نگاهی به نمونه هایی از شهرک های سینمایی در جهان

اکنون در دنیا سالیانه حدود ۲۰۰۰ فیلم ساخته می‌شود که از این تعداد، حدود ۱۰۰۰ فیلم متعلق به صنعت سینمای هند و ۶۰۰ فیلم متعلق به تشکیلات هالیوود در امریکا است. از ۴۰۰ فیلم دیگر در حال حاضر حدود ۸۰ فیلم متعلق به صنعت سینمای ایران است، یعنی اینکه غیر از تولیدات غول‌های عرصه فیلمسازی دنیا یعنی ”هالیوود“ و ”بالیوود“ حدود ۲۰ درصد باقی فیلمهای در حال ساخت دنیا متعلق به ایران است! حتی اگر در مقایسه کمیت تولیدی سینمای ایران با کل سینمای دنیا برآییم حدود ۴ درصد تولید کلیه فیلمهای در حال ساخت سراسر دنیا در انحصار صنعت سینمائی کشور ماست که باز هم رقم قابل توجهی است و ما را متوجه این نکته می‌سازد که سینمای ایران از لحاظ کمیتی، سینمائی حرفه‌ای است. در گذشته نه چندان دور، در خاورمیانه، به غیر از ایران کشورهایی مانند مصر و ترکیه سهامداران تولید انبوه فیلم بودند بطوری که تولیدات مصر سالیانه به ۵۰۰ عدد هم می‌رسید. اما پس از استیلای تدریجی سینمای تجاری امریکا در جهان، این کشورها که تاب مقاومت در مقابل چنان صنعت پیشرفته‌ای را نداشتند علناً به اصمحلال کشیده شدند بطوری که اکنون به زحمت می‌توانند سالیانه به تعداد انگشتان یک دست تولید سینمایی داشته باشند! در بین کشورهای مذکور در خاورمیانه تنها ایران است که به طرزی چنین بارز و با اختلافی فاحش با باقی کشورهای مورد نظر دارای تولید انبوه و حرفه‌ای است.
البته به غیر از قابل توجه بودن کمیت تولید، کیفیت آن نیز بسی قابل توجه است. اکنون دیگر ایران را بجای آنکه از روی فرش، پسته و خاویار آن بشناسند، از روی سینمای آن می‌شناسند! سینمای ایران تنها به عرصه‌های داخلی بسنده نکرده است، بلکه توانسته است توجه مجامع و محافل هنری ـ سینمایی خارج از کشور را به خود جلب کند که اینها را مرهون خصوصیت اصلی خود؛ غنای مفهومی، ساختاری و هنری تا آن حد که با شاهکارهای مشابه خود در جهان برابری می‌کند.
ـ شهرک سینمایی شهر مدرس هند
کشور هند با جمعیتی بسیار و کشوری وسیع توانسته جایگاه حائز اهمیتی از نظر عددی و هم از نظر کیفی در سینما بدست آورد. چنانچه در سال ۱۹۶۶ هند با تولید ۳۰۸ فیلم در یک سال رتبه دوم را پس از ژاپن با ۳۵۰ فیلم از آن خود نماید و این در حالی است که امریکا با آن امکانات وسیع توانسته ۱۵۴ فیلم به بازار عرضه نماید و در قاره پهناور آسیا با توده‌های عظیم انسانی که سینما ضروری‌ترین وسیله تفریحی آنهاست جایگاه ویژه‌ای دارد. به سبب اینکه نیمی از ۳۰۰ فیلم تولید شده در این قاره است، در سال ۱۳۷۳ وزیر ایالت ”تامیل نادو در جنوب هند، یک شهرک سینمایی را در شهر مدرس افتتاح کرد تا فعالیت فیلمسازان تامیل تسهیل شود.
شهرک سینمایی مدرس که در زمینی به مساحت ۳۵ هکتار ساخته شده است، باید به صنعت فیملسازی تامیل حیات تازه‌ای ببخشد.
در این مرکز فیلمسازان می‌توانند تمام نیازهای خود را رفع کنند. خدمات پشتیبانی تولید برای تدوین و تولید فیلم هم پیش‌بینی شده‌اند. دکورهای آماده از دوران مغولهای هند تا صحنه‌هایی که بیشتر نشان‌دهنده دوره رنسانس در ایتالیا هستند را شامل می‌شوند. اینها جدیدترین امکانات فیلمسازی در نوع خود هستند. به گفته مدیر اطلاعات تامیل نادو “در اینجا انواع امکانات و تأسیسات همچون باغ ژاپنی، مغولی و ایتالیایی و سالنهای مختلف ساخته شده‌اند. علاوه بر آن تجهیزات بسیاری از آلمان و ژاپن وارد شده‌اند. به این ترتیب منظور ما این است که تهیه‌کنندگان به شهرک سینمایی مدرس بیایند و کار فیلم خود را به اتمام برسانند.”
ـ چینه‌چیتا
استودیوی وسیع و مجهزی که در اواخر دهه ۳۰ در حوزه رم ساخته شد و تحت نظارت دولت قرار گرفت. دولت فاشیست موسولینی که سینما را وسیله تبلیغاتی مناسبی یافته بود، به فیلمسازی توجهی خاص داشت، با این نظر که شهر سینمایی رم به رقابت با هالیوود بپردازد. از لویچی فردی مدیرکل امور سینمایی حکومت فاشیست موسولینی نقل کرده‌اند :‌«ساعت دو بعد از نیمه شب ۲۶ سپتامبر سال ۱۹۳۵ صدای زنگ تلفن سکوت خانه‌ام را در هم می‌شکند. شتابان به طرف تلفن می‌روم، گوشی را برمی‌دارم، صدائی لرزان خبر می‌دهد که چینز، تنها استودیوی بزرگ فیلمبرداری رم در شعله‌های آتش سوخته است. من این واقعه را سرآغاز تولد چینه‌چیتا می‌دانم.»
موسولینی تأثیر سینما را به درستی می‌شناخت اما بدون تردید فیلمسازی به عنوان هنر مقصود وی نبود و بلکه او به نیروی عظیم تبلیغاتی نهفته در سینما پی برده بود.
در آتش‌سوزی چینز که استودیویی خصوصی و متعلق به کارلوکوفکورونی بود، سی سال تاریخ سینمای ایتالیا خاکستر شد. موسولینی، لوییجی فردی را که سالها قبل هالیوود را دیده بود و رؤیای شهری سینمایی در اندازه‌های هالیوود را در سر داشت مأمور بازسازی تجهیزات سینمایی ایتالیا کرد. او هم کارلوکوفکورونی را به همکاری دعوت کرد و به او اختیارات کامل داد.
بدینسان در ۲۹ ژانویه سال ۱۹۳۶ موسولینی اولین سنگ بنای چینه چیتا را بیان نهاد. در خلال عملیات اجرایی، موسولینی همه مراحل را زیرنظر داشت و اغلب به بازدید می‌آمد. سرانجام پس از حدود ۴۵۰ روز کار سخت و مداوم، در ۲۸ آوریل سال ۱۹۳۷ چینه‌چیتا در محوطه‌ای به وسعت ۶۰۰ هزار متر مربع با ۱۶ استودیو در حالیکه از قبل چهار فیلم در دست تهیه بودند، توسط شخص موسولینی افتتاح شد. در میان اولین آثاری که در چینه‌چیتا ساخته شدند می‌توان به “لوچانوسرای خلبانگ” ،‌”ناپل زمانهای دیگر” و “جور به وردی” اشاره کرد.
چینه چیتای اکنون
چینه‌چیتا در حومه شهر رم واقع شده و علیرغم داشتن فاصله معقول با شهر برای عزیمت به چینه‌چیتا با توجه به بار اتومبیلهای مهاجم بی‌شماری که عرصه را بر همه تنگ کرده‌اند باید دو ساعت در انتظار نشست که برای حل این مشکل بهترین و سریعترین راه حل استفاده از متروی شهر رم است که از مجاور این کارگاه سینمایی می‌گذرد و ایستگاه ماقبل آخر، مقصد مورد نظر است.
به محض بالا آمدن از پله‌های ایستگاه چینه‌چیتا، بلافاصله در سمت چپ سر در شهرک نمایان می‌شود و بعد در عرصه‌های وسیع به پیش روی واردشوندگان خودنمائی می‌کند. هرچند استودیوهای جانبی در ورودی به شکل انبارهای معمولی به نظر می‌آیند اما در داخل یکی از این انبارها، ابزارآلات جنگی است که انسان از دیدن درختان تنومند در میان خار و خاشاک و علفها گیج می‌شود و به واقع جنگی محبوس را ایجاد کرده‌اند.
ایتالیا در آنجا با دکور بازسازی شده ولی صرفاً‌ نماسازی است و در پشت این فضاها چیزی جز داربست و میله‌های فلزی و چوبی نیست. این دکورها بعد از بهره‌برداری مورد تعمیر و استفاده مجدد قرار می‌گیرند و در غیر این صورت در نمایشگاهی به بازدید عموم گذاشته می‌شود.
از دیگر دکورهای عظیم فضایی است که در مقابل آن استخری ساخته‌اند و چوبهای بقایای یک کشتی بر روی آب دیده می‌شود که احتمالاً مربوط به یکی از فیلمها است، ضمناً دارای برکه با وسعتهای مختلف است که بزرگترین آن ۱۶۵×۶۲ متر می‌باشد. پرده آبی یک صفحه عظیم است که برای پس‌زمینه‌های متفاوت به ویژه آسمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اخیراً یعنی بعد از ساختن صحنه چینه‌چیتا مجهز به دستگاه مونتاژ دیجیتال شده به انضمام استودیوی تمام الکترونیکی که برای ضبط برنامه‌های تلویزیونی مستقیم بسیار مناسب و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. در مجموع چینه‌چیتا امروز ضمن برخورداری از جدیدترین و پیچیده‌ترین تجهیزات فیلمبرداری و نورپردازی دارای ۱۷ استودیو است که ۱۲ استودیو مجهز به اتاق لباس و گریم جداگانه و کلیه امکانات فیلمبرداری است.
از ویژگیهای چینه‌چیتا این است که همه مراحل یک فیلم از روزی که کلید زده می‌شود تا مونتاژ نهایی در همین جا انجام می‌شود و جالبتر اینکه فیلمساز روز بعد می‌تواند راش‌هایی را که گرفته، ببیند تا در صورت رضایت آنها را به مرحله مونتاژ بفرستد و یا اینکه نماها را تکرار کند، حال آنکه در هالیوود علیرغم وجود امکانات تکنیکی وسیع‌تر و پیشرفته‌تر شاید فیلمساز قادر نباشد که کنترل کامل اثرش را در اختیار بگیرد.
هالیوود
ناحیه‌ای در هشت مایلی شمال غربی شهر لس‌آنجلس واقع در ایالت کالیفرنیا که به عنوان مرکز صنایع فیلمسازی امریکا، محل تجمع استودیوهای بزرگ و سمبل فیلم و سینما و تمام تجمل و فانتزی و زیبایی‌هایی وابسته به آن شناخته شده است. اولین مهاجران و سرگردان‌ها در حدود سال ۱۸۷۰ در این ناحیه ساکن شدند. در فاصله ۱۸۸۰ تا ۱۸۹۰ همسر ”هوریس.اچ.ویلکاکس“ (H.H.Wilcox) که دلال معاملات املاک بود به این ناحیه اسم هالیوود را اطلاق کرد. هالیوود از سال ۱۹۱۰ شخصیت رسمی یافت و ناحیه‌ای از شهر لس‌انجلس شد. کالیفرنیای جنوبی از حدود سال ۱۹۰۷ به سبب آفتاب دائمی و مناظری متفاوت از کوههای برف‌پوش تا صحراهای لخت، نظر فیلمسازان را به خود جلب کرده بود. در سال ۱۹۰۸ فیلمبرداری فیلم ”کنت‌دومونت کریستوفر“ که در شیکاگو شروع شده بود در کالیفرنیا تمام شد.
دیویدوارگ‌گریفیث فیلمساز بزرگ از سال ۱۹۱۰ فیلمهایش را مرتب در کالیفرنیا می‌ساخت. وقتی که در سال ۱۹۰۹ شرکت ثبت علائم و حقوق سینمایی به وجود آمد فیلمسازان مستقل، کار را دور از نیویورک و نزدیک به مرز مکزیکو به صرفه‌تر دیدند و در نتیجه یک محور جدید فیلمسازی در ساحل غربی امریکا به وجود آمد. اولین استودیوی فیلمسازی را در هالیوود به سال ۱۹۱۱ ، دیوید هورسلی (D.Horsley) پایه‌گذاری کرد. تا پایان همین سال ۱۰ شرکت دیگر در هالیوود صاحب استودیو شده بودند. با اضمحلال شرکت ثبت علائم و حقوق سینمائی، فیلمسازان مستقل نظیر ”جسی‌لاسکی“ (Jesse Lasky) ، ”سیموئل کلدوین“ (S.Goldwyne) و ”سیسیل‌ب.دومیل“ (C.D.Domille) اعتباری تازه به دست آوردند. ”دومیل“ در سال ۱۹۱۳ فیلم ”شوهر زن سرخ‌پوست“ (The quaw man) را ساخت که اولین فیلم امریکایی از نظر فروش و گیشه بود. این افراد همراه با کسان دیگری مثل ”آدولف زوکور“ (A. Zukor) ”تامس‌اینس“ (T.Ince) و ”لوئی‌ب.مایر“ کانون منحصر به فردی برای فیلمسازان به وجود آوردند که بر آن شم بسیار دقیق تجارتی همراه با ذخیره کافی از استعداد و زیبایی فرمان می‌راند.

شهرک غزالی، تنها شهرک سینمایی ایران
از زمان حضور سینماتوگراف در ایران مجموعه منظم و جامعی تاکنون شکل نگرفته که بتوان به عنوان یک الگوی مناسب به بررسی و معرفی آن نشست، هرچند استودیوهای خصوصی و دولتی کوچکی در سطح کشور به وجود آمده که نسبتا هم توانسته‌اند پاسخگوی نیازهای تولیدات داخلی باشند، منتهی در حد امورات لابراتواری و به صورت مختصر در حد پلاتوها؛ اما مجموعه‌ای که بتواند حجم قابل ملاحظه‌ای از نیازهای یک فیلم را برآورده کند، در سطح کشور وجود ندارد، الا شهرک سینمایی غزالی که توسط صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ساخته شده است.
این شهرک در حاشیه اتوبان تهران ـ کرج، مابین اتوبان و جاده قدیم واقع شده که به علت وجود استودیوهای مجهز و لابراتوارهای متعدد و مناسب در مرکز صدا و سیما در حد چند محله با چند زون از فضاهای سنتی تهران و گاها ایران محدود شده، در واقع به عنوان یک شهرک سینمایی که معمولا در سطح جهان شهرک سینمایی معرفی می‌شود عمل نمی‌کند.
این شهرک صرفا به فضاهای سنتی و قدیم ایران اکتفا کرده و در صورت وجود لوکیشن‌های جدید باید در منطقه باز موجود اطراف شهرک دکورسازی شود که به علت عدم کنترل نور، صدا و عوامل مختلف طبیعی و مصنوعی قابل بهره‌برداری برای تمام موضوعات و فصول نیست. کلیه مراحل تولید فیلم از زمان کلید خوردن تا نمایش در ساختمان تولید باید در محل شهرک باشد تا مشکلات کارگردان را تقلیل دهد، اما به علت وجود بخش اعظم کار در ساختمان تولید صدا و سیما، شهرک از این کمبود رنج می‌برد و خودکفا نیست.
به علت عدم عمق در فضاهای مصنوع و عدم باربری دیوارها، سازه و مصالح بکار رفته، تلاش برای محکم‌سازی و استحکام بنا صورت نگرفته و غالب فضاها نیاز به مرمت دارند، در غیر این صورت تخریب خواهند شد.
شهرک سینمایی صدا و سیما که با هدف ساخت مجموعه‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی تولید صدا و سیما طراحی و ساخته شده است در چند مرحله مورد بهره‌برداری واقع شد. شهرک سینمایی صدا و سیما از چند زون (ناحیه) مختلف تشکیل گردیده است. یکی از زون‌ها اختصاص به محلات قدیمی و سنتی دارد که برای بازسازی این نماها بیشتر از مواد و مصالح واقعی استفاده شده است. زون‌ دیگری اختصاص به بازسازی محلات و خیابان‌های خاصی در بعضی از شهرها دارد؛ این خیابان‌ها عبارتند از بازسازی خیابان اصلی گرگان، خیابان تهران قدیم، نمای بازسازی شده کوفه، ‌نمای بازسازی شده دمشق، شهر اورشلیم و…. ناحیه دیگر در شهرک سینمایی غزالی اختصاص به بازسازی مناطق جنگی دارد. در این بخش تنها بخش‌های کلی ساخته شده، به جزییات پرداخته نشده است.
این طور به نظر می رسد که سینمای ایران با توان و قابلیت هایی که در سطح ایران و جهان از خود نشان داده است، همچون تولید سالانه ۷۰ فیلم بلند و ۴۰۰ فیلم کوتاه، نیاز به فضاهای تخصصی تولید فیلم بیشتر از حد واندازه شهرک غزالی دارد.

هدیه درمان