مسکن اجتماعی یا مسکن اشتباهی؟!

اخیرا بخشی از جزئیات مسکن اجتماعی توسط دولتی‌ها اعلام شده که بر اساس آن خانه‌های ۳۰ تا ۵۰ متری ساخته و به ۱۶ درصد مردم اجاره داده می‌شود. قرار است سالانه ۵۰ هزار مسکن اجتماعی در کشور ساخته شود که دولت منابع مالی مورد نیاز آن را تامین خواهد کرد و برخلاف طرح مسکن مهر آورده مردم هیچ نقشی در ساخت این نوع مسکن نخواهد داشت.

با فرض این‌که دولت بتواند برای ساخت سالانه ۵۰ هزار واحد مسکن اجتماعی ۵۰ متری برنامه‌ریزی کرده و کار اجرایی آن را آغاز کند. با احتساب مشاعات این واحدها هر واحد مسکن اجتماعی حدود ۸۰ متر مربع مساحت خواهد داشت، به عبارت دیگر برای ساخت ۵۰ هزار خانه اجتماعی چهار میلیون مترمربع زمین نیاز است.

حال اگر هزینه ساخت هر مترمربع را با شرط عوارض صفر درصدی شهرداری ۵۰۰ هزار تومان در نظر بگیریم، دولت باید حدود ۲۰۰۰ میلیارد تومان برای ساخت سالانه ۵۰ هزار واحد مسکن اجتماعی هزینه کند.

البته خدمات زیربنایی و روبنایی این واحدها نیز حداقل ۵۰۰ میلیارد تومان خرج روی دست دولت خواهد گذاشت، بنابراین ۵۰ هزار خانه اجتماعی حدود ۲۵۰۰ میلیارد تومان پول می‌خواهد.

این درحالی است که با همین رقم ۱۰۰ هزار مسکن مهر ساخته شده است، طرحی که شماری از مسئولان کنونی وزارت راه و شهرسازی آن را «کانون بحران‌های اجتماعی» آینده می‌دانند و هشدارهای فراوانی در خصوص تبعات اجتماعی آن داده و می‌دهند.

حال به مسکن اجتماعی نگاهی می‌اندازیم؛ در قالب این طرح که ۲ دهک کم‌درآمد جامعه را شامل می‌شود خانه‌های ۳۰ تا ۵۰ متری ساخته خواهد شد. اما آیا این طرح تبعات اجتماعی به دنبال نخواهد داشت؟ باید از طراحان و مجریان مسکن اجتماعی این سئوال را پرسید که اگر ۲ دهک فقیر جامعه را در یک نقطه جمع کنیم در آینده همین مسکن به اصطلاح اجتماعی به یک کانون بحرانی تبدیل نخواهد شد؟

از سوی دیگر قرار نیست که مردم آورده‌ای در مسکن اجتماعی داشته باشند و این خانه‌ها در مالکیت دولت باقیمانده و فقط به افراد واجد شرایط اجاره داده می‌شود. این بدان معناست که هزینه و نگهداری این واحدها به عهده دولت خواهد بود، اما آیا دولت این همه منابع و وقت را در اختیار دارد؟

در واحدهای مسکن مهر با توجه به واگذاری مالکیت آن به متقاضیان، هزینه تعمیر و نگهداری احتمالی به عهده مردم است و هیچ بار مالی برای دولت ندارد، اما مسکن اجتماعی بار مالی بسیار زیادی را به دولت تحمیل خواهد کرد.

واقعیت آن است که مسکن اجتماعی به‌عنوان تجربه ناموفق سال‌های نه چندان دور، نکته مثبتی در مقایسه با مسکن مهر ندارد و به‌طور قطع تبعات ناشی از آن نه تنها گریبان دولت تدبیر و امید بلکه دولت‌های بعدی را نیز خواهد گرفت.

مسکن اجتماعی از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی قابل نقد است، در حالی که عملا مسکن مهر با هیچکدام از این مشکلات مواجه نبوده است. چراکه گستردگی دهک‌های آن بیش از مسکن اجتماعی بوده و این مسئله باعث ایجاد امنیت اجتماعی و روانی در مجموعه‌های مسکن مهر شده است.

با وجود نقدهایی که دولت کنونی به طرح مسکن مهر وارد می‌کند، اما به نظر می‌رسد این طرح یکی از بهترین روش‌ها برای عمل دولت به وظیفه قانونی خودش است.