برای طراحی عناصر مبلمان شهری چه کارهائی باید انجام داد

برای طراحی عناصر مبلمان شهری چه کارهائی باید انجام داد

همه طراحان روشهای برخورد با یک پروژه طراحی را بخوبی می دانند . هنگام برخورد با عناصری نظیر مبلمان شهری اولین چیزی که غالب طراحان به سراغ آن می روند ( و حتی غالب مدیران شهری به آنها فقط دقت می کنند ) اصول و علم طراحی این عناصر است .
برای طراحی نیمکت به سراغ ارتفاع ، ابعاد پشتی ، ارگوومی و آنتروپومتری می رویم و زوایا را مشخص می کنیم / برا ی سطل زباله بدنبال حجم و تعداد و نحوه تخلیه می گردیم و یا اینکه چه مصالحی در چه جغرافیائی ماندگار است ؟ انگار که این نیمکت قرار است صدها سال پاسخگوی نیاز مردم باشد . سوال اساسی اینجاست که اینها چه هستند ؟ و سوال اساسی تر اینکه نقش من طراح در این میان چیست ؟ مسائلی از این دست ، علم طراحی هستند که ملزم به رعایت آنها هستیم و لی رعایت آن باعث خلق اثری ماندگار و مفید نمی شود . آیا نقش یک فیزیکدان رعایت قوانین نیوتن است ؟ قطعا خیر . آیا رعایت ابعاد ، اندازه و اصول علمی در طراحی عناصر مبلمان شهری مهم است ؟ پاسخ : بله اما کافی نیست . لازم است اما کافی نیست . ( بسیار دوست داشتم بگویم که رعایت این اصول حتی الزامی هم نیست . دوست داشتم بگویم تمامی آنها را فراموش کنید . فقط یک نیمکت راحت طراحی کنید . همین . بیخیال اندازه و ارگونومی اما فعلا نمی توانم !! ) ما به عنوان طراح باید چیزی به طرح اضافه کنیم و این نقش من طراح است . با رعایت اصول و قوانین تنها یک پلت فرم ساده داریم همین . وظیفه طراح اضافه گردن چیزهائی به این اصول است و این رمز ماندگاری و خلق آثار مهم مبلمان شهریست .

مهمترین چیزی که طراح به اسکلت خام یک طرح اضافه می کند پاسخی است که برای نیاز مخاطبین می یابد و نحوه این پاسخگوئی در یک طرح ، مهارت و خلاقیت او را مشخص می کند . ریشه تفاوت شکلی و عملکردی عناصر مبلمان شهری در فرهنگهای مختلف و حتی در مناطق مختلف همین نیاز است . آیا نیاز یک شهروند در پارک با نیاز همان شهروند در خیابان یکی است ؟ اگر قاطعانه بگوئید “نه ” یا “بله ” به خطا رفته اید . کدام خیابان با کدام پارک ؟ و این رفتار نگاه اجتماعی و درک مناسبات فضائی و مکانی را برای طراح مبلمان شهری طلب می کند . او همانقدر بدنبال راحتی استفاده است بدنبال پاسخ یک نیاز هم هست و گاهی نیاز جدید را هم بوجود می آورد ( در برخی موارد مبلمان شهری نیازی را بوجود می آورد و فضا یا معماری به آن پاسخ می دهند و گاهی فضا نیازی را عامدانه بوجود می آورد و مبلمان به آن پاسخگوست و آنچه در این میان رخ می دهد تعامل شهروند با فضاهای شهریست . ) طراح همان اندازه که به محصول اهمیت می دهد باید به فضا و زمان هم اهمیت دهد . مواد و مصالح همانقدر اهمیت دارند که عملکرد . یک طراح خوب هنگام انتخاب رنگ بدنبال نمایش محصول خود نیست بلکه مدام با این سوال کلنجار می رود که آیا محصول باید نمایان باشد یا پنهان ؟ هنگام دید این محصول چه زمانی است و در آن زمان خاص محصول کجاست ؟ عناصر مبلمان شهری در شهر تکرار می شوند بنابر این تکرار جزء لاینفک آنهاست . نمی توان آنها را به تنهائی دید . از تکرار این فرمی که در حال طراحی آن هستم چه فرم جدیدی شکل می گیرد ؟ چه احساسی بوجود می آید ؟ یک سطل زباله قرمز تنها یک سطل زباله قرمز است که از دور بخوبی دیده می شود اما ۵۰ سطل زباله قرمز در یک پارک محلی ، پارک را به قسمتی از سازمان بازیافت تبدیل می کند . فرم یک صندلی در تکرار ، کاربری یک پارک را تغییر می دهد . و یا تکرار چراغهای روشنائی در یک پارک هویت آن را دچار دگرگونی می سازد. در تکرار یک فرم چه اتفاق جدیدی شکل می گیرد ؟ نکته مهم در این مقوله اینست که با تکرار عناصر مبلمان شهری در جانمائی آنها ، ما فقط یک فرم را تکرا نمی کنیم بلکه یک عملکرد را نیز تکرار می کنیم . از یک تکرار این عملکردها نقش مکان تغییر می کند ( و یا ممکن است تغییر کند ) و این نکته بسیار مهمی در بخصوص جانمائی عناصر مبلمان شهریست .

نکته دیگر در حفظ هویت است . وقتی صحبت از هویت ، اصالت و سنت می شود اغلب ما بدنبال یافتن فرمهائی سنتی و استفاده از آنها در طراحی هستیم . طاق ، قوس ، شمسه و . . . یعنی نماد معماری اسلامی یا ایرانی و . . . اما ایجاد یک هویت و تاثیر گذاری بر آن لزوما در استفاده از فرمهای آشنا نیست . بلکه در پاسخگوئی به نیازهای مردمان آن فرهنگ است . هویت هر فرهنگ در رفتار انسانهای آن فرهنگ نمود دارد . وقتی محصولی را با این رفتار سازگار می کنیم در واقع آن را با آن فرهنگ سازگار کرده ایم و برعکس . نکته آخری که در این فرصت کوتاه به آن اشاره می کنم فضا و مکان است . ارتباط میان عناصر مبلمان شهری و فضای مورد استفاده ارتباطی بسیار حیاتی و مهم در طراحی شهری مدرن و امروزی است . عنصری که در حال طراحی ( یا انتخاب ) آن هستیم علاوه بر کارکرد مجرد خویش چه چیز دیگری را به فضائی که در آن قرار می گیرد اضافه می کند ؟ و چه چیزی را می تواند از آن بستاند ؟ با اندیشه و تفکر به مسائلی از این دست می توانید دست به طراحی عناصر مبلمان شهری بزنید . اندازه گیری مربوط به علم ریاضی است نه طراحی صنعتی و بخصوص نه طراحی عناصر بسیار مهمی مانند مبلمان شهری .