تاثیر و نقش درختان در منظر شهری

منظر شهری هنر یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه*ی ساختمان*ها، خیابان*ها و عناصر موجود در آنها و فضاهایی است که محیط شهری را می*سازد،(کالن،۱۳۷۷،گزیده) از جمله می*توان به فضاهای طبیعی موجود در شهرها اشاره کرد که نقش بسزایی در خلق منظر شهری متفاوت دارند.در میان عناصر طبیعی تاثیر*گذار در منظر شهری، درختان به خاطر ساختار و بافت ویژه*ای که دارند اهمیتی دو چندان پیدا می*کنند.(کارمان،۲۰۰۳،۲۴۹) در ختان نیزهمانند بناها دارای ساختارهایی هستند که منجر به ایجاد یک سبک معماری گیاهی می*گردند. متناسب با تغییر و تحول شهرها در دوره*های مختلف، معیار*های انتخاب در*ختان نیز دستخوش تغییر شده است.(سیمونیک،۲۰۰۶ (از سوی دیگر، اصولاً شهرها با یک نسبت بالایی از فضای باز روبرو هستند که هر کدام از آنها وضعیت فیزیکی خاصی را دارند. از جمله*ی این فضاها، می توان به خیابان*ها، میادین و فضاهای اطراف پارکینگ*ها اشاره کرد که ملاک انتخاب درخت و پوشش گیاهی برای هر*کدام متفاوت است.( همان) در این زمینه معمار منظر شهری وظیفه انتخاب گیاهان مناسب و سازگار با محیط را بر عهده دارد.(کارمان،۲۰۰۳،۸۱)

در ختان از روی اندازه، شکل، ترکیبات رنگیشان و یا تباین با عناصر دیگر و حتی به خاطر بافت یا عطرشان بر*گزیده *می*شوند، زمان تشکیل یا افتادن برگها، نوع سایه یا اندازه تاج درخت بر انتخاب آن تاثیر دارد. اوضاع زیست محیطی در محیط*های شهری متغیرتر از دیگر محیط*های انسان ساخت است، سایه ساختمان*ها، وضعیت نور، باد، دما و خاک از محلی به محل دیگر متفاوت است.(آرنولد،۱۹۸۰،۵۰) در بین عوامل اقلیمی، نور خورشید به دلیل تأثیر مستقیم بر رشد درختان، نقش مهمی در انتخاب محل کاشت درختان دارد. درختان هر جا که رشد کنند باید در فصل رویش حداقل ۳ تا ۴ ساعت نور مستقیم خورشد داشته باشند، بنابراین جهت خیابان* با توجه به ارتفاع ساختمان *ها و ساعات تابش نور نقش مهمی در تعیین محل کاشت دارد. حتی درختان باید ۱۰ـ۸ فوت از دیوار ساختمانها فاصله داشته باشند تا سایه *ساختمانها مانع تابش نور نباشد. (آرنولد،۱۹۸۰،۵۱)
فضا در اطراف خانه*ها، پارک*های عمومی و زمین*های مدرسه به سهولت یافت می*شود، اما دربخش*های پارکینگ و در امتداد خیابان*ها فضای کافی در صورتی که در طول طراحی برای آن فضایی در نظر گرفته شده باشد، در اختیار خواهد بود.(استنفورد،۲۰۰۰،۴) فضا برای درختان باید در سراسر محیط سنگفرش شده پراکنده شود، چنین فضاهایی باید به حدی بزرگ باشند که وقتی درختان رشد می*کنند، سایه*ی خود را روی ماشین*های پارک شده بیندازند. محیطی که با سنگفرش احاطه شده باید فضایی میدان مانند به طول ۶ پا در کنار خود داشته باشد.(آرنولد،۱۹۸۰،۵۴)
کاشت درختان نابالغ یکی از موثرترین و اقتصادی*ترین راه*های تلطیف محیط شهری است، جایگزینی درختان جدید به جای قدیمی، کاشت گیاهان روی پشت بام، دیوارها، پیاده*روها، باعث ارتقاء محیط زیست شهری و تلطیف محیط می*شود.
درختان برای ایجاد تغییر در هویت بصری شهر باید به اندازه کافی بزرگ و تعدادشان زیاد باشد تا قادر به ایجاد جلوه*ی خاصی در سیمای شهر شون. بهترین مقیاس برای تاثیر بصری درختان حجم شاخه و برگ آنهاست. کاشت درختان نزدیک جداول شکل بهم پیوسته*ای از شاخه*ها را ایجاد می*کند که همچون پرده ای سبز و عمودی باعث تقویت فضای پیاده می*شود.((gallery.hd.org از این رو استفاده از درختان کوتاه برای فضای خیابان مناسب به نظر نمی*رسد چون فضای خیابان را قطعه قطعه کرده و نیازهای توازن برای فضای شهری را رفع نمی*کند. اگر درختان خیلی دور از هم قرار گیرند، هردرخت یک ساختار متراکم*تر با شاخه*های نزدیک به زمین ایجاد می*کند که این فاصله تضاد نور و سایه را ایجاد کرده و باعث تأکید بر روی درخت منفرد می*شود(آرنولد،۱۹۸۰،۵۳)

نتیجه در هر حال یک پیاده*روی شهری (جلوه*ای از فضای*شهری) بدون درخت مثل یک ساختمان بدون سقف است.بنابراین درختان در شهرهای امروزی وایجاد منظر مناسب شهری نقش بسزایی دارند، حتی اگر فاقد ارزش کاربردی باشند.در حقیقت درختان یک فرصت برای خلق ترکیبات بدیع شهری با ترکیب هنر، مجسمه*سازی و معماری در توازن و وحدت بصری شهری به دست می*دهند.در شهرهای سیمان زده امروزی که نگاه آدمی در پس دیوارهای بلند محصور مانده است،درختان نقش حائل میان انسان و محیط انسانی ساخت را ایفا می کنند و مفاهیمی چون تاکید ، تکرار و تضاد و ………را بدون استفاده از ساختارهای مصنوعی و با تاکید بر ویژگی های طبیعیشان در محیط های شهری القا کرده و در نهایت به وحدت بصری شهری امروزی یاری می رسانند.

منبع و ماخذ

کالن،گوردون،منظر شهری،ترجمه:منوچهر طبیبیان،انتشارات دانشگاه تهران،۱۳۷۷

 Carman m.heath,T,oc.,&Tiesdell,s.(2003)public places –urban spaces:The dimention of urban desigin.oxford

 F.Arnold,Henry,(1980)Litton education,trees in urban landscape

 J.Trowbridge,peter,(2004)new jersey,Trees in urban landscape

 http://www.entomology.com

 http://www.extention.com

 http://www.gallery .hd.org

 http://www.ucd.ie(pdf),simonic tanja ,2006,preference and design consideratin

 http://www.urbantree.org(pdf),Stanford,Steve, ,(2000)cincinati,why fertilize trees in the urban landscape

 http://www.urbantree.org

مریم کلانتریان/ کارشناسی : مهندسی فضای سبز
دانشجو: کارشناسی ارشد شهرسازی (برنامه ریزی شهری و منطقه ای) ورودی ۱۳۸۵دانشگاه تهران