بافت فرسوده

راهکارهای اجرایی بافتهای فرسوده

جغرافیای بروجرد

شهرستان بروجرد در شمال استان لرستان واقع شده است. طبق سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵ جمعیت این شهرستان ۳۱۶۰۱۴ نفر است که ۲۱۷۸۰۴ نفر در شهربروجرد ساکن هستند وسعت این شهرستان حدود ۷/۲۶۴۲ کیلومترمربع است. این شهرستان در۴۸ درجه و ۴۰ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و ۵۴ دقیقه عرض شمالی واقع است از شمال به شهرستان ملایر ازجنوب و غرب به شهرستان خرم آباد و از شرق به شهرستان اراک و الیگودرز محدود می شود.
ارتفاع بروجرد از سطح دریا ۱۵۴۰ متر است رودخانه ونائی یا گلرود از رودخانه‌های بروجرد است طول این رودخانه ۲۴ کیلومتر و حوزه آبریز آن ۱۰۰ کیلومتر مربع است سراب سفید نیز از سراب های بروجرد است که در ارتفاع ۲۰۰۰ متری کوه گرو درغرب بروجرد به صورت چشمه از لابه لای شکاف سنگ های سخت خارج و با سرعت زیاد پایین می آید و چون به صورت پودر سفید رنگ می شود به سراب سفید خوانده می شود این جریان تمامی اراضی ونائی را مشروب می سازد و به سوی شهر رهسپار می شود درجه حرارت این شهر از۳۸ درجه در تابستان تا ۲۰ درجه زیر صفر درزمستان در تغییر است.

راهکارهای اجرایی
¨تصویب تعاریف بافت فرسوده وشاخص های ارائه شده، توسط شورایعالی شهرسازی و معماری.
¨تهیه نقشه پهنه بندی و محدوده بافتهای فرسوده بر اساس شاخصهای فوق توسط شهر داری وتصویب آن در کمیسیون ماه ۵٫
¨تعیین ضوابط و معیارهای چگونگی مداخله در بافت (در چهار چوب طرحهای جامع) وتصویب آن در کمیسیون ماده ۵٫
¨ارسال ضوابط فوق به دبیرخانه شوایعالی در صورت وجود مغایرت باطرح جامع (به منظور بررسی وتصویب درشورایعالی، شهرسازی ومعماری ایران)

تعریف و شاخصهای شناسایی بافتهای فرسوده و آسیب پذیر

انواع بافت

بافت کهنه، فرسوده و نابسامان شهری که درهسته مرکزی یا لایه های میانی شهرها واقعند ونیازمند دخالت وساماندهی هستند به لحاظ ویژگیهای فضایی، کالبدی وارزشی، همسان نبوده و تعاریف زیر آنها را ازهم متمایز می کند:
¨بافت تاریخی:
¨بافت قدیم:
¨بافت فرسوده:
¨بافت پیرامونی یا بافتهای با اسکان غیر رسمی:

بافتهای تاریخی
ابنیه و فضایی که قبل از۱۳۰۰ هجری شمسی شکل گرفته و به ثبت آثارملی رسیده یا قابلیت ثبت شدن را دارا می باشند (مانند مجموعه میدان نقش جهان و پیرامون آن) تماماً واجد ارزش فرهنگی تاریخی هستند.
درمورد اینگونه بافتها، ضوابط و مقررات سازمان میراث فرهنگی وگردشگری ملاک عمل خواهد بود.

بافت قدیم

آن بخش از بافتهای شهری را شامل می شود که قبل از۱۳۰۰ شکل گرفته ولکین به دلیل فرسودگی کالبدی و فقدان استانداردهای ایمنی، استحکام وخدمات و زیرساختهای شهری علیرغم برخورداری از ارزشهای هویتی از منزلت مکانی و سکونتی پایین برخوردارند. مداخله دراینگونه بافتها یا سایر بافتهای شهری متفاوت بوده و اقدامات از نوع بهسازی، روانبخشی و نوسازی خواهد بود که در قالب طرحهای ویژه به اجرا درخواهند آمد.
(تعاریف مندرج در موارد ۶و۷ اساسنامه شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری- مصوب هیأت وزیران)

بافت فرسوده
بافت فرسوده شهری به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می شود که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات، خدمات و زیر ساختهای شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکانی، محیطی واقتصادی نازلی برخوردارند. این بافتها به دلیل فقر ساکنین ومالکین آنها امکان نوسازی خودبخودی را نداشته و نیز سرمایه گذراران انگیزه‌ای جهت سرمایه گذاری در آن را ندارند، معیارهای اساسی شناسایی و تشخیص اینگونه بافتها در ادامه ارائه می گردد.

وپژگی عمومی بافتهای فرسوده
الف) عمر ابنیه:
ساختمانهای موجود دراین گونه بافتها عمدتاً‌ قدیمی می باشد یا فاقد رعایت استانداردهای بودن آنها از ظاهر ساختمان قابل تشخیص است. ابنیه این بافتها عمدتاً تال مقاومت درمقابل زلزله ای با شدت متوسط را ندارد.

ب) دانه بندی و تعداد طبقات:
ابنیه مسکونی واقع دراینگونه بافتها عمدتاُ ریز دانه بوده واکثر آنها یک یا دو طبقه هستنتد.

ج) نوع مصالح:
مصالح بکار رفته در اینگونه بافتها عمدتاً از انواع خشتی، و آجر و چوب و یا آجر وآهن بدون رعایت اتصالات افقی و عمودی و فاقد

د) وضعیت دسترسی ها:

بافتهای فرسوده که عمدتاً بدون طرح قبلی ایجاد شده اند عمدتاً از ساختاری نامنظم برخوردارند و دسترسی های موجود درآنها عمدتاً پیاده می باشد به گونه ای که اکثر معابر آن بن بست یا با
عرض کمتر از ۶ متر بوده و ضریب نقوذناپذیری در آنها کمتر از ۳۰/. است. مساحت عرصه ابنیه واقع شده دراین بافتها عمدتاً کمتر از ۲۰۰ متر مربع می باشد.

ه) وضعیت خدمات و زیر ساختهای شهری.
بافتهای فرسوده به لحاظ برخورداری از خدمات،زیر ساختها و فضاهای باز، سبز و عمومی دچار کمبودهای جدی‌اند.

و) شاخهای کیفی.

مسأله جعیت پذیری بافتها، حریم گسلها، مسیر قناتها و رود دره ها و بافتهای روستایی درون شهری و … از دیگر مسائلی هستند که در تعیین بافتهای فرسوده مؤثر می باشند.

شاخصهای شناسایی بافتهای فرسوده و آسیب پذیر
بافتهای آسیب پذیر بر اساس بلوک آسیب پذیر تعریف شده و بلوک آسیب پذیر بلوکی است که حداقل یکی از شرایط سه گانه زیر را داشته باشد.

الف) بلوکی که دارای حداقل ۵۰ درصد بناهای فرسوده نامناسب به لحاظ زیستی و سکونتی یا آسیب پذیر باشد، بناهای فرسوده یا آسیب پذیر حداقل یکی از شرایط دوگانه زیر را باید داشته باشد.

۱- بنایی که فاقد سیستم سازه ای باشد(سازه بتونی، فولادی یا شناژهای تحتانی، قائم و فوقانی) به تشخیص کارشناس رسمی ساختمان
۲- بنایی که دراجرای آن مفاد آیین نامه ۲۸۰۰ رعایت نشده باشد یا قابلیت انطباق یا آیین نامه مذکور را نداشته باشد.

ب) بلوکی که حداقل ۵۰ درصد املاک آن مساحتی کمتر از دویست متر مربع را داشته باشد.

ج) بلوکی که حداقل ۵۰ درصد عرض معابر آن (قبل از اصلاحی) بن بست و یا با عرض کمتر از ۶ متر باشد یا ضریب نفوذناپذیری آن کمتر از ۳۰/۰ باشد.
تبصره: بلوک شهری عبارت از محدوده ای که محصور به معابر حداقل ۸ متر می باشد.

بافت پیرامونی یا بافتهای با اسکان غیررسمی

بافتهای هستند که عمدتاً مهاجرین روستایی وتهیدستان شهری رادر خود جای داده اند و بدون مجوز وخارج از برنامه ریزی رسمی و قانونی توسعه شهری(طرحهای جامع و تفصیلی) در درون یا خارج از محدوده قانونی شهرها به وجود آمده است. عمدتاً فاقد سند مالکیت هستند و از نظر ویژگیهای کالبدی و برخورداری از خدمات و زیرساختهای شهری مشابه بافتهای فرسوده شدیداً دچار کمبود هستند

منبع : وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران