راههای مناسب‌سازی ایستگاه­‌های مترو برای معلولان

معلولیت به مثابه­ پدیده ­ای زیستی و اجتماعی واقعیتی است که تمام جوامع، صرف نظر از میزان توسعه یافتگی، اعم از کشورهای صنعتی و غیر صنعتی با آن مواجه هستند و معلولان به عنوان شهروندان جامعه دارای حق و حقوقی هستند که باید به آن­‌ها توجه شود.

در سال­های اخیر در کلان­شهرهای ایران برنامه ­ریزی و طراحی شبکه­ قطار شهری سرعت بیش­تری گرفته و از آنجایی که استقبال معلولان از سیستم حمل و نقل ریلی بیش­‌تر می‌­باشد، لازم است ضوابط لازم برای این قشر از جامعه در پروژه­‌های ایستگاه مترو پر رنگ­‌تر دیده شود.

سیستم حمل و نقل عمومی شهری موضوعی حیاتی و بسیار مهم در ارتباط با افراد دارای معلولیت در فضاهای شهری است و آثار مستقیمی بر زندگی همه­ افراد، به خصوص معلولان دارد. حمل و نقل ریلی در مقایسه با مسافرت هوایی یا جاده­ ای بیش­‌تر به سوی عمومی بودن گرایش دارد و توجه معلولان شاهدی بر این امر است. معلولان از مشتریان مهم شرکت­های راه ­آهن هستند و راحتی آن­‌ها سبب می‌­شود سایر مسافران نیز نظر خوبی نسبت به این شرکت­‌ها داشته باشند. گرچه ارائه­ تسهیلات به معلولان گران تمام می‌­شود اما پیوندهای اجتماعی را تقویت می‌­کند. اگر استاندار‌ها برای نیاز معلولان کافی باشد، وضعیت برای افراد سالم نیز بهتر می‌­شود. به کمک طراحی خوب می‌­توان مشکلات فراروی معلولان را کاهش داد.
استفاده از مترو یکی از بهترین گزینه­ های حمل ونقل عمومی درون شهری برای معلولان است. تمامی ایستگاه­ های مترو باید برای افراد کم­توان جسمی قابل دسترس باشند. در تمام مراحل طراحی ایستگاه باید موضوع دسترسی بدون دردسر معلولان را مدنظر داشت. این ملاحظات بر کل طراحی ایستگاه اثر می‌گذارد. در ادامه به ذکر اقداماتی که رعایت آن­‌ها باعث سهولت استفاده و تسریع حرکت معلولان در ایستگاه­های مترو می‌­شود می‌­پردازیم.

۱– دسترسی به ورودی ایستگاه
برای ورود به ایستگاه، معلول ابتدا باید از محوطه­ پیرامون ایستگاه عبور کند. در این مسیر جوی­ های بدون پل و در بعضی موارد عرض ناکافی معبر و ارتفاعات غیر قابل گذر در پیاده­ رو‌ها، از جمله موانعی هستند که پیشنهاد می‌­شود در اطراف ایستگاه کنترل شوند و راه ­حل­های مناسبی جهت بهبود آن­‌ها اتخاذ شود. گذاشتن پل بر روی جوی­‌ها، قرار دادن رمپ در کنار پله و در نظر گرفتن عرض کافی معابر در پیاده­ رو‌ها از ساده­‌ترین روش­ هایی است که عبور معلولان را از مسیر‌ها امکان ­پذیر می‌­سازد. لازم است پیاده­روهای منتهی به ورودی با علائم حسی برای افراد نابینا و نیمه بینا مشخص شود.

از دیگر مسائلی که در بیرون ایستگاه ممکن است برای معلولان مطرح شود، استفاده از پارکینگ مخصوص معلولان است.

۲– فضاهای ارتباطی ایستگاه
مسأله­ اصلی نابینایان و کم بینایان در ایستگاه­های مترو هدایت آن­‌ها از ورودی تا سکو‌ها و برعکس است. یکی از بهترین راه­‌ها، تغییر مصالح کف است. این تغییر به آن­‌ها اجازه می‌­دهد تا مسیر درست را با عصای خود تشخیص دهند.

برای جلوگیری از خطر احتمالی سقوط از پله توسط نابینایان، تعبیه­ علائم حسی در کف، قبل از ورود به قفسه­ پله الزامی است.

معلولانی که از صندلی چرخدار استفاده کنند، امّا به دلیل تفاوت درجه­ معلولیت، معلولانی هستند که از عصا یا چوب دستی استفاده کرده و می‌­توانند تعداد محدودی پله را طی کنند. توجه به درصد آمار این افراد و درجه­ی توانایی فیزیکی آن­‌ها در حرکت، لزوم پیش­ بینی آسانسور یا پله برقی را مشخص می‌­کند. در صورتی که تعداد افرادی که نمی‌­توانند از پله استفاده کنند نسبت به بقیه­ معلولان رقم قابل توجهی باشد، لزوم استفاده از آسانسور یا پله برقی بیش­‌تر می‌­شود.

با توجه به سرعت حرکت پله برقی و لزوم تطبیق شخص برای سوار شدن به آن، افرادی که توانایی بالا رفتن از پله­ های ثابت ایستگاه را ندارند، از این گونه پله­‌ها هم نمی‌­توانند استفاده کنند، مگر این­که سرعت پله برقی کم­‌تر شود و این مسأله مقرون به صرفه نیست. بنابر این آنچه برای معلولان جسمی پیشنهاد می‌­شود، استفاده از آسانسور ویژه­ معلولان است. در اختلاف ترازهای کم نیز جهت سرویس ­دهی بهتر به کم­توانان جسمی می‌­توان از آسانسور استفاده کرد. حتی در مجاورت پله­ هایی که امکان طراحی رمپ وجود ندارد، آسانسورهای روباز می‌­تواند مورد استفاده قرار گیرد. همچنین لازم است علامت رسیدن آسانسور برای نابینایان و ناشنوایان به صورت سمعی – بصری باشد.

زمان باز بودن در آسانسور باید با سرعت کم معلولان تنظیم شود و یا قابل تنظیم باشد که ورود و خروج معلول از آن بدون اشکال صورت گیرد. در کنار دکمه­ های طبقات خارج و داخل اتاقک آسانسور نصب خط بریل برای نابینایان الزامی است. برای استفاده­ نابینایان از آسانسور باید مکان آن به وسیله­ تغییر مصالح کف مشخص شود.

پیاده­ روهای متحرک وسیله ­ای جهت انتقال افراد در سطوح هم تراز یا اختلاف ارتفاع کم می‌­باشند که در ایستگاه­‌ها کاربرد دارند. طراحی رمپ برای اختلاف ارتفاع تا نیم­م‌تر مناسب است. بزرگ‌ترین مزیت این پیاده­رو‌ها و رمپ­‌ها، توانایی حمل و نقل و انتقال کالسکه­ بچه­‌ها، چرخ­ های دستی خرید، افراد روی صندلی چرخدار و سایر افراد ناتوان و هدایت افراد به مکان­های خاص محسوب می‌­شود.

۳– باجه­‌های خرید بلیط
لازم است تغییر سطح و مصالح در جلوی باجه­ خرید بلیط و تسهیل این امر برای معلولان باید باجه­ی خرید بلیط دارای ارتفاع مناسبی باشد. این ارتفاع برابر ۱۲۵ سانتی­م‌تر است. در صورتی که اتاق فروش بلیط فقط یک پنجره داشته باشد، باید به نحوی تعبیه شود که قابل استفاده­ کم­ توان جسمی باشد. همچنین برای بسیاری از کم ­توانان جسمی ایستادن در صف برای خرید بلیط دشوار است. یک راه حل، تعبیه­ دست­ اندازهای قابل تکیه دادن در نقاطی است که معمولاً صف­های طولانی در آن­‌ها تشکیل می‌شوند. دستگاه­های خودکار فروش بیلط باید از ارتفاع مناسب برخوردار باشند و دکمه­ های آن­‌ها در تراز دسترسی برای کم­توانان جسمی قرار گیرند.

همچنین، توصیه می‌­شود لوپ­های تقویت صدا در اتاق­های فروش بلیط برای استفاده­ ناشنوا تعبیه شود.

۴– گیت­­‌ها
آنچه بعد از خرید بلیط مطرح می‌­شود، عبور از گیت است. برای فراهم آوردن امکان عبور از گیت توسط معلولان باید تمهیداتی اتخاذ نمود. برای تشخیص مسیر عبور از گیت­های مخصوص معلولان پیشنهاد می‌­شود، مسیر توسط تغییر مصالح کف برای افراد نابینا مشخص شود. به علت کندی حرکت نابینایان نسبت به بقیه بهتر است گیت­های انتهایی برای عبور دادن این افراد در نظر گرفته شود. به دلیل کافی نبودن عرض عبوری گیت­های معمولی برای عبور معلولان با صندلی چرخدار، تعبیه­ گیت­های مخصوص معلولان با عرض ۹۰ سانتی متر است.

۵– سکو‌ها
سکوی ایستگاه­‌ها آخرین مرحله­ حضور افرادی است که از خیابان وارد ایستگاه­های مترو شده‌­اند. مشخص و متمایز کردن لبه­ سکو‌ها مهم­‌ترین نکته در زمینه­ی طراحی سکو در ارتباط با کم­ توان جسمی محسوب می‌­شود. لازم است در لبه­ سکو خط سفیدی (به عرض ۱۰ سانتی­م‌تر) برای مشخص کردن لبه­ سکو برای افراد با ضعف بینایی تعبیه شود. در تمام طول لبه­ سکو باید سطوح برجسته­ متمایز طراحی شود و دارای رنگی متمایز از بقیه ­سطح سکو باشد.

منبع: پایگاه خبری شهر الکترونیک