نظرسنجی خودمانی درباره­ ی عرصه عمومی

نظرسنجی خودمانی درباره­ ی عرصه عمومی
جهانشاه پاکزاد
چاپ شده در مجله فصلنامه معماری ایران
سال هشتم، شماره ۲۹-۳۰، تابستان و پاییز ۱۳۸۶

برخی روشنفکران ادعا می­ کنند که در راستای گسترش جامعه مدنی و ترویج آداب شهروندی، نیاز به چیزی به نام “عرصه عمومی” است. چیزی که یا نداشتیم یا اگر داشتیم توسط تصمیم ­سازان و تصمیم­ گیران بر باد رفته است.

این عرصه عمومی چیست که این همه درباره ­ آن قلمفرسایی می ­شود؟ خوردنی است یا پوشیدنی؟ آیا اصلاً نیازی به آن هست؟ داریم یا دوست داریم ما هم داشته باشیم؟

اگرنداریم از کجا وارد کنیم؟ هزینه گمرکش چه ­قدر می­شود و با چه قیمتی می­ توان آن را به دست مشتری داد؟ آیا اصلاً مشتری دارد یا باید برای آن بازاریابی کنیم؟ نکند بیاوریم و روی دستمان بماند؟

این سوال­ها و ده­ها سوال دیگر، دغدغه­ های ذهنی هر بازاری محترم برای وارد کردن یک جنس تازه می­ باشد. مگر چه چیز ما از بازاری­ های محترم کمتر است؟ اگر پول و احتراممان کمتر است، در عوض علممان بیشتر است. حتی بلدیم با تست­های چهارجوابه سنجش وضعیت و بازاریابی کنیم.

خوبی تست­های چهارجوابه، آمریکایی بودن آن و پرهیز از فکر زیاد است. معمولاً هم از هر چهار جواب فقط یکی از آن­ها درست است. ولی غیر از آمریکایی یکسونگر و دانشمند بی­ درد چه کسی گفته که باید فقط یک جواب صحیح باشد؟ به ویژه آن­که در یک جامعه کثرت­ گرا، بسته به موقعیت اجتماعی هر فرد، جوابش نیز می ­تواند درست و منطقی باشد. ما هم الحمدا… هم مدیر داریم و هم کارشناس. هم شهروند داریم و هم کاسب­کار! برخی از آن­ها به دنبال پول ­اند و برخی به دنبال جاه و مقام. پس چرا فقط یک جواب صحیح؟ علاوه بر این، برای یک مسأله که تنها یک جواب صحیح وجود ندارد، نظر هر کس هم که برای خودش محترم است، پس بهتر است نظرسنجی کنیم. از طریق نظرسنجی هم پاسخ­ دهنده می ­تواند موضع خود را تشخیص دهد و هم سوال­ کننده (که ما باشیم) می ­تواند بفهمد که کجای کار است. هم شما می توانید بفهمید که این جنس به چه دردتان می­ خورد (به شرطی که این شماره مجله را نخوانده و تحت تأثیر آن قرار نگرفته باشید)، و هم ما متوجه می­ شویم که بالاخره این جنس را از گمرک ترخیص کنیم یا عطایش را به لقایش ببخشیم. خواهشمندیم ما را از آگاهی از نظرات خود بی ­نصیب نگذارید. لطفاً موضع خود را با ذکر موقعیت اجتماعی خود برایمان ارسال نمایید. فقط مواظب باشید بین مواضع و موقعیت اجتماعی­تان تناقضی به وجود نیاید. از پیش از زحمات شما در ارسال جواب­ها متشکریم.
پیوست:
مدنی­ سنجی خودمانی عرصه عمومی

آن­چه پیش رو دارید مجموعه پرسش­ هایی است که به کنکاش در «مفهوم رایج عرصه عمومی نزد جامعه ما» می­ پردازد. این پرسش­ها به شیوه دیرآشنای چهار گزینه­ ای برای اندیشه تربیت یافته ما در راستای راحت ­طلبی و پرهیز از جست­جوی ذهنی تدارک دیده شده ­اند، با این تفاوت که الزاماً در میان آن­ها پاسخی صحیح نمی­ توان یافت. بلکه مجموع پاسخ ­ها بازتاب تلقی جامعه کنونی ایران از مفهوم عرصه عمومی است، حتی اگر در این میان پاسخی بی ­ربط به نظر رسد. از این رو بر خلاف عادت تست­ زنی، مخاطب را به خودکاوی فرا می ­خوانند. مقایسه برداشت مدنی ما از عرصه عمومی با مبانی طرح شده در این شماره و قضاوت در خصوص آن به انصاف خواننده واگذار می ­شود.

۱- فضای عمومی چیست؟

□ هر فضایی که خارج از خانه و ملک من و شما قرار دارد

□ جایی برای سوءاستفاده­ های مالی بخش خصوصی

□ عرصه­ ای برای هنرنمایی من معمار و خودنمایی شمای کارفرما

□ چیزی شبیه به گوشت قربانی با این تفاوت که به دست مستحق­اش نمی ­رسد

۲- فایده فضای عمومی چیست؟

□ مدیر شهر می ­تواند روشن­ بینی خود را به اثبات برساند

□ نان و بوقلمون خوبی برای مهندس مشاور طراح خود در بردارد

□ جایی است که هر ناشی کاری می ­تواند تمرین مهارت کند

□ توش می ­توانیم رانندگی یاد بگیریم

۳- نقش فضای عمومی در شهر چیست؟

□ جولانگاه خودروی شخصی

□ تأمین ­کننده نور، دود و صدا

□ استفاده از آن به عنوان حربه­ ای در برابر فضای خصوصی

□ فضای رزرو برای دست ­اندازی­ های آتی

۴- چرا فضای عمومی را عمومی می­ دانیم؟

□ برای آن­که مانند بخش عمومی توسری خور است

□ برای آن­که مانند حمل­ و نقل عمومی کارایی لازم را ندارد

□ برای آن­که حریمی میان بخش خصوصی و دولتی باشد

□ برای آن­که آبریزگاه عمومی کم داریم

۵- متولی فضای عمومی کیست؟

□ هر که صبح دیرتر از خواب بیدار شود

□ هر نهادی که زورش کمتر است

□ تمیز کردن­ اش با شهرداری است

□ متولی می­ خواهد چه کار؟

۶- چرا باید فضای عمومی را حفظ و تقویت کرد؟

□ برای آن­که نشان دهیم ما هم متمدن هستیم

□ خارجی­ ها ببینند ما هم بلدیم

□ بالاخره پول برای خرج کردن است

□ تا بتوانیم به علت کمبود جا کارهای خصوصی خود را در آن جای دهیم

۷- چه­ قدر هر شهر به فضای عمومی نیازمند است؟

□ بستگی به زور بخش خصوصی دارد

□ هرچه شما بفرمایید

□ طبق استانداردهای جهانی a مترمربع

□ سری که درد نمی­ کند، چرا دستمال می ­بندی؟

۸- تعریف دیگران (خارجی­ ها) از فضای شهری چیست؟

□ به من چه؟

□ به تو چه؟

□ به ما چه؟

□ تعریف یعنی چی؟

۹- اصلی­ترین بهره ­ور کنونی از فضای شهری کیست؟

□ صنایع خودروسازی

□ پیمانکاران تأسیسات شهری

□ گدایان و کولی­ ها

□ رفقای ناباب

۱۰- مهم­ترین عامل در انتخاب فضای شهری برای واگذاری به مشاور کدام است؟

□ عظمت پروژه

□ پیچیده بودن موضوع

□ قرارگیری در مسیر مقامات

□ هر سه

۱۱- توقعات فضایی شهروندان از فضای شهری چیست؟

□ چه حرف­های عجیبی، مگر شهروند هم حق دارد که توقع داشته باشد

□ بابا جان تا علم و استاندارد هست من کارشناس تصمیم می­گیرم

□ نخیر مگر من مدیر و کارفرما برگ چغندرم

□ بستگی به زور هر طرف دارد

۱۲- چرا پارک­ها جزو فضای شهری محسوب می­ شوند؟

□ برای آن­که متولی آن شهرداری است

□ برای آن­که معماران منظر هم بتوانند طراحی شهری کنند

□ برای آن­که در شهر قرار دارد

□ برای آن­که متأسفانه به تنها محل تعامل شهروندان تبدیل شده است

۱۳- بهترین و ارزان­ترین محل یادگیری روابط اجتماعی چه نام دارد؟

□ فرهنگسرا

□ صدا و سیما

□ مدرسه

□ اینترنت

۱۴- کاربری فرهنگی چیست؟

□ ساختمان دربسته پر از کلاس خط و نقاشی و …

□ جایی که از زور تنگ آمدن قافیه روی نقشه کاربری­های غیرانتفاعی در آن ردیف شده ­اند

□ جایی که مالکان زمین­اش به خاطر “طرح مصوب” خانه خراب شدند

□ پاتوق روشنفکرانه و دور از زندگی پیش پا افتاده و روزانه

۱۵- بهترین محل تفریح کجاست؟

□ کوه و دشت

□ زیر سقف مراکز خرید سوسولی

□ خانه دوستان

□ مبادا تو شهر مثل لات­ها دنبال تفریح باشی!

۱۶- محل گذراندن اوقات فراغت سالخوردگان ما کجا باید باشد؟

□ جلوی تلویزیون

□ زیر درختان پارک

□ پشت روزنامه

□ بالای مجلس میهمانی

۱۷- امنیت خیابان را با کمک چه نهادی باید تأمین کرد؟

□ نیروی انتظامی و ارتش

□ دوربین­های مداربسته

□ بسیج و سپاه

□ شورای امنیت سازمان ملل

۱۸- اگر بچه در کوچه بازی کند چه می­شود؟

□ می­رود زیر ماشین

□ بی­ تربیت می­شود

□ درس نخواهد خواند

□ به او می­گویند “کودک خیابانی”

۱۹- راستی این صفت خیابانی که پشت نام کودکان و زنان می­نویسند به چه معناست؟

□ از سر لطفی است که به این فضای مدنی دارند.

□ یعنی هر که به خیابان بیاید خیابانی می­شود

□ چون خیابان در هر جایی وجود دارد

□ چون آن­ها نیز عموماً عمومی هستند

۲۰- تفاوت اتوبان و خیابان محلی چیست؟

□ ماهیتاً تفاوتی ندارند و جزو راه­های شهری هستند

□ تقاطع­های خیابان محلی بهتر حل شده است

□ تفاوتی ندارند، خیابان محلی نوعی اتوبان باریک است

□ در خیابان محلی اجازه احداث ایستگاه اتوبوس و راهی نداریم

۲۱- مهم­ترین فایده تعریض خیابان چیست؟

□ ایجاد اشتغال در صنایع خودروسازی کشور

□ تبدیل کل شهر به کارگاه ساختمانی عظیم

□ بهنگام­ سازی داستان موش و گربه عبید زاکانی

□ رساندن خودروی شخصی تا زیر متکای صاحب آن

۲۲- در خیابان تجاری اولویت با کیست؟

□ خودرو

□ مغازه­دار

□ کوپن­فروش

□ راهنمایی و رانندگی

۲۳- در عرض خیابان عبوری حق تقدم با کیست؟

□ عابر پیاده

□ مسافرکش

□ پیمانکاران شهرداری و دیگر نهادها

□ بلاتکلیف باید باقی بماند چون همه را باید راضی کرد

۲۴- مهم­ترین شاخصه بولوار کدام است؟

□ سرعت سریع خودروها

□ وفور تعویض روغنی و لوازم یدکی در جداره ­های آن

□ نهال­ های یک ساله و رنجور میان آن

□ خشک و بی­ روح بودن حس و حال آن

۲۵- از کجا می ­فهمیم که به ورودی شهر رسیده­ ایم؟

□ از تعویض روغنی­ ها و تعمیرگاه­های کنار جاده

□ از تابلوها و سنگبری­ های حاشیه آن

□ از تابلوی خیر مقدم به مسافرین

□ از میدان بی­ در و پیکر که ناگهان سر راه سبز می ­شود

۲۶- فلکه به درد کجا می­خورد؟

□ در ورودی شهرها به عنوان سرعت­گیر

□ هر کجا که مسأله تقاطع را نتوانستیم حل کنیم

□ هر جا که خواستیم مجسمه و گل و بلبل بکاریم

□ فلکه چیه؟ دهاتی بگو میدان!

۲۷- محل­ های باقی­مانده برای احداث واحدهای تجاری کدام است؟

□ زیر مهم­ترین میادین و خیابان­ های شهر

□ طبقات همکف برج ­ها

□ روی اتوبان و مسیل­ ها

□ اصولاً کاسب حبیب خداست

۲۸- نام جدید رودبارهای شهری چیست؟

□ مسیل

□ اگوی روباز

□ مرکز موش ­پروری خطی

□ خیابان شریانی آتی

۲۹- فایده مسیل چیست؟

□ به خوبی می­تواند رابطه محل ه­ای را مختل کند

□ به صنایع سیمان و آهن سود سرشاری می­ رساند

□ عاملی برای جلوگیری از رشد بی­رویه جمعیت است

□ ورزشکاران پرش طول، ارتفاع و شنا را برای المپیاد بعدی مشخص می­ کند

۳۰- فایده وجود پارک در شهر و محله چیست؟

□ ریه و شش­های بافت شهری است

□ طبیعتی مصنوع است برای حظ بصر

□ بچه ­ها تا می­ توانند در آن جیغ و فریاد کنند

□ محلی برای تغذیه کبوتران