اوژن هنارد

اوژن هنارد :

اوژن هنارد (۱۹۲۳-۱۸۴۹) معمار و شهرساز فرانسوی است. هنارد بی شک بزرگترین « شهرساز پیشگو » بوده است و پیشنهادهای وی (بدون آنکه تقریباً هیچ نامی از آنها برده شود) تأثیر عملی و نظری قابل ملاحظه ای بر دیگران داشته است.شهر ماشینی هنارد هم دوره با شهر صنعتی گارنیه و شهر خطی سوریا ای ماتاست .

• زندگی هنارد با دگرگونی های بزرگ در ساخت خودرو و کاربری آن هم هنگام بود.او با پیش بینی آینده ای که صنعت خودروسازی برای فرانسه آن روزگار ترسیم مینمود-تأمین اتومبیل های ارزان قیمت برای همه ، ایجاد وسایل حمل و نقل همگانی موتوری به جای واگن اسبی و …- می کوشید تا برنامه ای چند مرحله ای برای حل ترافیک پایتخت بیابد.
• دلمشغولی و دغدغه ی ذهنی اصلی هنارد در رویارویی با شهر،حل مسائل فنی بود نه مسائل اجتماعی آن. وی ضمن تشریح راهکارهایی که خود بنیانگذار آن بود ، تحلیلی کامل از مسائل گوناگون درباره ی گسترش شهرهای بزرگ به همراه روش تهیه نقشه ی شهری ارائه داد.آمیزه ای از نظریات او در پروژه ی «نقشه ی گسترش و دگرگونی پاریس» که آن را همراه با آلفرد آگاشه و هنری پروست در ۱۹۱۲ تهیه کرده بود ، دیده می شود. این نخستین نقشه ی گسترش پاریس بود که از مرزهای اداری پایتخت فرانسه پا فراتر نهاد.
• وی با جانبداری از بازسازی کامل شبکه خیابانهای پاریس ، بر نقش بزرگ مترو در حمل و نقل شهری پای می فشرد. هنارد بر این باور بود که چشم اندازی از آینده ی پاریس ، ضرورتی محتوم است و باید برنامه ای چند مرحله ای ارائه نمود تا پاسخگوی نیازهای امروزی باشد و هم آینده.
از ابعاد تازه ی نظریات وی می توان به چارچوب یک نظریه عام و کلی یا مبانی بررسی علمی نیازهای ترافیکی اشاره کرد.

انواع ترافیک از نظر هنارد :

– ترافیک مربوط به سکونت – امور حرفه ای – امور اقتصادی یا تجاری
– امور اجتماعی یا تفریحی – امور جشنها و اعیاد – رفت و آمدهای استثنایی
او همچنین بر پایه کیفیت یا ویژگی هر یک از این رفت و آمدها، آنها را به دسته هایی تقسیم نمود ؛ رفت و آمدهای موقتی یا همیشگی ، رفت وامدهایی که یکنواخت پخش می شوند رفت و آمد های همگرا یا واگرا
• او با بهره گیری از دانسته ها و آمار گردآوری شده «نقشه ی فشردگی ترافیک در مسیر و تقاطعهای عمومی پاریس سال ۱۹۰۴» را به همراه نمودار شبکه ی خیابان ها کشید . پس از انجام این مقدمات بود که او نمودار نظری تصیح شده و نقشه ی شبکه ی پیشنهادی برای خیابانها را پیش نهاد . در این روش ، خیابان ها همچون یک کل که دارای بخشهای تفکیک شده ای بر پایه کارکردهایشان هستند، بررسی شدند . این روش از همه روشهایی که در آغاز قرن بیستم پذیرفته شده بود پیشی گرفت .
• او تنها به طراحی شبکه خیابانها بسنده نکرد ، زیرا به خوبی آگاه بود که کارایی شبکه پیشنهادی وی متأثر از چگونگی طراحی تقاطعهاست .

پیشنهادات هنارد برای حل مشکل تقاطع ها :

– نخستین راهکار وی ، ساختن تقاطعهای غیر همسطح بود که شکلی جنینی و ابتدایی از سیر دگرگونی تقاطعهایی است که امروزه به صورت روگذرها و زیرگذرهای چند طبقه در هر نقشه ای برای شهرهای بزرگ در نظر گرفته می شوند . هنارد می گوید : از آنجایی که تمام دردسرها و آشفتگی ها از برخورد دو مسیر عمده ی ترافیکی بر می خیزد ، بگذارید تا با عبور یکی از مسیرها از روی مسیر دیگر علت اصلی آشفتگی را از میان برداریم .
– دومین پیشنهاد طرح « فلکه » بود به همراه راهروهای زیرزمینی برای پیاده ها . او می دانست راه حل تقاطع غیر همسطح ، گذشته ازنیازبه فضای زیاد نارسایی هایی هم دارد . یکی از این نارساییها ، پاسخگو نبودن به تقاطعهایی با ۵ یا ۶ خیابان اصلی بود . از این رو او فلکه را پیشنهاد کرد . هنارد خود اذعان دارد که « فلکه بسیار ساده تر و زیبا تر از طرح پیشین است » .
• هنارد به بررسی و تحلیل فضای زیرزمین پرداخت و از بی نظمی و شیوه ی چیدمان خطوط گوناگون مانند : آبگذرها،فاضلاب،گذرگاه کابل تلگراف و تلفن،برق،گازو… سخن گفت.او وضعیت آن روزها را علت اصلی نتایج بسیار تلخ پیش آمده برای خیابان – به معنای واقعی آن – میداند و می گوید : مهمترین زیان این سیستم آن است که هرگونه اقدام فنی- که عنصری تازه برای سلامتی و بهبود ساکنان در بر داشته باشد- را بسیار مشکل و حتی نا ممکن می سازد با این همه از همین امروز می توان بعضی از این عناصر را پیش بینی کرد.هنارد بر ان باور بود که تمام گرفتاریها ناشی از آن است که ما اعتقاد داریم « کف خیابان باید در تراز خاک طبیعی اولیه ساخته شود ».

سایر اقدامات شهرسازی هنارد :

– پیشنهاد راهکار پلکانی(دندانه ای) برای شکستن یکنواختی ردیف سازی های شهری، که بعدها لوکوربوزیه نیز آن را مطرح ساخت. – ارایه نخستین نظریه «حمل و نقل همگانی شهری» – مبتکر «چهارراه شبدری» و «تقاطع های غیر همسطح». – انتشار مجموعه ای از پیشنهادها به ویژه درباره ی پارک ها و باغ ها که تا کنون تازگی خود را حفظ کرده در «پژوهش هایی درباره ی تغییر شکل پاریس» در خلال سالهای ۱۹۰۳ تا ۱۹۰۹٫ هنارد به دنبال اشتیاق خاص خود به موضوع « فضاهای بزرگ سبز » کم ایرادترین کار هوسمان را اختصاص دادن « گردشگاههای بزرگ» برای پاریس می دانست . – ارایه نظرات ارزشمند در زمینه ی حفاظت محیط های تاریخی: «هر بنای تاریخی را باید به خاطر ارزشی که دارد و مکانی که در آن جای گرفته ، مورد توجه قرار داد » . یک بنای تاریخی با ابعاد میانه ، احتمال دارد که از تأثیر ارتفاع و حجم بناهایی که در نزدیکی آن ساخته می شوند به شکلهای مختلف آسیب ببیند . – مبدع «شهر نمونه ها » بر روی زمین مصنوعی که حدود چند سالی است که به واقعیت پیوسته اند . – نظریه پرداز شهرسازی زیرزمینی , وی پیشنهاد می کند پیاده روها و سواره روها به طور مصنوعی در ارتفاع ساخته شوند . در ارتفاعی که بتوان از فضاهای زیرین آن برای شبکه ی تأسیسات زیربنایی بهره برداری نمود .
او خیابان و طبقه های متعدد را اینگونه تصوار میکند:
– نخستین طبقه برای پیاده ها و سواره ها – دومین طبقه برای ترامواها
– سومین طبقه برای کانال های مختلف تاسیساتی و تخلیه زباله – چهارمین طبقه برای حمل و نقل کالا

جمعبندی :

• هر چند هنارد اندیشه های مناسب با سده ی بیست و یکم داشت ، در برخی موارد در بند بسیاری از تصورات رایج سده ی نوزدهم بود . به گفته ی اوستروفسکی می توان گفت که : « اوژن هنارد تصورات جالب خود را از آینده ای دور ، با زبان معماری متعلق به گذشته بیان کرده است » .
• هنارد کسی است که می کوشد برای دگرگونی های شهرهای بزرگ چاره اندیشی کند ، اما با محدودیت های بسیاری روبرو می شود که برای حل آنها تلاش نموده است . این در حالیست که کسانی چون هاوارد و… که خود را درگیر شهر موجود نمی نمایند و می کوشند ترسیم هایی از شهرهای جدید ارائه دهند ، از چنین قیدهایی رها هستند ، پس تلاش های واقع گرایانه تر هنارد شایسته ی تقدیر است .

منابع :

اعتضادی، لادن(۱۳۷۹)، سیر اندیشه ها در شهرسازی معاصر(جزوه ی مطالعات تکمیلی درس)،دانشگاه شهید بهشتی
اوستروفسکی، واتسلاف (۱۳۷۱)، شهرسازی معاصر(از نخستین سرچشمه ها تا منشور آتن)، لادن اعتضادی، مرکز نشر دانشگاهی
پاکزاد،جهانشاه(۱۳۸۶)، سیر اندیشه ها در شهرسازی از آرمان تا واقعیت،شرکت عمران شهرهای جدید
شوای، فرانسواز(۱۳۷۵)، شهرسازی تخیلات و واقعیات، محسن حبیبی، دانشگاه تهران