جنبش تونل‌سازی به جای نهضت دوربرگردان

برنامه شهرداران تهرانی در حوزه حمل و نقل و ترافیک که در هر دوره به برتری یک راه حل محدود می شود از جمله موضوعاتی است که مورد انتقاد کارشناسان و متخصصان این حوزه قرار گرفته و آن را از علل پیچیده شدن ترافیک شهر می دانند.آنها بر این باورند مدیریت شهری در هر دوره سیاست سلیقه ای خاص خود را اعمال می کند و در اجرای پروژه های ترافیکی مطالعات جایگاهی ندارد و همین مسئله در دوره ای به احداث بی رویه دوربرگردان و در دوره ای به ساخت تونل می انجامد که این سیاست اخیر علاوه بر مشکلات ترافیکی طرحهای پیشین هزینه های بالایی نیز در پی دارد.به گزارش پایگاه خبری شهر الکترونیک، کارشناسان ترافیک گرچه مخالف احداث تونل های شهری نبوده و آن را در برخی گره‌های ترافیکی تنها راه حل اساسی می دانند و کاهش مصرف سوخت و انرژی را از پیامدهای مثبت آن بر می‌شمارند اما معتقدند این تونل ها در برخی نقاط، خود به مشکل اساسی تبدیل شده و بحران را تشدید می کنند. آنها بر نیازسنجی محلی تاکید کرده و می گویند: مبنای اجرای این طرح باید مطالعات جامع ترافیکی باشد که از دیدگاه آنها در اجرای دو طرح بزرگ اخیر این مطالعات انجام نشده و به تعبیری مدیریت شهری از پاسخ به طرح سوال رسیده است. در حالی که با توجه به هزینه‌های بالای ساخت تونل، توجیه ترافیکی طرح در مرحله اول اولویت قرار دارد و انتظار می رفت با توجه به مشکلات ترافیکی تونل توحید مدیریت شهری در تداوم سیاست خود دقت بیشتری به عمل آورد.

آیا تونل‌سازی سلیقه‌ای است؟
حسن تن زاده متخصص حمل و نقل و ترافیک که در زمان احداث تونل توحید سمت معاونت مطالعات و برنامه ریزی سازمان حمل و نقل و ترافیک را برعهده داشته و بیش از هر کسی در جریان کم و کیف مطالعات صورت گرفته در این زمینه قرار دارد، تاکید می‌کند که هیچ مطالعه ترافیکی برای ساخت تونل توحید صورت نگرفته بود و نظرات کارشناسی راه حلی غیر از ساخت تونل را پیشنهاد می‌داد.او می گوید: ارزیابی‌های کارشناسی در مقایسه ساخت تونل توحید نسبت به غیرهمسطح کردن تقاطع ها گزینه برتر احداث تقاطع‌های بیشتر در سطح شهر برای باز کردن گرههای بیشتر بود و من و مجموعه تیم کارشناسی معتقد بودیم احداث تونل در آن قسمت شهر که پیچیدگی های خاص خود را داشت، نه تنها گره‌های فوق را باز نمی کند بلکه شرایط سختی برای حل معضل به وجود می آورد.این متخصص حمل و نقل و ترافیک می افزاید: همان طور که امروزه با گشایش تونل توحید شاهد هستیم، دسترسی به خیابان های اطراف قطع شده و این همان پیامد غیرکارشناسی بودن آن است که بارها نسبت به آن هشدار دادیم و خواستیم مدیریت شهری در این نقطه حساس به عنوان مجرای شمالی – جنوبی شهر سلیقه ای عمل نکند و نظرات کارشناسی را مد نظر داشته باشد.موضوعی که حمزه شکیب در مقام رییس کمیسیون عمران شورای شهر تهران بارها به آن اشاره کرده و از فقدان مطالعات ترافیکی در ساخت تونل توحید خبر داد و حال تن زاده که خود مسئولیت مطالعات حمل و نقل را برعهده داشته بر این نکته صحه می گذارد و موضوعاتی را مطرح می کند که گویای ناکارآمدی پروژه ترافیکی فوق است.او می گوید: مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک شهر تهران در احداث تونل توحید به صورت کارشناسی و ریز دیده نشده و مسئولان بر اساس یک‌سری سیاس‌ های از پیش تعریف شده عمل کرده‌اند و به گونه ای از پاسخ به مسئله رسیده اند و این اتفاق در تونل صدر نیایش نیز تکرار می شود.

ساخت تونل حساس است
معاون اسبق مطالعات و برنامه ریزی سازمان حمل و نقل و ترافیک تداوم خطای ساخت تونل توحید در صدر نیایش را با بیان نکاتی چند این گونه تشریح می کند:در مدل سازی ترافیک که در طرح جامع حمل و نقل و ترافیک صورت گرفته به ساخت تونل در موقعیت صدر – نیایش جواب منفی داده شده؛ چرا که با ساخت تونل در این محدوده معضل ترافیک به شرق تهران منتقل شده و قیفی در اتوبان صدر ایجاد می شود که ترافیک را پس می زند و این در حالی است که وجود گسل در این محدوده از نظر ایمنی نگرانی‌ها را عمیق تر می کند. موضوعی که بهرام عکاشه پدر علم زلزله شناسی کشور نیز بر آن صحه گذاشته و می گوید با توجه به طول گسل شمال تهران که قدرت ایجاد زمین لرزه بالای ۷ ریشتر را دارد، دامنه تخریب‌های ایجاد شده بسیار وسیع برآورد می شود. جلالی از دیگر کارشناسانی است که چنین دیدگاهی دارد و معتقد است ساخت تونل نه تنها گره ترافیک را باز نمی کند بلکه با ایجاد ظرفیتی جدید تقاضای سفر را افزایش می دهد و عملا اتفاق خاصی در روان سازی ترافیک که مسئولان عنوان می کنند، نمی افتد. ضمن این که ساخت تونل هزینه هایی به مراتب بالاتر از ایجاد دیگر زیرساخت های حمل و نقل و ترافیک دارد.او می گوید: ما به دکتر قالیباف هم این موضوع را گفته ایم و دلیل این که ایشان اصرار دارند در عمق به توسعه زیرساخت‌های شبکه ارتباطی بپردازند برای ما روشن نیست. او در حالی این مطلب را عنوان می کند که از نظر معاون اسبق مطالعات و برنامه ریزی سازمان حمل و نقل و ترافیک احداث تونل از نظر امنیتی هم مشکلات خاص خود را دارد و با توجه به وجود گزینه های کارشناسی تر و کارآمدتر ضرورتی برای ساخت تونل وجود ندارد کمااین‌که این پروژه ترافیکی نیز همانند تونل توحید معضل ترافیک محل را دامن خواهد زد.این کارشناسان حمل و نقل و ترافیک در ارزیابی که از ابعاد ساخت تونل های شهری به عمل می آورند به این جمع بندی می رسند که شهرداری باید در احداث تونل های شهری مطالعات بیشتری را انجام دهد تا تونل ها به سرنوشت دوربرگردان ها دچار نشوند.

کاهش مصرف سوخت و انرژِی
به رغم دیدگاه‌های این دسته از کارشناسان که نکاتی را از ابعاد منفی سیاست تونل سازی مطرح می کنند، برخی دیگر از کارشناسان حمل و نقل نکاتی را درباره پیامدهای مثبت تونل سازی مورد توجه قرار می دهند و بر این باورند تونل در صورتی که درست نیازسنجی شود، می‌تواند به اتفاقات خوبی در بحث ترافیک منجر شود.
امیر جعفرپور،مدیرکل دفتر برنامه ریزی و اقتصاد حمل و نقل از جمله کسانی است که تونل را در حل برخی مشکلات کارسازتر از دیگر راهکارهای ترافیکی می داند و معتقد است تونل با افزایش سرعت حرکت خودروها در مصرف سوخت و انرژی صرفه جویی می کند.او می گوید: تونل سرعت حرکت را بالا برده و به دنبال آن مصرف سوخت و انرژی نیز کاهش می یابد و این موضوع در تهران با توجه به این که آستانه تحمل مردم در ترافیک پایین است و روزانه زمان زیادی از وقتشان در ترافیک تلف می‌شود از اهمیت بالایی برخوردار است و اگر کم و کیف ترافیک محدوده تونل را هم در نظر بگیریم و آن هم در شرایط مناسبی باشد، رانندگان در زمان کوتاهی می توانند سفر خود را انجام دهند و از این حیث تونل دارای برتری بیشتری نسبت به دیگر راهکارهای ترافیکی است.این کارشناس حمل و نقل کاهش آلاینده ها را دیگر پیامد مثبت تونل دانسته و تاکید می کند: تونل با افزایش سرعتی که در تردد خودروها به وجود می آورد، میزان آلاینده ها را نیز کاهش داده و بسته به طول آن که چه میزان از ظرفیت شبکه ارتباطی را تشکیل دهد می توانیم امیدوار باشیم که میزان آلاینده های ما کاهش یابد.جعفرپور معتقد است کشورهای توسعه یافته نیز با این دید اقدام به احداث تونل کرده و بخشی از تردد ها را به زیر زمین منتقل کردند.موضوعی که حامد صالحی دیگر کارشناس حمل و نقل در مورد آن اینگونه توضیح می دهد: کشورهای توسعه یافته به دنبال احداث مترو که می توانست آنها را از معضلات توسعه شبکه ارتباطی در سطح نجات دهد، تونل های شهری را در اولویت برنامه های خود قرار داده و به این ترتیب بخش عمده ای را شبکه حمل و نقل خود را به زیر زمین منتقل کردند که در آن رانندگان با سرعت بالا با کمترین میزان تولید آلاینده سفر خود را انجام می دادند.این کارشناس حمل و نقل در این رابطه به سیاست مدیریت شهری در آلمان اشاره می کند و می گوید آلمان مدت‌ها با معضل ترافیک مواجه بود و راهکارهای مختلف را به کار گرفته بود که به جرات می توان گفت اهمیت هیچ کدام به اندازه تونل ریچارد اشتراوس نبوده است.این تونل که ۱/۵ کیلومتر طول دارد و مدیریت شهری آلمان هزینه‌ای بالغ بر ۳۲۴‌میلیون یورو برای آن متقبل شده است، ترافیک سنگین منطقه را که با هیچ راهکاری قابل حل نبوده، حل کرده است و روزانه ۱۰۰‌ هزار وسیله نقلیه در داخل این تونل دو طرفه و ۴ خطی در آن تردد می کنند. باز در این رابطه می توان به تونل کراس‌سیتی در قلب سیدنی اشاره کرد که توانست بخش عمده ای از ترافیک و مشکلات ناشی از آن را کاهش دهد.صالحی از نیویورک و سئول به عنوان دیگر شهرهایی در جهان نام می برد که تونل بخش عمده ای از ترافیک آنها را حل کرد و از این حیث دارای پیامدهای مثبتی است که در مقایسه با دیگر روش‌ها کارآیی بالایی دارد.با این حال او نیز نیاز سنجی درست در این زمینه را مهم می داند و تاکید می کند باید برای احداث تونل این موضوع مورد توجه جدی قرار گیرد. چرا که اگر در نیویورک و سئول و شهرهای آلمان شاهد کارآیی بالای تونل های شهری هستیم و علتش این است که مدیریت شهری مطالعات دقیق انجام داده و تونل ها در مکان درستی مستقر شده اند.