مهندسی شهرسازی

در سال ۱۴۰۰ هجری شمسی، جمعیت کشور ما به ۱۲۰ میلیون نفر خواهد رسید که ۸۰ درصد این ۱۲۰ میلیون نفر در شهرها ساکن می شوند. یعنی کمتر از ۲۰ سال دیگر کشور ایران حدود ۹۶ میلیون شهرنشین خواهد داشت. حال سؤال اینجاست که آیا برای اسکان و فراهم نمودن امکانات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این ۹۶ میلیون نفر برنامه ریزی کرده ایم؟ در حال حاضر چطور؟ آیا شهرهای ما از حداقل استانداردهای جهان برخوردارند؟ به راستی چه افرادی می توانند طرحی جامع برای شهرها و شهرک ها ارائه دهند و در آرامش روحی و جسمی شهرنشینان نقش مؤثری داشته باشند؟ بدون شک چنین کاری از عهده متخصصان یک رشته برنمی آید، بلکه برای ساماندهی یک شهر نیاز به همکاری و همفکری اقتصاددانان، جامعه شناسان، معماران، مهندسان عمران، جغرافی دانان و کارشناسان رشته های متعدد دیگر است.

در این میان متخصص شهرسازی به عنوان سیاستگذار و مدیر متخصص ، نقش بسیار مهمی را بر عهده دارد. متخصص شهرسازی فردی است که می تواند در زمنیه طراحی شهری یا برنامه ریزی شهری فعالیت کرده و عامل توسعه شهری شود. دانش شهرسازی به بررسی کلیه تحولات اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فیزیکی یک شهر می پردازد و تلاش می کند که روابط موجود در یک شهر را در قالب یک نظام هماهنگ ، مدیریت و سازماندهی کند و متخصص شهرسازی نیز کسی است که با مطالعه و بررسی روابط اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی حاکم در شهر، برنامه ای بسامان و مطبوع برای یک شهر ارائه می دهد. برنامه ای که تصویرگر سیمای شهر در آینده است .

مهندسی شهرسازی یکی از گرایش هایی است که با مهندسی عمران ارتباط تنگاتنگی دارد.

در رشته مهندسی شهرسازی حداقل ۶ محور اصلی وجود دارد که در برنامه ریزی و طراحی شهر سرنوشت ساز است . این ۶ محور عبارتند از:

ـ برنامه ریزی شهری که عمدتا بر روی کاربری اراضی متمرکز است ؛ یعنی بررسی می کند که ما چگونه فضا و پهنه شهر را به فعالیت های مختلف اعم از صنعتی ، تجاری و مسکونی اختصاص دهیم .

ـ برنامه ریزی حمل و نقل

ـ برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی ؛ چون در شهر تنها موضوع مورد بررسی فیزیک شهر نیست بلکه مسأله مهم ، جامعه شهری و انسان هایی هستند که در این محیط زندگی می کنند. به عبارت دیگر برای اقشار مختلف که امکانات اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی دارند یا برای اقوام مختلفی که در مکان های مختلف یک شهر زندگی می کنند، باید برنامه ریزی شود.

ـ برنامه ریزی شبکه های زیرساختی مثل آب ، برق و تلفن

ـ برنامه ریزی محیط زیست که به بررسی خطرات محیط زیست مثل سیل و زلزله می پردازد و برای مقابله با این سوانح برنامه ریزی می کند و تأثیرات سوئی را که انسان بر محیط زیست می گذارد مطالعه می کند.

ـ طراحی شهری که به طراحی سه بعدی شهر پرداخته و محور توجه آن مناسبات انسان با محیط فیزیکی خود است . در واقع در طراحی شهری انسان با تمام خصوصیات جسمی ، روحی و معنویش مطرح است و هدف آن نیز ارتقای کیفیت شهر می باشد.

توانایی های لازم

دانشجوی این رشته باید با طراحی و مفاهیم هنری مثل روانشناسی رنگ ها آشنا باشد و در عین حال به مفاهیم تکنیکی و اصول فنی کار مثل نقشه برداری ، رسم فنی ، پرسپکتیو، هندسه فضایی ، مدلسازی ، ریاضی و مسائل انسانی و اجتماعی مثل مبانی جامعه شناسی علاقه مندباشد. و بداند که در طی تحصیل باید کارهای تحقیقاتی و عملی بسیاری انجام دهد. در ضمن رشته شهرسازی نیاز به مطالعه زیاد، کارهای فیزیکی گسترده و برداشت های میدانی بسیاری دارد به همین دلیل دانشجو باید وقت زیادی را به آن اختصاص دهد. همچنین باید قدرت تحلیل بالایی داشته و در طراحی زبردست باشد.

موقعیت شغلی در ایران

کشور ما برای توسعه شهری و منطقه ای نیاز به ۵۰ هزار برنامه ریز شهری و منطقه ای دارد؛ یعنی اگر ما بخواهیم به قافله توسعه جهانی نزدیک شویم باید بحث برنامه ریزی را باور داشته و در این زمینه سرمایه گذاری نماییم تا بتوانیم مثل کشور کره با استفاده از منابع برنامه ریزی ، عقب ماندگی خود را جبران کنیم . اما متأسفانه در حال حاضر توانایی های متخصصان این رشته در فرهنگ عمومی جامعه شناخته شده نیست و مسؤولان بین معماری و شهرسازی تمایزی قائل نمی شوند. در حالی که دانش معماران در حد بنا است و آنها در مقیاس کلان مداخله نمی کنند؛ یعنی یک شهر یا یک منطقه را با تمامی ویژگی ها و خصوصیات اجتماعی ، انسانی ، اقتصادی ، فرهنگی و فیزیکی آن مطالعه نمی کنند و به همین دلیل نمی توانند در برنامه ریزی یا طراحی شهری موفق باشند.

درس های رشته مهندسی شهرسازی در طول تحصیل در دانشگاه

دروس پایه :

درآمدی بر شهرشناسی ، مبانی جامعه شناسی ، درک و بیان محیط شهری ، مبانی جغرافیا، مبانی اقتصاد، بوم شناسی طبیعی و انسانی ، کاربرد ریاضیات در شهرسازی ، کارگاه بیان تصویری ، کاربرد هندسه در شهرسازی ، زبان تخصصی .

دروس اصلی :

کاربرد نقشه برداری ، کاربرد رایانه در شهرسازی ، تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان ، تاریخ و فرهنگ شهرنشینی ایران ، آشنایی با مبانی معماری وساختمان ، مبانی مهندسی شبکه حمل و نقل ، کارگاه مهندسی شبکه حمل و نقل ، مبانی مهندسی تأسیسات شهری ، کارگاه مهندسی تأسیسات شهری ، طراحی و کاربرد نظام اطلاعات ، آمار و روش های کمی در شهرسازی ، آشنایی با مصالح و ساخت ، جغرافیای شهری ، جامعه شناسی شهری ، اقتصاد شهری ، کارگاه مطالعات شهری ، حقوق و قوانین شهری .

دروس تخصصی :

مبانی و روش های برنامه ریزی شهری ، مبانی و روش های طراحی شهری ، کارگاه برنامه ریزی شهری (کاربری زمین )، کارگاه طراحی شهری ، مبانی و روش های برنامه ریزی مسکن ، کارگاه برنامه ریزی مسکن ، مدیریت و سازمان اجرایی شهری ، کارگاه طرح های اجرایی ، شناخت فضاهای شهری ایران ، روش تحقیق در شهرسازی ، کارگاه آماده سازی زمین ، کارگاه برداشت کاربری ، طرح نهایی .