سقوط معماری از دو طرف بام

کلاف معماری مشهد به هم پیچیده و اساتید برجسته معماری کشور معتقدند که با ادامه تخریب بافت قدیمی و سنتی شهر زمانی اصل خویش را خواهیم جست که دیر است.

سیاوش تیموری یشکسوتی از نسل دوم معماران ایران که آثار معماری او در سراسر جهان نام ایرانی را پر افتخار کرده از زیارت بارگاه رضوی می‌گوید و اینکه بعد از عبور سال‌ها با دیدن معماری مشهد و مشاهده تخریب بافت معنوی اطراف حرم اشک حسرت ریخته است.

در معماری کپی‌برداری نکنید

عضو جامعه معماران فرانسه که برای زیارت و شرکت در نشست تخصصی معماری به مشهد آمده است از تخریب بافت اجتماعی سنتی در شهرها ابراز تاسف می‌کند. وی معتقد است تنها نباید در شهر سازی به انبوه‌سازی توجه کرد بلکه باید مسائل اجتماعی و فرهنگی را هم در نظر داشت.

استاد برجسته معماری همچنین عنوان می‌کند: به همین خاطر اگر قرار است در ایران نیز کاری در این خصوص انجام شود، نباید بدین گونه باشد که از کشورهای دیگر کپی‌برداری شود، آپارتمانی ساخته شود و بعد از ایرانی‌ها بخواهیم که خود را با این شیوه زندگی تطبیق دهند. عضو جامعه معماران فرانسه معتقد است که تخریب بافت قدیمی معماری مشهد تخریب بافت اجتماعی این شهر بوده است.

تاثیر شیوه ساخت مسکن بر تغییر بافت اجتماعی

وی ابراز تاسف می کند و می گوید: بافت اجتماعی ایران با تغییر شیوه معماری به هم خورده است و با تقلید و پشت پازدن به سنت ها ما از هر دو طرف بام می افتیم. سیاوش تیموری می‌گوید: بافت اجتماعی در ایران طوری است که بچه ها به حرف پدر و مادرهستند و این در سبک معماری هم تاثیر گذار است. وی بیان می‌کند: زندگی در آپارتمان با فرهنگ ایرانی ناسازگار است و مسکن مهر و یا مسکن گروهی نسخه مناسبی برای کشور ما نیست.

پیشکسوت معماری ایران با طرح این سوال که معماری مسکن از کجا می‌آید و به کجا خواهد رسید و بافت اجتماعی در خانواده ایرانی چگونه باید مطرح شود؟ این سئوال را هم مطرح می‌کند که آیا آنچه آن طرف مرزها ساخته می‌شود می‌تواند نسخه‌ای باشد که برای ایرانیان پیچیده می شود؟

وی می‌افزاید: در تمام شهرهای کشو نمی توان نسخه آپارتمان‌نشینی را ارائه داد و اگر بخواهیم تمام مردم را وارد آپارتمان کنیم، این سبک زندگی انتظاراتی را که ایرانیان شما از زندگی دارند، کاملاً به هم می‌زند.

سبک زندگی اجتماعی ایرانیان مسکن جمعی را نمی پسندد

وی مسکن مهر و حتی مسکن اجتماعی را مناسب با سبک زندگی ایرانی ندانست و به شدت از آن انتقاد کرد. وی می گوید: در معماری قدیم ایران انسجام خانواده را در بافت مسکن به خوبی می بینیم و نباید به بهانه اوضاع اقتصادی و دلایل نامتعارف به سمت مسکن جمعی رفت یا به بهانه اینکه قیمت مسکن ارزان تر تمام شود دست به تولید انبوه زد.

استاد تیموری با بیان اینکه به عنوان مثال در کاشان پشت بام ها به هم وصل است و این شیوه ساخت مسکن رابطه مستقیم با سبک زندگی مردم دارد ابراز تاسف می کند که در معماری کنونی روز به روز خانه ها عریان تر می شود که با شیوه زندگی ایرانی نهماهنگ است. وی همچنین تاکید می کند: باید در ساخت یک بنا به ظرفیت یک زمین از همه جهات توجه کرد و تا حد امکان طبیعت موجود را به نزد.

استاد پیسشکسوت معماری ایران می گوید: برج سازی مانند میخی در چشم من است. این سپید موی هنر معماری ایران تاکید می کند: خانه باید با گیاه و طبیعت در ارتباط باشد و اینکه باغ ها را می کوبند تا برج بسازند غلط است و به تدریج زندگی در برج ها بر روان افراد تاثیر می گذارد. استاد تیموری ساخت پنجره ، نوع ساخت راه پله و نوع مصالح را در منزل تاثیر گذار بر روان افرادی که در آن خانه ساکن می شوند دانست.

ساختمان‌های شهر بی‌قواره شده‌اند

مدیر کل میراث فرهنگی خراسان رضوی نیز اظهار می کند: در گذشته در این شهر، فرهنگی به نام فرهنگ سلام وجود داشت و مردم شهر از هر نقطه و خیابانی می‌توانستند به امام رضا(ع) سلام بدهند و ازارتفاع تپه سلام از ورودی شهر مشهد هم می شد سلام داد فرهنگی که دیگر میسر نیست.

رجبعلی لباف خانیکی می‌افزاید: در سال های ۴۰ تا ۴۵ تمام شهر مشهد پایین تر از حرم قرار داشتند، به طوری که حرم به شهر اشراف داشت، و باید شهرداران مشهد چاره‌ای برای آن بیندیشند. وی همچنین ساختمانهای شهر را بی قواره خوانده و می گوید: هتل هاو مجتمع هایی که در مسیر حرم ساخته شده اند، زشت، مرتفع و بدون زیبایی‌های معماری ایرانی ـ اسلامی هستند و زمانی می رسد که این اشتباهات دیگر قابل جبران نیست.

شهرسازی مسئله فرهنگی/ کاری کنیم کمپوزیت شکل آجر نشود

کارشناس ارشد معماری از داشنگاه لندن با بیان اینکه معماران کارشان تولید است نه تخریب می گوید: از سخن معاون شهر سازی شهرداری مشهد در خصوص استفاده از کمپوزیت با طرح آجر متاسف شدم. مهندس سهیل قندیلی می افزاید: چرا متولی در مدیریت شهر سازی یک شهر باید این حرف را بزند؟ البته مهم نیست که یک مدیر در شهر اینطور حرف بزند مهم این است که ما کاری بکنیم.

قندیلی می گوید: شهر سازی مسئله فرهنگی است و مسئله ای مربوط به هویت ۳ میلیون نفر است و معماران باید در مورد آن مسئولانه عمل کنند. استاد معماری می گوید: بی تفاوتی به محیط شهری فاجعه است و البته من معتقد نیستم که برای معماری در دهه ۶۰ عزاداری کنیم اما باید کاری کنیم تا کمپوزیت شکل آجر نشود.

هویت ایرانی پشت دیوارهای بی توجهی گم شد

پرواضح است که ساختمان‌سازی در شهرها هیچ وقت متوقف نمی شود اما در این فرآیند باید بعضی ملاحظات فرهنگی و اجتماعی مورد توجه معماران قرار بگیرد و البته جای تاسف است که معماری ایران که در گذشته آمیخته با هنر بود کمرنگ شده است.

و آنچه این روزها در معماری پایتخت معنوی ایران به چشم می‌آید این است که معمارهای مشهدی معاصر به دلیل نداشتن درک درست از معماری سنتی و مدرنیسم نمی توانند به خوبی این دو را تلفیق کنند و بلندمرتبه‌سازی‌های بی‌‌قاعده و سبک‌های متفاوت بدون کنترل کیفی کنار هم قرار می‌گیرند.

و البته مسئله‌ای که دل پیشکسوتان هنر و معماری ایران را به درد می‌آورد این است که به تدریج هویت و بافت اجتماعی ایرانی در پشت دیوارهای بلند و بی‌قاعده بی‌توجهی گم می‌شود.