اقدامات مربوط به توسعه و عمران در داخل محدوده شهر را نیز به عهده دارند.
ماده ۲- حریم شهر عبارت است از قسمتی از اراضی بلافصل پیرامون محدوده شهر که نظارت و کنترل شهرداری در آن ضرورت دارد.
به منظور حفظ اراضی لازم و مناسب برای توسعه موزون شهرها با رعایت اولویت حفظ اراضی کشاورزی، باغات و جنگل‌ها، هرگونه استفاده برای احداث ساختمان و تاسیسات در داخل حریم شهر تنها در چارچوب ضوابط و مقررات مصوب طرح‌های جامع و هادی امکان‌پذیر خواهد بود.
نظارت بر احداث هرگونه ساختمان و تاسیسات که به موجب طرح‌ها و ضوابط مصوب در داخل حریم شهر مجاز شناخته شده و حفاظت از حریم به استثنای شهرک‌های صنعتی (که در هر حال از محدوده قانونی و حریم شهرها و قانون شهرداری‌ها مستثنی می‌باشند) به عهده شهرداری مربوط می‌باشد، هرگونه ساخت‌وساز غیر مجاز در این حریم تخلف محسوب و با متخلفین طبق مقررات رفتار خواهد شد.
ماده ۳- محدوده روستا عبارت است از محدوده‌ای شامل بافت موجود روستا و گسترش آتی آن در دوره طرح‌های روستایی که با رعایت مصوبات طرح‌های بالا دست تهیه و به تصویب مرجع قانونی مربوط می‌رسد. دهیاری‌ها کنترل و نظارت بر احداث هرگونه ساخت‌وساز در داخل محدوده را عهده‌دار خواهند بود.
تبصره ۱- محدوده روستاهای فاقد طرح‌‌ هادی که به موجب طرح‌های جامع و هادی شهری مصوب در داخل حریم شهرها واقع می‌شوند، در همان طرح تعیین می‌شود.
تبصره ۲- محدوده روستاهای دارای طرح‌ هادی روستایی مصوب در صورتی که طبق طرح‌‌ هادی مصوب جامع و هادی در داخل حریم شهر قرار گیرند، براساس طرح مصوب خود یا تجدید نظرهای بعدی آن تحت کنترل و نظارت شهرداری مربوط خواهند بود.
تبصره ۳- روستاهایی که به موجب طرح‌های مصوب جامع و هادی در داخل حریم شهرها واقع شوند درصورت رسیدن به شرایط شهر شدن، شهر مستقل شناخته نشده و به صورت منفعل به عنوان یک ناحیه یا منطقه از نواحی یا مناطق شهر اصلی تلقی و اداره خواهند شد و برای آنها در قالب طرح‌های جامع و تفصیلی ضوابط و مقررات ویژه متضمن امکان استمرار فعالیت‌های روستایی تهیه و ملاک عمل قرار خواهد گرفت.
ماده ۴- محدوده روستاهای فاقد طرح‌ هادی، توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در قالب بافت مسکونی روستا‌ پیشنهاد گردیده و به تصویب مراجع قانونی مربوطه در استان می‌رسد.
ماده ۵- محدوده شهرک‌‌ها اعم از شهرک‌ها مسکونی و صنعتی یا سایر شهرک‌‌هایی که طبق مقررات و یا مجوزهای قانونی مربوط ایجاد و احداث می‌شوند در طرح مصوب آنها تعیین و تصویب می‌شود.
تبصره ۱- محدوده شهرک‌های یاد شده و همچنین محدوده نقاط و مراکز جمعیتی که قبل از سال ۱۳۵۵‌ دارای طرح ایجاد شهرک و صورتجلسه تفکیکی بوده و تاکنون موفق به اخذ پروانه شهرک نشده و به صورت غیر مصوب باقی مانده‌‌اند در صورتی که بنا به ضرورت و با ارائه دلایل توجیهی کافی براساس مطالعات طرح‌های جامع و هادی مصوب در داخل حریم شهرها قرار گیرند، اعم از این که عملیات شهرک‌سازی در آنها خاتمه یافته و پروانه بهره‌برداری آنها صادر شده باشد و یا هنوز در دست احداث و تکمیل باشند تحت کنترل و نظارت بهره‌برداری شهرداری مربوط خواهند بود.
تبصره ۲- هر گونه ساخت وساز درشهرک‌ها مصوب قانونی خود خواهد بود.
ماده ۶- محدوده شهر براساس طرح‌‌های جامع شهری و تا تهیه طرح‌های مذکور در طرح‌‌های هادی شهر و تغییرات بعدی آنها به صورت قابل انطباق بر عوارض طبیعی یا ساخته شده ثابت، همراه با مختصات جغرافیایی نقاط اصلی تعیین و به تصویب مراجع قانونی تصویب‌کننده طرح‌‌های مذکور می‌رسد. این محدوده حداکثر ظرف سه ماه از ابلاغ طرح‌های مذکور به صورتی که کلیه نقاط آن قابل شناسایی پیاده کردن روی زمین باشد توسط شهرداری تدفیق شده پس از کنترل و امضای دبیر مرجع تصویب کننده و تایید شدن به مهر دبیرخانه مربوط به امضای استاندار جهت اجرا به شهرداری و دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط ابلاغ می‌گردد.
تبصره۱- چنانچه اقدامات لازم ظرف مهلت مقرر مذکور به انجام نرسد، استاندار دستور تدقیق محدوده را به سایر مراجع ذی‌صلاح صادر خواهد کرد.
تبصره ۲- پیگیری اجرای این ماده در قالب مهلت تعیین شده تا مرحله محدوده شهر‌ها، به عهده دبیرخانه مرجع تصویب کننده طرح‌ها خواهد بود.
ماده ۷- حریم شهر براساس طرح‌ جامع شهر و تا تهیه طرح مذکور در طرح‌ هادی شهر تعیین و تصویب می‌گردد.
ماده ۸- محدوده روستا براساس طرح‌‌های هادی روستایی و تغییرات بعدی آنها و تا تهیه طرح‌های مذکور توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان مربوط به صورت قابل انطباق برعوارض طبیعی یا ساخته شده ثابت، همراه با مختصات جغرافیایی نقاط اصلی تعیین و به تصویب مرجع تصویب کننده طرح‌ هادی روستایی می‌رسد. این محدوده حداکثر ظرف سه ماه از تصویب توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان مربوط تدقیق شده و به امضای فرماندار شهرستان مربوط جهت اجرا و دهیاری و دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط ابلاغ می‌شود.
ماده ۹- محدوده‌ها و حریم‌های تعیین شده برای شهرهای مجاور و محدوده روستاهای مجاور، نباید با هم تداخل داشته باشند.
ماده ۱۰- محدوده مجموعه‌های شهری در طرح مصوب آنها تعیین و تصویب می‌شود.
ماده ۱۱- هیچ یک از شهرها محدوده و حریم دیگری به جز محدوده و حریم موضوع مواد(۱) و (۲) این قانون و هیچ یک از شهرها محدوده دیگری به جز محدوده موضوع مواد (۳) و (۴‌) این قانون نخواهند داشت و عناوین یاد شده جایگزین کلیه عناوین متناظر آنها از جمله <محدوده قانونی>، <حریم قانونی>، <حوزه شهرداری>، <حدود مصوب شهر> و نظایر آنها در مورد محدوده شهر، <محدوده استحفاظی>،<حوزه استحفاظی>، <حریم استحفاظی>،< محدوده نهایی>، <محدوده نفوذی> و نظایر آنها در مورد حریم شهرها، <محدوده مسکونی روستا> یا <حدود روستا> در مورد <محدوده روستا> و <محدوده قانونی شهرک> می‌گردد و هر ترتیب دیگری که در مورد تعاریف محدوده و حریم شهر، محدوده شهرک و روستا و نحوه تعیین آنها با هر عنوان دیگری در قوانین و مقررات قبلی مقرر شده باشد، با تصویب این قانون ملغی خواهد بود.
تبصره- تعاریف و مراجع تصمیم‌گیری مربوط به محدوده‌ها و حریم‌های مورد اشاره در این قانون جایگزین تعاریف و مراجع تصمیم‌گیری مربوط به قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، – مصوب ۱۳۶۲‌ – می‌شود.
ماده ۱۲- هر گونه تخلف از احکام موضوع این قانون به عنوان تجاوز به حقوق عمومی، جرم محسوب شده و مرتکبین علاوه بر اعاده وضع و رفع اثر از تخلفات، به مجازات مربوط برابر قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.
ماده ۱۳- محدوده و حریم تعریف شده، در این قانون برای مناطق مسکونی شهر و روستا است و شامل سایر محدوده‌ها و حریم‌های خاص که حسب قوانین خاص تعیین شده‌اند (مثل حریم راه‌‌ها و راه‌آهن، محدوده مناطق چهارگانه حافظت شده محیط زیست، حریم میراث فرهنگی و نظایر آن) نخواهد شد.

آرونا