کاربرد gis در مدیریت و مکان یابی پارکینگ ها

توجه بیش از حد مدیران شهری به ترافیک جاری (وسایل نقلیه در حال حرکت) باعث شده که بخش دیگری از ترافیک شهر، یعنی ترافیک ساکن (وسایل نقلیه پارک شده) کمتر مورد توجه قرار گیرد. از این رو مکان یابی و احداث پارکینگ های عمومی و طبقاتی با استفاده از قابلیت های سیستم GIS می تواند نقش موثری در کاهش ترافیک، صرفه جویی در مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا، تسریع و سهولت در حمل و نقل شهری داشته باشد.

الف: چگونگی تشخیص میزان نیاز به پارکینگ در مناطق مختلف
برای تعیین نیاز به پارکینگ در مناطق مختلف شهر باید میزان عرضه و تقاضای پارکینگ را به طور جداگانه محاسبه نمود. سپس با تفریق تقاضای پارکینگ از عرضه پارکینگ، نیاز به پارکینگ را در منطقه مشخص کرد.
(تعداد فضای پارک مورد نیاز = تعداد کل عرضه پارک – کل تقاضای پارکینگ)

منظور از تقاضای پارکینگ تعداد پارک کننده هایی می باشند که جذب یک کاربری خاص می شوند و منظور از عرضه پارکینگ؛ مشخص کرددن امکانات پارکینگ در هر ناحیه ترافیکی است.

ب: معیارهای موثر در مکان یابی پارکینگ ها
۱- فاصله از مراکز جاذب سفر
مراکز جاذب سفر در واقع شامل مراکز تجاری و خدماتی، مراکز اداری، اماکن زیارتی و پایانه های اتوبوس رانی است که هریک به نحوی باعث جذب مردم می شود. فاصله پارکینگ از مراکز جاذب سفر باید طوری باشد که استفاده کنندگان از پارکینگ، کم ترین پیاده روی را برای رسیدن به این مراکز داشته باشند.
۲-هزینه تملک زمین
هزینه تملک زمین با توجه به بالا بودن بهای زمین در شهرها از جمله مواردی است که می تواند در انتخاب مکان بهینه پارکینگ ها موثر باشد.
۳-توجه به کاربری زمین
با آگاهی از انواع مختلف کاربری های زمین می توان از شرایط زمین های شهری به نحو مطلوب تری جهت ایجاد پارکینگ ها بهره جست. با استفاده ازسیستم GIS می توان کاربری زمین های شهری را در الگوهای متعدد طبقه بندی نمود. یک نمونه از الگوی طبقه بندی زمین ها با استفاده ازGIS در شکل زیر مشخص شده است.

۱- وسعت زمین
وسعت زمین می تواند با توجه به حجم وسایل نقلیه، میزان رفت و آمد و پارک خودروها در کنار معابر مراکز جاذب سفر نقش موثری در مکان یابی بهینه پارکینگ ها داشته باشد. اگر مساحت زمین کوچک‌تر از حدی باشد که امکان ایجاد و ساخت پارکینگ در آن وجود داشته باشد یا ظرفیت پارکینگ به اندازه تعیین شده نباشد، محل مورد نظر از نقاط انتخاب شده بر روی نقشه حذف خواهد شد.

۲-ویژگی های محیطی و اقلیمی
عوامل جغرافیایی متعددی هم‌چون: شیب، باد، سیل، زلزله،گسل، جهت وزش باد و آفتاب می توانند در مکان یابی بهینه پارکینگ ها موثر باشند. از بین این موارد، شیب محل مورد نظر می تواند تاثیر گذارترین عارضه طبیعی در مکان یابی پارکینگ ها باشد.

۳- دسترسی
پارکینگ ها باید در محل هایی ساخته شوند که به شبکه معابر شهری وصل باشند. از این رو ارزیابی دسترسی بر پایه این روش استوار است که کدام زمین شهری برای قرارگیری محل پارکینگ ها مناسب است و چه کیفیت دسترسی باید با توجه به مکان تقاضای پارکینگ داشته باشد. برای ارزیابی دسترسی می توان از بافرینگ در Arcview استفاده کرد. این فرایند شامل دو مرحله است. ابتدا تعیین محل های مورد تقاضای پارکینگ بر روی نقشه و دوم محاسبه فاصله مورد نظر از مراکز تقاضا.

ج: تعیین وزن مناسب برای معیارها و ترکیب لایه ها
بعد از انتخاب معیارهای موثر در مکان یابی، برای ترکیب آنها با همدیگر به صورت لایه های اطلاعاتی بایستی وزن هر یک از معیارها و زیر معیارها متناسب با اهمیت آنها با استفاده از روش های وزن دهی مشخص شود. در این مورد می توان به روش مقایسه دوتایی اشاره کرد. مقایسه ها در این روش بر اساس قضاوت های نظری انجام شده و نسبت های آن به صورت کیفی با مقادیر کمی بین ۱ تا ۹ و طبق نظرات متخصصین تعیین می شود. برای ترکیب لایه ها هم می توان از مدل‌های تلفیق هم‌چون مدل منطق فازی، مدل منطق بولین، مدل منطق هم پوشانی یا روی هم گذاری و …استفاده کرد.

د:نقش GIS در مکان یابی پارکینگ ها
با استفاده از GIS و قابلیت های مکان یابی این نرم افزار می توان طی مراحل زیر بهترین مکان را برای ساخت و ایجاد پارکینگ های شهری انتخاب کرد:
۱- ایجاد لایه های مورد نیاز
برای آنکه درک بهتری از موقعیت فضایی پارکینگ ها داشته باشیم نیاز به نقشه ها و ایجاد لایه های متعددی هم‌چون نقشه شیب، کاربری ارضی، شبکه معابر و مراکز جاذب سفر داریم. این لایه ها و نقشه ها را می توان از نقشه های توپوگرافی و نقشه های شهری تهیه کرد.
۲- تهیه اطلاعات توصیفی و جمع آوری داده های مربوط به فضای پارکینگ ها
پس از ایجاد لایه های متعدد توسط نرم افزار GIS و مشخص کردن مکان های بهینه روی نقشه، نوبت به ذخیره اطلاعات و توصیفات مربوط به هر یک از مکان‌های مشخص شده می رسد. جهت به دست آوردن این داده ها، باید با رفتن به محل پارکینگ های مشخص شده اطلاعات لازم را جمع آوری کرد. مثلا می توان برای هر یک از فضاهای مشخص شده فرمی تهیه کرد و خصوصیات مربوط به هر یک از فضای پارکینگ ها را در آن ثبت کرد.
۳- اتصال مکان های مشخص شده و داده ها و اطلاعات گردآوری شده
با مشخص شدن مکان پارکینگ ها روی نقشه و جمع آوری داده ها و اطلاعات مربوط به هر یک از این مکان ها لازم است تا این اطلاعات به هر یک از مکان های مشخص شده روی نقشه پیوند داده شود. این پیوند از طریق فیلد مشترکی که در جداول توصیفی فضای فیزیکی پارکینگ ها و داده ها و اطلاعات گرد آوری شده قرار دارد، برقرار می شود. به این ترتیب مکان‌های بهینه از میان نقاط مشخص شده روی نقشه مشخص می شود.