انقلاب شهری

در علوم انسان شناسی و باستان شناسی، به فرایندی که در طی آن جوامع روستایی کشاورزی به جوامع شهری-که در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پیچیده هستند- توسعه یابند، انقلاب شهری گفته می شود. اصطلاح انقلاب شهری توسط باستان شناسی به نام گوردون چایلد معرفی شد.
چایلد بر طبق روش خویش، ده معیار قراردادی را معرفی نمود که بیانگر توسعه تمدن شهری بود: افزایش مقیاس سکونتگاه، تمرکز ثروت، کارهای عمومی بزرگ مقیاس، استفاده از خط و نوشتن، هنر نمایشی، علوم معرفتی و مهندسی، تجارت خارجی، متخصصانی که به طور تمام وقت در حوزه ی فعالیت هایی که با امرار معاش مرتبط نیست کار می کنند، جامعه طبقاتی و سازمان سیاسی که به جای روابط خویشاوندی مبتنی بر مقام و موقعیت باشد. او دلایل اصلی انقلاب شهری را عواملی چون رشد انباشته ی تکنولوژی و در دسترس بودن روز افزون مازاد غذا به عنوان سرمایه می پنداشت.
اگرچه بعدها نشان داده شد که معیار های دقیق چایلد معیارهایی جهانی نیستند، ولی به نظر می رسید که مجموعه ای از ویژگی های اصلی یاد شده برای توسعه یک زندگی شهری ضروری است. برای مثال یک توافق عمومی میان دانشمندان وجود دارد که یکی از پیش شرایط لازم- ولی نه کافی- برای انقلاب شهری قابلیت تولید مازاد غذای قابل نگهداری است. دیگر شاخصه های مهم شامل سیستم مبادله و باز توزیع کالاها میان مناطق تخصصی و مستقل، کنترل مشخص بر منابع تولیدی چون زمین و چارپایان اهلی و نیاز به دفاع در برابر حملات یا سایر اشکال درگیری های مسلحانه است. اهمیت نسبی شاخصه های یاد شده و دیگر شاخصه ها موضوع بحث کسانی است که خاستگاه و سرچشمه های کشاورزی را مورد مطالعه قرار می دهند.
انقلاب شهری به طور مستقل در بسیاری از مکان ها و زمان ها اتفاق افتاده است. به نظر می رسد که برای اولین بار در بین النهرین، در سومر باستان،۵۰۰۰ سال پیش رخ داده است. در مصر شهرها قدری دیرتر پدید آمدند. در چین شمالی، مردم تمدن لانگشان (Longshan culture) (1) اولین مردمی بودند که شهرنشین شدند (حدود ۴۵۰۰ سال پیش). در دره رود سند واقع در آسیای جنوبی، موهنجودارو و هاراپا در پنجمین هزاره پیش از اکنون تبدیل به مراکز شهری عمده ای شدند. در قاره امریکا اولین فرهنگ شهری شناخته شده، اولمِک (Olmec) در مسوامریکا (Mesoamerica)(2)( حدود ۳۱۰۰ سال پیش) و تمدن چاوینی (Chavín) در پرو (حدود ۲۹۰۰ سال پیش) بود. مراکز شهری در امریکای شمالی توسط مردم باستانی پوئبلو (Ancestral Pueblo) (3) و تمدن می سی سی پی در طول هزاره ی دوم پیش از زمان حاضر توسعه یافت. شهر های نخستین افریقایی شامل زیمباوه بزرگ (حدود ۱۰۰۰ سال پیش) و تیمبوکتو بود (حدود ۸۰۰ سال پیش).

پی نوشت:
۱- تمدن لانگشان (Longshan culture) متعلق به اواخر دوره نئولتیک در چین است که در مرکز و پایین رود زرد تمرکز یافته بود و از ۳۰۰۰ تا ۲۰۰۰ قبل از میلاد دوام داشت. http://en.wikipedia.org/wiki/Longshan_culture
۲- مسو امریکا (Mesoamerica) یک منطقه و ناحیه ی فرهنگی در قاره امریکاست که به طور تقریبی از مکزیک تا بلیز، گواتمالا، السالوادور، هندوراس، نیکاراگوئه و کاستاریکا امتداد دارد و قبل از استعمار قاره امریکا توسط اسپانیا در قرن شانزده و هفدهم، در آن تعدادی جوامع پیش از کلمبیایی (pre-Columbian societies) شکوفا بودند. http://en.wikipedia.org/wiki/Mesoamerica
۳- مردمان باستانی پوئبلو (Ancestral Pueblo) بومیان آمریکایی بودند که در ناحیه کنونی فور کرنرز (Four Corners) زندگی می کردند (شامل جنوب ایالت یوتا، آریزونای شمالی، شمال غربی نیو مکزیکو، و کلرادوی جنوبی). آن ها در خانه هایی به نام پوئبلو زندگی می کردند که در زمان حمله دشمن برای تامین امنیت مردم نردبان های آن را بر می داشتند. http://en.wikipedia.org/wiki/Ancestral_Pueblo