ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای معلولین جسمی وحرکتی

پیوست مصوبه مورخ ۸/۳/۶۸

فصل اول‌: ضوابط مطلوب طراحی فضای شهری‌
۱ ـ ۱ ـ پیاده رو
۱ـ ۱ ـ ۱ ـ حداقل عرض مفید پیاده رو ۱۲۰ سانتیمتر باشد.
۱ـ ۱ ـ ۲ ـ رعایت حداقل ۱۲۰ سانتیمتر فاصله از دیوار برای هر نوع مانعی که به هر علت نصب‌آن در پیاده رو برنامه ریزی می‌گردد اجباری است‌.
۱ـ ۱ ـ ۳ ـ حداکثر شیب عرض پیاده‌رو دو درصد باشد.
۱ـ ۱ ـ ۴ ـ حداکثر شیب طولی پیاده‌رو هشت درصد باشد.
۱ـ ۱ ـ ۵ ـ حداکثر شیب قسمت اتصال بین دو پیاده‌رو که نسبت به هم اختلاف سطح دارند درسرپیچ‌، سه درصد باشد.
۱ـ ۱ ـ ۶ـ ایجاد جدول یا اختلاف سطح بین پیاده‌رو و سواره الزامی است‌.
۱ـ ۱ ـ ۷ ـ ایجاد جدول به ارتفاع حداقل ۵ سانتیمتر بین پیاده رو، باغچه یاجوی کنار پیاده روالزامی است‌.
۱ـ ۱ ـ ۸ ـ پوشش کف پیاده‌رو باید از مصالح سخت و غیرلغزنده باشد.
۱ـ ۱ ـ ۹ ـ هرگونه شیرفلکه و سایر اجزای تأسیسات شهری در فلکه معابر باید در محفظه‌مناسب در نظر گرفته شود.
۱ـ ۱ ـ ۱۰ ـ همسطح بودن هرگونه درپوش با سطح پیاده‌رو الزامی است‌.
۱ـ ۱ ـ ۱۱ ـ استفاده از هرگونه شبکه در سطح پیاده رو ممنوع است‌.
۱ـ ۲ ـ پلهای ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو
۱ـ ۲ـ ۱ـ پیش‌بینی پلهای ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو و حداکثر در هر ۵۰۰ متر فاصله الزامی‌است‌.
۱ـ ۲ـ ۲ـ اتصال پلهای ارتباطی و پیاده‌رو باید بدون اختلاف سطح باشد، در صورت وجوداختلاف سطح‌، رعایت ضوابط ذکر شده در فصل سطح شیبدار الزامی است‌.
۱ـ ۲ـ ۳ـ حداقل عرض پلهای ارتباطی که در امتداد مسیر پیاده رو نصب می‌شوند، برابر عرض‌پیاده رو باشد. حداقل عرض پلهای ارتباطی عمود بر مسیر پیاده‌رو ۱۵۰ سانتیمتر باشد.
۱ـ ۲ـ ۴ـ محل ارتباط پیاده‌رو و سواره‌رو باید دارای علائم حسی قابل تشخیص برای نابینایان‌باشد.
۱ـ ۲ـ ۵ـ ساختن پل یا سطح لغزنده ممنوع است‌.
۱ ـ ۳ـ محل عبور عابر پیاده در سواره‌رو:
۱ـ ۳ـ ۱ـ ایجاد خط کشی عابر پیاده در سواره‌رو در کلیه تقاطعها و حداکثر در هر ۵۰۰ متر الزامی‌است‌.
۱ـ ۳ـ ۲ـ ایجاد خط کشی عابر پیاده در محل تردد معلولان و در مکانهای خاص آنها الزامی است‌.
۱ـ ۳ـ ۳ـ ساختن پلهای ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو در امتداد خط کشی الزامی است‌.
۱ـ ۳ـ ۴ـ پیش‌بینی دستگاه تولیدی صدای خبر کننده به هنگام عبور آزاد برای عابر پیاده جهت‌استفاده نابینایان در تقاطعهای پرتردد الزامی است‌.
۱ـ ۳ـ ۵ـ کفسازی محل خط کشی عابر پیاده باید از جنس قابل تشخیص برای هدایت نابینایان‌باشد.
۱ـ ۴ ـ توقفگاه‌
۱ـ ۴ـ ۱ـ برای توقف وسیله نقلیه به منظور پیاده و سوار شدن معلولان از وسیله نقلیه درخیابانهای اصلی شهر ایجاد خلیج (پیشرفتگی سواره رو در پیاده‌رو) به عمق حداقل ۶۰/۳ متر و به‌طور حداقل ۱۲ متر با ارتباط مناسب با پیاده‌رو الزامی است‌.
۱ـ ۴ـ ۲ـ اختصاص دو پارکینگ ویژه معلولان با نصب علامت مخصوص در کنار خیابان اصلی‌و در ۵۰۰ فاصله الزامی است‌.
۱ـ ۴ـ ۳ـ در توقفگاههای عمومی اختصاص ۳ درصد فضای توقفگاه به معلولان جسمی ـحرکتی الزامی است‌.
۱ـ ۴ـ ۴ـ حداقل عرض محل توقف اتومبیل معلولان با صندلی چرخدار ۵۰/۳ متر است‌.
۱ـ ۴ـ ۵ـ محل توقف اتومبیل معلولان جسمی ـ حرکتی می‌باید در نزدیکترین فاصله به درهای‌ورودی یا خروجی آسانسور باشد.
۱ـ ۴ـ ۶ـ توقفگاههای اختصاصی معلولان باید به وسیله علامت مخصوص مشخص شود.
۱ـ ۵ ـ تجهیزات شهری‌
۱ ـ ایستگاهها
۱ـ ۵ـ ۱ـ پایانه‌های اتوبوسرانی درون شهری‌، مراکز شهری‌، و نزدیک ساختمانهای عمومی‌پرتردد، احداث محل انتظار ایستگاه اتوبوس به عرض حداقل ۱۴۰ سانتیمتر و همسطح با کف‌اتوبوس الزامی است‌.
۱ـ ۵ـ ۱ـ ۲ ـ شرایط دسترسی به محل انتظار مسافر در ایستگاههای اتوبوس شهری مطابق‌شرایط اتصال پیاده‌رو به سواره‌رو باشد.
۱ـ ۵ـ ۱ـ ۳ـ در ایستگاههای قابل استفاده برای معلولان‌، پیش‌بینی سرپناه‌، حفاظ و نیمکت باارتفاع ۴۵ سانتیمتر از کف الزامی است‌.
۱ـ ۵ـ ۱ـ ۴ ـ در محوطه پایانه‌های مسافربری برون شهری رعایت کلیه شرایط لازم برای امکان‌تردد معلولان الزامی است‌.
۱ـ ۵ـ ۲ـ تلفن عمومی و صندوق پست‌
۱ـ ۵ـ ۲ـ ۱ـ در پایانه‌های اتوبوسرانی درون شهری‌، مراکز شهری و نزدیک ساختمانهای عمومی‌پر تردد و مخصوص معلولان‌، پیش‌بینی تلفن عمومی و صندوق پست قابل استفاده برای معلولان بامشخصات زیر الزامی است‌.
۱ـ ۵ـ ۲ـ ۱ـ ۱ـ دسترسی به تلفن عمومی یا صندوق پس به صورت همسطح و یا باشیب‌مناسب برای معلولان صورت گیرد.
۱ـ ۵ـ ۲ـ ۱ـ ۲ ـ پیش‌بینی فضای آزاد به ابعاد حداقل ۱۱۰ * ۱۴۰ سانتیمتر در جلو تلفن و یاصندوق پست الزامی است‌.
۱ـ ۵ـ ۲ـ ۱ـ ۳ ـ حداقل عرض در باجه تلفن عمومی ۸۰ سانتیمتر باشد.
۱ـ ۵ـ ۲ـ ۱ـ ۴ ـ حداکثر ارتفاع محل شکاف سکه‌، صفحه شماره گیر تلفن و شکاف صندوق پست یکصد سانتیمتر از کف باشد.
۱ـ ۵ـ ۲ـ ۱ـ ۵ـ پیش‌بینی پیشخوان در ارتفاع ۸۰ سانتیمتر جهت استفاده معلولان در فضای تلفن‌عمومی ضروری است‌.
۱ـ ۵ـ ۳ـ در معابر و فضاهای شهری و در محلهایی که آبریزگاه عمومی احداث می‌شود، ایجادحداقل یک آبریزگاه مخصوص معلولان الزامی است‌. در آبریزگاههای بزرگ در ازای هر ده واحد یک‌واحد آبریزگاه اضافه شود.

فصل دوم‌: مناسب سازی معابر
۲ـ ۱ـ پیاده‌روهای موجود
۲ـ ۱ـ ۱ـ با استفاده از امکانات‌، حداقل عرض پیاده‌روهای باریک به ۹۰ سانتیمتر رسانیده شود.
۲ـ ۱ـ ۲ ـ موانعی که به هر علت در پیاده رو قرار داشته و یا نصف گردیده و از حداقل عرض مفید۹۰ سانتیمتر می‌کاهند (مانند مانع عبور وسائط نقلیه‌، باجه تلفن‌، صندوق پست‌، دکه‌، تیربرق …)باید جابجا گردند.
۲ـ ۳ـ محل خط کشی عابر پیاده‌
۲ـ ۳ـ ۱ ـ محل عبور عابر پیاده در سواره روها باید اصلاح‌، تسطیح و به صورت خط کشی باحداقل عرض ۱۵۰ سانتیمتر و قابل دسترسی به پیاده‌روها شود.
۲ـ ۳ـ ۲ ـ وجود پلهای ارتباطی در امتداد کلیه خط کشیهای عابر پیاده الزامی است‌.
۲ـ ۳ـ ۳ ـ جزیره وسط خیابان در محل خط کشی عابر پیاده باید قابل عبورصندلی چرخدار شود.
۲ـ ۴ـ توقفگاهها
۲ـ ۴ـ ۱ـ در توقفگاههای عمومی موجود باید حداقل ۲ درصد فضای توقفگاه در نزدیکترین‌فاصله به ورودی و خروجی و دسترسی مناسب به پیاده‌رو برای توقف اتومبیل معلولان جسمی‌حرکتی اختصاص یابد. این عمل در وضع موجود از طریق تبدیل فضای سه محل توقف اتومبیل‌معلول جسمی ـ حرکتی امکانپذیر است‌.

فصل سوم‌: ضوابط کلی طراحی ساختمانهای عمومی‌
تعریف‌:
منظور از اماکن عمومی در این آیین‌نامه‌، آن دسته از ساختمانهایی هستند که یکی از انواع‌خدمات عمومی را در اختیار افراد جامعه قرار می‌دهند.
۳ـ۱ـ ورودیها
۳ـ۱ـ۱ـ ورودی اصلی باید برای استفاده معلولان نیز در نظر گرفته شود، و به سواره‌رو یا پارکینگ‌ساختمان دسترسی مناسب داشته باشد.
۳ـ۱ـ۲ ـ ورودی ساختمان حتی الامکان هم سطح پیاده‌رو باشد.
۳ـ۱ـ۳ـ پیاده‌رو منتهی به ورودی معلولان باید با علایم حسی مشخص شود.
۳ـ۱ـ۴ ـ حداقل عمل فضای جلو ورودی ۱۴۰ سانتیمتر است‌.
۳ـ۱ـ۵ـ وجود سایه‌بان به عرض حداقل ۱۴۰ سانتیمتر بر روی فضای جلو ورودی الزامی است‌.
۳ـ۱ـ۶ ـ حداقل عرض بازشوها در ورودی ساختمان ۱۶۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ۲ـ راهرو
۳ـ۲ـ۱ـ حداقل عرض راهرو ۱۴۰ سانتیمتر است‌.
۳ـ۲ـ۲ـ کف راهروها باید غیرلغزنده باشد و از نصف کفپوشها با پرز بلند نیز خودداری شود.
۳ـ۲ـ۳ـ در صورت وجود اختلاف سطح در کف راهرو باید ارتباط با سطح شیبدار به صورت‌مناسبی تأمین گردد.
۳ـ۳ـ بازشوها (درو پنجره‌)
۳ـ۳ـ۱ـ حداقل عرض مفید هرلنگه در برای عبور صندلی چرخدار ۸۲ سانتیمتر باشد.
۳ـ۳ـ۲ـ در مورد درهایی که به خارج باز می‌شوند تأمین دید کافی الزامی است‌.
۳ـ۳ـ۳ـ حداکثر ارتفاع دید از کف تمام شده ۱۰۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ۳ـ۴ـ درها باید دارای پاخور به ارتفاع ۲۰ سانتیمتر باشند.
۳ـ۳ـ۵ـ در صورت استفاده از درهای چرخان‌، گردشی‌، کشویی‌، پیش‌بینی یک در معمولی به‌عرض مفید حداقل ۸۰ سانتیمتر در جوار آنها برای استفاده معلولان الزامی است‌.
۳ـ۳ـ۶ـ کلیه درها باید به سهولت باز و بسته شوند.
۳ـ۳ـ۷ـ دستگیره درها باید از نوع اهرمی بوده و فاصله داخلی بین آنها و سطح در ۵/۳ تا ۷سانتیمتر باشد.
۳ـ۳ـ۸ـ حداقل فاصله بین دو در متوالی چنانچه هر دو در به یک جهت باز شوند ۲۰۰ سانتیمتر،چنانچه هر دو به سمت خارج باز شوند ۱۲۰ سانتیمتر و چنانچه هر دو به داخل باز شوند ۲۸۰سانتیمتر باشد.
۳ـ۳ـ۹ـ درها باید حتی المقدور بدون آستانه باشند. در صورت اجبار حداکثر ارتفاع آستانه ۲سانتیمتر باشد.
۳ـ۳ـ۱۰ـ به منظور تسهیل در حرکت‌، پیش‌بینی ۱۵۰ سانتیمتر سطح هموار در هر سوی در و ۳۰سانتیمتر در طرفین آن الزامی است‌.
۳ـ۳ـ۱۱ـ ارتفاع دستگیره از کف حداکثر ۱۲۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ۳ـ۱۲ـ کلیه درها و پنجره‌هایی که تا کف دارای شیشه هستند در مقابل ضربه صندلی چرخدارمحافظ و از شیشه مقاوم ساخته شوند.
۴ـ۳ـ پله‌
۳ـ ۴ـ ۱ـ وجود علائم حسی در کف‌؛ قبل از ورود به قفسه پله برای هشدار به نابینایان الزامی‌است‌.
۳ـ ۴ـ ۲ـ عرض کف پله ۳۰ سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن ۱۷ سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن ۱۷سانتیمتر باشد.
۳ـ ۴ـ ۳ـ حداقل عرض پله ۱۲۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ ۴ـ ۴ـ نصب دست انداز در طرفین پله الزامی است‌.
۳ـ ۴ـ ۵ـ ارتفاع دست انداز از کف پله برای کودکان ۶۰ سانتیمتر و برای بزرگسالان ۸۵ سانتیمترباشد.
۳ـ ۴ـ ۶ـ حداکثر قطر میله دست‌انداز اعم از گرد یا صاف ۳و۵ سانتیمتر و حداقل فاصله آن ازدیوارها ۴ سانتیمتر باشد.
۳ـ ۴ـ ۷ـ لبه پله کاملاً غیرلغزنده بوده و به وسیله اختلاف رنگ قابل تشخیص باشد.
۳ـ ۴ـ ۸ـ نصب هرگونه لبه پله غیرهمسطح و گرد کردن لبه پله ممنوع است‌.
۳ـ ۴ـ ۹ـ در کناره‌های عرضی پله‌؛ تعبیه لبه مخصوص برای جلوگیری از لغزش عصا الزامی‌است‌.
۳ـ ۴ـ ۱۰ـ پاخور پله باید بسته باشد و پیشامدگی لبه پله از پاخور نباید بیش از ۳ سانتیمتر باشد.
۳ـ ۴ـ ۱۱ـ حداکثر مقدار پله بین دو پا گرد باید ۱۲ پله باشد.
۳ـ ۴ـ ۱۲ـ حداقل عمق پاگرد پله ۱۲۰ سانتیمتر و در پله‌های دو جهته همعرض پله باشد.
۳ـ۵ـ سطح شیبدار
۳ـ۵ـ۱ـ حداقل عرض سطح شیبدار ۱۲۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ۵ـ۲ـ برای سطوح شیبدار تا ۳ متر طول حداکثر شیب ۸ درصد با عرض ۱۲۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ۵ـ۳ـ در سطوح شیبدار بیش از سه متر طول (تا حد مجاز ۹ متر) در ازای هر متر افزایش طول‌۵ سانتیمتر به عرض مفید آن اضافه و ۵ درصد از شیب آن کاسته شود.
۳ـ۵ـ۴ـ پیش‌بینی یک پاگرد به عمل حداقل ۱۲۰ سانتیمتر و در هر ۹ متر طول الزامی است‌. درسطوح شیبدار دو جهته عرض پاگرد برابر عرض سطح شیبدار خواهد بود.
۳ـ۵ـ۵ـ کف سطح شیبدار باید غیرلغزنده باشد.
۳ـ۵ـ۶ـ سطوح شیبدار و ورودی ساختمان باید مسقف باشد.
۳ـ۵ـ۷ـ نصب میله دستگرد در طرفین سطح شیبدار الزامی است‌.
۳ـ۵ـ۸ـ ارتفاع میله دستگرد از کف سطح شیبدار برای شخص نشسته ۷۵ سانتیمتر برای شخص‌ایستاده ۸۵ سانتیمتر و برای کودکان ۶۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ۵ـ۹ـ حداکثر قطر میله دستگرد ۵ و ۳ سانتیمتر و حداقل فاصله بین آن و دیوار ۴ سانتیمترباشد.
۳ـ۶ـ آسانسور
۳ـ۶ـ۱ـ در ساختمانهای عمومی که برای دسترسی به طبقات از آسانسور استفاده می‌شود وجودحداقل یک آسانسور قابل استفاده برای معلولان روی صندلی چرخدار الزامی است‌.
۳ـ۶ـ۲ـ آسانسور باید همسطح ورودی و یا در دسترس بلامانع صندلی چرخدار قرار گیرد.
۳ـ۶ـ۳ـ حداقل فضای انتظار در جلو آسانسور در هر طبقه ۱۵۰*۱۵۰ سانتیمتر مربع باشد.
۳ـ۶ـ۴ـ آسانسور قابل استفاده برای معلولان باید مشخصات زیر را داشته باشد:
۳ـ۶ـ۴ـ۱ـ عرض مفید ۸۰ سانتیمتر؛
۳ـ۶ـ۴ـ۲ـ مجهز به دو درکشویی با چشم الکترونیکی‌؛
۳ـ۶ـ۴ـ۳ـ ابعاد مفید اتاقک آسانسور ۱۱۰ * ۱۴۰ سانتیمتر؛
۳ـ۶ـ۴ـ نصف دستگیره‌های کمکی در دیواره‌های آسانسور در ارتفاع ۸۵ سانتیمتر از کف اتاقک‌الزامی است‌.
۳ـ۶ـ۵ـ در محلهای پرتردد معلولان ارتفاع دکمه‌های کنترل کننده آسانسور حداکثر ۱۳۰سانتیمتر؛ حداقل برجستگی آن ۵/۱ سانتیمتر و حداقل قطر آن ۲ سانتیمتر و نیز برای استفاده‌نابینایان قابل تشخیص باشد.
۳ـ۶ـ۶ـ لازم است توقف آسانسور با صوت مشخص شود.
۳ـ۷ـ فضاهای بهداشتی‌
۳ـ۷ـ۱ـ در قسمتهایی از ساختمانهای عمومی که معلولان تردد می‌نمایند تعبیه سرویس‌بهداشتی مخصوص آنان الزامی است‌.
۳ـ۷ـ۲ـ حداقل اندازه سرویس بهداشتی ۱۷۰ * ۱۵۰ سانتیمتر مربع باشد و قابلیت گردش‌صندلی چرخدار در این فضا الزامی است‌.
۳ـ۷ـ۳ـ در سرویس بهداشتی باید به بیرون باز شود و گشودن آن در مواقع اضطراری از بیرون‌امکانپذیر باشد.
۳ـ۷ـ۴ـ نصب کاسه مستراح به ارتفاع ۴۵ سانتیمتر از کف الزامی است‌.
۳ـ۷ـ۵ـ نصب دستگیره‌های کمکی افقی در طرفین کاسه مستراح به ارتفاع ۷۰ سانتیمتر از کف و۲۰ سانتیمتر جلوتر از لبه جلویی کاسه الزامی است‌.
۳ـ۷ـ۶ـ نصب دستگیره‌های کمکی عمودی با فاصله ۳۰ سانتیمتر از جلو کاسه و ۴۰ سانتیمتربالاتر از نشیمن مستراح به روی دیوار مجاوری اجباری است‌. دامنه نوسان میله‌های عمودی ۸۰ تا۱۲۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ۷ـ۷ـ نصب دستگیره اضافی بر روی قسمت داخلی در به ارتفاع ۸۰ سانتیمتر از کف و ۲۵سانتیمتر فاصله از محور لولا الزامی است‌.
۳ـ۷ـ۸ـ دستشویی سرویسهای بهداشتی باید به نوعی نصف شوند که بدون جابه جایی فردمعلول از روی مستراح توسط وی قابل استفاده باشد.
۳ـ۷ـ۹ـ ارتفاع مناسب دستشویی از کف معلولان ۷۵ تا ۸۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ۷ـ۱۰ـ حداقل عمق بدون مانع در زیر دستشویی ۴۵ سانتیمتر باشد.
۳ـ۷ـ۱۱ـ شیرهای دستشویی باید به صورت اهرمی و به راحتی باز و بسته شوند.
۳ـ۷ـ۱۲ـ ارتفاع لبه پایینی آینه دستشویی معلولان از کف حداکثر ۹۰ سانتیمتر باشد.
۳ـ۷ـ۱۳ـ حداکثر ارتفاع آویز حوله و جای صابون از کف ۸۰ سانتیمتر
۳ـ۸ـ۱ـ کلیه اماکن‌؛ فضاهای شهری و قسمتهای از ساختمانهای عمومی که برای استفاده‌معلولان طراحی و تجهیز گردیده‌اند باید به وسیله علامت ویژه معلولان مشخص گردند.
۳ـ۹ـ ساختمانهایی که بخشهایی از آن مورد استفاده عمومی قرار می‌گیرد و باید برای معلولان‌نیز قابل استفاده باشند؛ به قرار زیر است‌:
دانشگاهها و مراکز فرهنگی‌
بیمارستانها و درمانگاهها
مسجد و مصلی‌
آسایشگاهها
مراکز ورزشی‌
راه آهن ـ فرودگاه ـ ترمینال ـ مترو
بخش اورژانس کلیه فضاهای درمانی‌
مراکز خدماتی ـ اداری مانند بانک و مؤسسات مالی و پست و تلگراف و تلفن‌
مؤسسات دولتی‌
۳ـ۱۰ـ در سایر ساختمانهای عمومی رعایت موارد زیر الزامی است‌:
۳ـ۱۰ـ۱ـ در مراکز آموزشی غیردانشگاهی باید طبقه همکف یا ده درصد سطح زیربنا؛ برای‌معلولان مناسب باشد.
۳ـ۱۰ـ۲ـ کلیه هتلها تا ظرفیت ۲۵ اتاق باید یک اتاق قابل دسترسی و استفاده با سرویسهای‌بهداشتی مناسب برای معلولان داشته باشد. در ازای هر ۲۵ اتاق اضافه پیش‌بینی یک اتاق مناسب‌دیگر برای معلولان ضروری است‌. این اتاقها باید به طور یکنواخت در بین اتاقهای معمولی هتل‌توزیع گردند.
۳ـ۱۰ـ۳ـ کلیه مسافرخانه‌ها و مهمانسراها تا ظرفیت ۳۰ تخت باید یک تخت و یک سرویس‌بهداشتی مناسب برای استفاده معلولان داشته باشند؛ در ازای هر ۳۰ تخت دیگر با سرویس بهداشتی‌مناسب برای معلولان اضافه شود.
۳ـ۱۰ـ۴ ـ کلیه ساختمانهای اداری دولتی که بیش از ۲۰ نفر کارمند و حداقل ۴۰۰ مترمربع‌مساحت داشته باشند برای اشتغال معلولان قابل استفاده باشد.
۳ـ۱۰ـ۵ـ کلیه پروانه ساختمانی تجاری و همچنین کلیه واحدهای بیش از ۱۰۰ متر مربع بایدبرای معلولان جسمی قابل دسترسی و استفاده باشد.
۳ـ ۱۱ـ مجتمع‌های مسکونی‌
۳ـ۱۱ـ۱ـ در ساختمانهای مسکونی که تعبیه آسانسور اجباری است‌؛ باید یک آسانسور مناسب‌برای معلولان نصب شده باشد.
۳ـ۱۱ـ۲ـ کلیه مجتمع‌های با بیش از ۱۰۰۰ مترمربع سطح و بیش از ۱۰ واحد مسکونی بایدارتباطهای عمودی و افقی و فضاهای عمومی قابل استفاده برای معلولان جسمی ـ حرکتی باشند.
پانوشتها
۲ ـ رجوع شود به بحث سطح شیبدار؛ پله‌ها؛ بالابرها
۲ـ رجوع شود به بحث بازشوها
۳ ـ حداقل زمان برای بسته شدن درهای داخلی از حالت باز در ۷۰ درجه تا حالت نیمه بسته در ۵درجه‌؛ ۳ ثانیه است‌.
درهای ورودی با نیروی معادل ۴ کیلوگرم نیرو درهای داخلی با نیروی کمتر از ۲/۲ کیلوگرم نیروباز شوند.
فصل چهارم‌
ضوابط توصیه‌ای مناسب سازی محیط شهر برای معلولان‌
۴ـ ۱ـ کاشت گیاهانی که ریختن میوه‌های آنها در اطراف پیاده رو ایجاد لغزندگی نماید ممنوع‌است‌.
۴ـ ۲ـ چراغ راهنمایی که در کنترل شخص معلول باشد باید در دو طرف محل عبور نصب گردد.
۴ـ ۳ـ ایجاد زمان کافی برای عبور ایمن معلولان از محل خط کشی عابر پیاده الزامی است‌.
۴ـ ۴ـ وسایل نقلیه عمومی باید به بالابرهای مکانیکی برای دستیابی معلولان به داخل آنهامجهز گردد.
۴ـ ۵ـ در صورتی که ارتفاع سکوی مسافربری همسطح کف وسیله نقلیه عمومی باشد باید یک‌سکوی فلزی مکانیکی بین ایستگاه و اتوبوس برای هدایت معلولان به داخل اتوبوس تعبیه گردد.
۴ـ ۶ـ مشخص کردن قسمت بخصوصی از اتومبیل و دیگر وسایل نقلیه با کمترین فاصله ازدرهای ورود و خروج برای استفاده معلولان الزامی است‌. این محلها باید بدون صندلی و مجهز به‌کمربند؛ دستگیره‌؛ بستهای دیگر برای ثابت نگاهداشتن صندلی چرخدار در برابر حرکتهای ناگهانی‌باشد.
۴ـ ۷ـ صندلیهای چرخدار با عرض کم جهت استفاده معلولان در داخل هواپیما باید در اختیارآنان قرار داده شود.
۴ـ ۸ـ ضروری است که اطلاعات مربوط به پرواز هواپیماها ورود و خروج اتوبوس یا قطارهابین شهری برای نابینایان به صورت صوتی و برای ناشنوایان به صورت بصری ارائه گردد.
۴ـ ۹ـ پیش‌بینی فضایی بدون صندلی در کنار ورودی قطارهای راه‌آهن شهری (مترو) برای‌معلولان و تعبیه کمربند و یا دستگیره و بست برای ثبات نگاهداشتن صندلیهای چرخدار ضروری‌است‌.
۴ـ ۱۰ـ نحوه استفاده از قطارها و اطلاعات مربوط به ورود و خروج باید با وسایل صوتی وتصویری برای استفاده نابینایان و ناشنوایان اعلام گردد.
۴ـ ۱۱ـ وجود علایم بصری برای ناشنوایان و علایم صوتی برای نابینایان ضروری است‌.
۴ـ ۱۲ـ نصب تابلو برای افراد با دید محدود و کم سویی باید در رابطه با زوایای افقی‌؛ عمودی وجانبی صورت پذیرد در این گروه زوایای افقی دید برای افراد نشسته ۱۵ درجه و برای افراد ایستاده‌۳۰ درجه باشد.
۴ـ ۱۳ـ لازم است که تابلوها با زمینه مشکی و حروف سفید تهیه گردند.
۴ـ ۱۴ـ برای نابینایان می‌باید توضیحات باخط «بریل‌» در گوشه چپ بالای تابلو نوشته و در این‌حالت حداکثر ارتفاع تابلو برای افراد ایستاده ۱۲۲ سانتیمتر باشد (این مساله در مورد تابلوهای نصب‌شده به دیوار است‌)
ارائه علائم تنها به صورت تصویری مجاز نیست‌.
میله‌ها و نرده‌های راهنما در نقاط حساس خطرناک باید دارای علایم حسی باشند تا نابینایان را آگاه نماید.