مونوگرافی محله امیریه تهران

نوشته و گردآوری شده توسط: فهیمه موجبافهای کچویی ، مرضیه کنگرانی فراهانی ، محسن شریف نیا
دانشجویان کار شناسی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال

۱- حدو مرزمحله
محله امیریه در ابتدای خیابان ولی‌عصر، حد فاصل میدان راه آهن و خیابان امام خمینی واقع است‌، که به دلیل تقاطع‌های پر شماری که از سمت غرب و شرق دارد، مرکزیتی خاص پیدا کرده است‌. امیریه از غرب به خیابان کارگر جنوبی و از شرق به خیابان وحدت اسلامی منتهی می‌شود.
امیریه طولانی‌ترین خیابان تهران در ۱۳۱۸ ه. ش، بین شمیران و تهران قدیم (بین کاخ تابستانی سعدآباد و کاخ زمستانی مرمر) بوده است‌. این منطقه طی دوران‌های مختلف ،هم از جهت خیابان بندی و هم بافت شهری تغییراتی پیدا کرده است‌. امیریه منطقه وسیعی بین میدان توپ‌خانه و دروازه باغ شاه بود و به سبب بناهای اطراف آن‌، هر قسمت نامی خاص داشت‌. از میدان توپ‌خانه تا خیابان غربی میدان مشق( امیریه) و از میدان تا خیابان یوسف آباد، مریض‌خانه نام داشت‌. تا باغ امیریه (باغ کامران میرزا) به نام خیابان امیریه و تا دروازه باغ شاه به نام خیابان باغ شاه نامیده می‌شد که در دوره پهلوی به واسطه وجود دانشکده افسری و مراکز نظامی دیگر، به خیابان سپه و بعد از انقلاب‌، به خیابان امام خمینی تغییر نام داد.

۲- اولین کالسکه
خیابان امیریه کنونی هیچ‌ گونه شباهتی به امیریه دوران گذشته ندارد. امیریه در گذشته بزرگ‌ترین و دل انگیزترین تفرج‌گاه مردم دارالخلافه بود و چون اعیان و اشراف تهران و امرا و امنای دولت در این خیابان سکونت داشتند، دارای ارج و قرب فراوان بود.
اولین کالسکه‌های مجلل و زیبا برای اعیان و اشراف ساکن این خیابان ساخته و پرداخته شد و شاهزاده ناصرالدوله که در همین خیابان منزل داشت‌، نخستین کسی بود که با درشکه‌ای به سبک اروپایی و شش اسبه در این خیابان عبور و مرور می‌کرد.

۳- باغ امیریه
باغ و عمارت امیریه در واقع اراضی جنوبی متعلق به کامران میرزا نایب السلطنه بود که از شمال به خیابان باغ شاه (امام خمینی‌)، از شرق به امیریه‌، از جنوب به خیابان بدون نام (منیریه کنونی‌) و از غرب به اراضی وزیر محدود می‌شد که در حال حاضر همان خیابان قماش منشعب از خیابان امام خمینی و همچنین باغ منیریه است‌. این عمارت و باغ از نظر معماری و طراحی آنچنان زیبا بود که اروپاییان برای عکس‌برداری از آن اقدام می‌کردند. این باغ متعلق به مادر کامران‌میرزا، منیر السلطنه‌، بوده که نامش تا به حال باقی مانده است‌

۴- خانه های قدیمی
خیابان امیریه هنوز هم خانه‌هایی با قدمت ۶۰ تا ۱۰۰ سال دارد. این خانه‌ها همچنان نمای آجری و کاشی‌های رنگی و حتی آجرهای لعاب‌دار آبی رنگ خود را حفظ کرده‌اند و اغلب دارای حیاط مرکزی هستند که بعدها به صورت ساختمان مرکزی درآمده‌اند. در دوره پهلوی به دلیل حضور آلمانی‌ها و تأثیر آن‌ها بر معماری ایران (تهران‌)، سقف خانه‌ها از حد معمول بلندتر گرفته شد و خانه‌ها دارای امکاناتی چون انواع زنگ‌ها برای خبر کردن مستخدمان در جای جای ساختمان و اتاق‌ها و عبور چاه‌های متعدد در حیاط‌ها برای فاضلاب‌بندی است‌. اکثر این خانه‌ها شیروانی دارد.
“امیریه محله ای که انگار دیگر آن عمارات گذشته را ندارد ،محله ای که همچون عابرهای بافتهای فرسوده ی این محل هرروز ازدیوارهای کوبیده شده ذرطول تاریخ، خارج می شود وپهن بر سنگفرش خاطرات این شهرغریب می افتد.محله ای که روزگاری سرتاسرش گل بود ودرخت امروز دیگر ازگشت وگذ ار طبقه ی اعیان شهرنشین درمیان باغهای نداشته اش سراغی ندارد، باغهایی که درهمین چند سال اخیر ردپایشان رامی شد درکوچه های به دورمانده ازدید به اصطلاح دلسوزان این محل و شهر،دید.همانان که به قول یکی ازمتخصصین امر معماری “انگارنمی دانند که با تخریب بافت فرسوده بعضا بافت جامعه شهری را ازمیان می برند.”
آری کوچه هایی که روزگاری پربود از قهقهه ی کودکان\ دیگر امروز ازبورس مسکن افتاده است وتکه تکه می شود وخاطرات کهنه ی آن درذهن عابرانی که روزگاری دراین محل بوده اند وامروز ازآن عبور می کنند جای می گیرد.

۵- مساجد محل
مسجد فخریه یکی از قدیمی‌ترین مساجد این منطقه است که در دوران انقلاب پایگاه مهممبارزه سیاسی با رژیم وقت بوده است‌. این مسجد از ۱۳۱۲ ه.ش‌، وقف حاج محمد حسینی فخریه است‌، اما در ۱۳۷۹، به دلیل ساخت پاساژ در کنارش تا حدودی نشست کرد که باعث تعطیلی مسجد شد، اما با تعمیرات زیربنایی دوباره برقرار شد و نمای آجری مسجد به سنگ مرمر سیاه و با کتیبه جدید به اسم مسجد فخریه آراسته شد
در حیاط مسجد هفت محراب به رنگ آبی فیروزه‌ای و لاجوردی وجود دارد که با اسامی ائمه اطهار تزیین یافته است‌. تزیینات داخل مسجد عبارت است از ۱۲ ستون سنگی با سرستون‌های حجاری شده با طاق‌های ضربی آجری‌. سر در ورودی مسجد نیز محرابی آجری است و با آجرهای لعاب‌دار آبی تزیین شده است‌.
در غرب میدان منیریه ابتدا حسینیه جعفر و دبیرستان پسرانه رهنما به چشم می‌خورد که سال تأسیس این دبیرستان ۱۳۱۳ ه.ش ، است‌. کوچه افشار ،در حال حاضر تنها کوچه پله‌دار این منطقه است که به خیابان انتظام (شهید پیران عقل‌) منتهی می‌شود
مسجد زعیم از جمله مساجد قدیمی امیریه است که ساخت آن توسط حاج نصرالله زعیم در ۱۳۴۵ ، شروع و در ۱۳۴۷ تمام شد. این مسجد دارای محراب کاشی‌کاری و منبر چوبی خراطی شده‌ای است که بر روی لوح مسین این جملات حک شده است‌:
«هوالواقف‌، برگه اسناد رسمی: حاج نصرالله زعیم و حاج ابوالقاسم زعیم ۷۲۹،۵ متر مربع با شماره پلاک‌های نام برده‌، واقع در بخش ۴ تهران سنگلج‌، سمت غربی‌، خیابان پهلوی‌، طرف شمالی خیابان منیریه واقع است‌. ارزش این متراژ زمین‌، یک میلیون و سیصد هزار ریال بوده است‌. مهرماه ۱۳۴۵ مطابق با ۱۳۸۶ ق وجوه تعیین سند = حق ثبت ۴۰۶۳ ریال ، حق تحریر ۲۲۰۰ ریال ، عوارض ۱۲۱۹ ریال ، شیر و خورشید ۲۶۰۰ ریال ، بهای قبض اقساط ۳۶۷ ریال ، جمع ۱۴۱۸ ریال‌»
در سردر ورودی داخل حیاط تقسیم‌بندی‌هایی صورت گرفته که آیاتی از سوره واقعه به خط نسخ بر روی آن نوشته شده‌است‌.
مهدیه معروف تهران نیز که متعلق به مرحوم حسن کافی است‌، محل اجرای مراسم در روزهای خاصی مثل اعیاد و سوگواری‌ها است‌. مهدیه تهران که ابتدا به‌شکل چادر محل اجرای مراسم بود در ۱۳۴۳ ، تأسیس و بعد از انقلاب ساختمان آن تکمیل شد.
هیئت چهارده معصوم (ع) امیریه درسال ۱۳۷۷ توسط جمعی از مردم محله امیریه شکل گرفت. این هیئت باهدف ترویج اسلام ناب محمدی و سیره اهل بیت و چهارده معصوم (ع) و ترویج و تحکیم مذهبتشیع اقدام به تاسیس پایگاه اینترنتی کرد و وبلاگ رسمی هیئت چهاردهمعصوم (ع) امیریه به همت و کوشش واحد فرهنگی عقیدتی هیئت شکل گرفت.
از دیگر مساجد این محله می توان به مسجد ساعت ومسجد قندی اشاره کرد که ازقدمت بسیاری برخوردارند ومحل حضور خطیبان بزرگی بوده اند. مساجد دیگر این محل را می توان مسجد حیدری و مسجد پنبه چی ومسجد مظهری دانست که همواره محل تجمع کسبه ی محل به صورت گسترده به خصوص درایام ماه رمضان وماه محرم هستند. درمسجد پنبه چی بسیاری از جوانان به فعالیت های فرهنگی و مذهبی گسترده ای مشغولند.

۶- عبادتگاه زرتشتیان
خانه مسکونی هرمزدیار بهمن‌، واقع در خیابان شیبانی‌، از جمله بناهایی است که طی مراسمی به عبادتگاه شاه ورهرام ایزد تبدیل شده است‌. بر سردر ورودی تالار عبادتگاه‌، اهورا مزدا و کلمات اندیشه و گفتار و کردار نیک در سه طرف آن حک شده است‌. این بنا هفت ستون سنگی در ایوان دارد. محل عبادتگاه در ضلع شمالی تالار واقع است که با دو پله کوتاه از سطح زمین ارتفاع می‌گیرد و در دو طرف پله‌ها دو گاوصندوق مخصوص نذورات مالی در نظر گرفته شده است‌. سه روغن دان روشن نیز بر روی سه سکو قرار دارد و در جناح شمالی مقبره‌ای بلند از سنگ مرمر ساخته شده که روی آن شمع روشن می‌کنند. این مکان در روزها و اعیاد خاص پذیرای زرتشتیان تهران است‌

۷- محله قلمستان
محله قلمستان منطقه دیگری است که ،در گذشته‌، در اراضی آن انواع گیاهان و درختان پرورش داده می‌شد. انتهای این خیابان به میدان رازی (گمرک‌) متصل می‌شود.

۸- پل امیر بهادر
پل امیر بهادر در ضلع شرقی خیابان قزوین قراردارد. انجمن آثار ملی که در ۱۳۲۳ ه.ش ، تشکیل شد با گسترش فعالیت‌ها، خانه قدیمی متعلق به امیر بهادر، واقع در محل معروف به سر پل امیر بهادر، را به نام خود کرد.
شادروان حسین پاشاخان امیر بهادر، متولد ۱۲۳۲ ه.ش‌، فرزند محمد صادق خان آجودان باشی‌، پس از فوت پدر در تبریز به سمت آجودان باشی مظفرالدین شاه منصوب شد، و سپس وزیر دربار محمد علی شاه و سپهسالار اعظم شد. وی علاقه خاصی به ادبیات فارسی داشت و به تجدید چاپ شاهنامه فردوسی اقدام کرد که امروز نسخ آن کم‌یاب است‌.
امیر بهادر در ۱۲۹۷ ، درگذشت‌. درباره مجموعه خانه امیر بهادر روی دهلیز ورودی نوشته شده است‌:
«عمل میرزا آقا گچ کار ولد حسن ۱۳۱۸، برای محل انجمن خریداری شد. مساحت این خانه حدود ۳۰۰۰ مترمربع و دارای تالار بزرگ‌، زیرزمین آینه کاری شده و تالار بزرگ فوقانی و حوض‌خانه و کاشی‌کاری و اتاق‌های متعدد است‌. از آن جا که معماری ایرانی و تزیینات آینه کاری این محل شایسته توجه بود، (۱۳۴۷ ش‌) تعمیرات آن با رعایت شیوه اصیل قدیم انجام پذیرفت”‌ .
سرای امیر بهادر صحن وسیعی دارد که بنای اصلی در ضلع شمالی و بنای دیگری شامل حوض خانه و دو اتاق و نیازمندی‌های مربوطه در ضلع جنوبی صحن احداث گشته است‌. محوطه بازی نیز به صورت حیاط و باغچه و حوض آبی کوچک در شمال بنای اصلی و ضلع جنوبی خیابان اهلی شیرازی وجود دارد که به فراخور وضع و موقعیت‌، از آن بهره‌برداری شده است‌. در داخل حیاط سه مجسمه برنزی از کمال الدین بهزاد، نقاش و مینیاتوریست ، و دیگری کمال خجندی‌، عارف و شاعر قرن هشتم‌، است که محمد علی مددی آن را در ۱۳۵۷ ،ساخته و نصب کرده است و قالب‌گیری آنها در ایتالیا انجام شده است . مجسمه دیگر واقع در گنج حیاط‌، اثر هنرمند معاصر، پیل آرام‌، است که تندیس فروغی را ساخته بود، اما بعد از انقلاب به جای سر فروغی‌، سر علی اکبر دهخدا را بر روی پیکره نصب کرده اند.
.
بنای گلخانه و ساختمان جدید جهت مخزن کتاب و جایگاه نگه‌داری کلیشه‌ها و دیگر متعلقات و محل دستگاه حرارت مرکزی است‌. بر دیوار راهروهای ساختمان‌، تابلوهایی از پادشاهان پهلوی و شاعران و افراد فرهنگی دیده می‌شود که افرادی همچون ابوالحسن صدیقی‌، آذرگیتی و کمال الملک آن را کشیده اند.
کتاب‌خانه نیز دارای مجموعه کتاب‌هایی از کتاب‌خانه‌های اهدایی افرادی چون شادروان عبدالحسین بیات۱۳۴۸،مجموعه خیام و مجموعه دکتر عیسی زنده دنیا در شاخه‌های باستان‌شناسی‌، تاریخ و فرهنگ و ادب ایران زمین است‌.
این محله با وجود خیابان پل امیر بهادردرداخل خود شاهد رفت وآمد بسیاری ازاهالی فرهنگ وهنر است که دلیل آن را بایستی وجود خانه ی امیر بهادرکه برخی می گویند وزیر جنگ یا ازسرداران سپاه فتحعلی شاه قاجار بوده است، می باشد که امروزه به انجمن مفاخر فرهنگی کشور تبدیل شده است که تا چند وقت پیش هرماه ازیکی از مفاخر فرهنگی کشور تقدیر می کرد اما به نظر می رسد مدتی است این کار ازسوی این انجمن متوقف شده است.
یکی ازنکات جالب توجه درخیابان پل امیر بهادر، این است که با توجه به نام این خیابان،رهگذران ازآن شاهد پلی دراین خیابان نیستند که دراین زمینه باید گفت نام پل به یخچال یا گودالِ استخر مانندِ بزرگ وباریک و مستطیل شکلِ کم عمقی بر می‌گردد که در سمت جنوبی آن دیوار بسیار بلندی وجودداشت تا جلوی نور آفتاب را بگیرد.و آب درون آن در شب‌های طولانی و سرد زمستان یخ می‌بست و یخ را در انبار بزرگی که به همین منظور در کنار حوض ساخته بودند، ذخیره و در فصل‌تابستان مصرف می‌کردند. وبه این دلیل که دردو سوی این خیابان اهالی این محل سکونت داشته اند می بایستی که ازیک سوی آن که کوچه ی وزیری (بابل) می شود به آن سوی آن که کوچه ی هجدهم است راه ارتباطی وجود می داشته است به همین خاطر،امیر بهادر اقدام به ساخت پلی برروی آن کرده که به مرور زمان پل ازبین رفته است وتنها نام آن براین محل باقی مانده است.

۹- مرکز سماء
مرکز ناشنوایان سماء بنای دیگری است که توسط خانم باغچه‌بان در ۱۳۵۳ ، اهدا شده است‌. قدمت این بنا به ۱۳۱۶ ، بر می‌گردد.

۱۰ –معز السلطان
چهار راه معزالسلطان منطقه معروف دیگر امیریه است‌. معزالسلطان حساب‌دار ناصرالدین شاه و معروف به میرزا حسابی بوده است‌. بعدها نام خیابان به‌مهدی خان‌، که اولین حمام عمومی و مجانی را برای فقرا ساخت‌، معروف شد. این حمام در ابتدای بازار شاهپور قرار دارد. خیابان معزالسلطان (مهدی خان یا فروزش امروزی‌) شرقی غربی است‌. از بناهای شاخص خیابان مهدی‌خان‌، سقاخانه عزیر محمد، از موقوفات شخصی او، است که بانی آن نیز به شمار می آ ید. سقاخانه دارای آب انبار قدیمی و حوضچه آب و شیر است‌ و در آن جایگاهی برای روشن کردن شمع تعبیه شده است‌. در زیر شیرآب سنگی با سطح صاف بر سینه دیوار نصب و بر آن حک شده است‌: «الاحقر، حاج عباس فرزند محمد به عنوان یادگار در آب و پاسنگ و لوله‌کشی …» بقیه جمله بر اثر گذشت زمان از بین رفته است‌. این سقاخانه در فهرست میراث فرهنگی به ثبت رسیده است‌.

۱۱- افراد سر شناس محله
این محل روزگاری امیران عرصه های گوناگون را برخود دیده است وچه بسیارند حاکمان ومحکومان زمانه که درآن زیسته اند. کسانی چون نورعلی برومند، نوازنده ی چیره دست تارکه همسر گرامیشان چند سال پیش اهالی کوجه ی شهید میر کمالی (گنجه) را وداع گفت ونیز سرهنگ شیبانی و “وستاهل” اولین رئیس پلیس درتهران ونیز معزالسلطان پدربزرگ استاد دکتر حسابی ومحل تولد استاد. این محله،محله ی بسیاری ازمردم گذشته وحال شهرتهران بوده است محله ای که درخود محله های کوچک تررا میزبان بوده وهمسایه ی محله های قدیمی شهرتهران نیز بوده است.مهمانان رامی توان محله ی مختاریه ،محله ی فرهنگ ومحله ی منیریه دانست و به همسایگان آن ازجمله می توان به محله ی سبزه میدان ومحله ی سنگلچ اشاره کرد.

۱۲- تحولات محله
محله امیریه همانطورکه دربالا ذکر شد روزگاری میزبان بسیاری ازمردم تهران به جهت آبادی و سرسبزی این محل بوده است و پارک وسیعی ازخیابان مختاری فعلی تا خیابان شهید علی اکبر بشیری ،سرپل امیر بهادردر آن واقع شده بوده و عمارت وباغ امیریه نیزدرآن قرار داشته استکه در دوران پهلوی دومبا خیابان کشی جدید قطعه قطعه شد.. هم اکنون شاهد این هستیم که ساکنان این محله از نظر رفاه خود درمضیقه اند چه رسد به این که به دیگر محلات شهر تهران فخر بفروشند
ازنظر اقتصادی هم چه محله امیریه رابا آن ابعادی که گفته شد درگذشته دارابوده است درنظر داشته باشیم وچه ابعادی که دراین تحقیق بدان پرداخته ایم (محله ی امیریه حدفاصل ازجنوب چهارراه گمرک،ازشمال میدان منیریه،ازشرق خیابان وحدت اسلامی وازغرب خیابان کارگر جنوبی) می توان کفت درآن ازهمه صنفی حضورداشته اند ودارند که بسیاری ازآنان قدمتی چند ده ساله دراین محل دارند ازقنادی های لادن وگواهی وکامران یزدی و… که ازقدیمی ترین قنادی های تهران هستند گرفته تاظروف کریه ای صداقت وابوالصدق و…
یکی از اهالی میگفت که حدود شصت سال پیش در محله اعیانی امیریه که بازاریان تهران در آن منزل میگرفتند، کوچه ای بود که به کوچه صد تومانی معروف بود. یعنی ثروتمندان تهران که توانایی خرید خانه های یک هزار ریالی داشتند در آن محله زندگی میکردند و گرانی خانه های این کوچه ضرب المثل شده بود.امروز اگر به گدای خیابانی هزار ریال کمک کنیم، باید منتظر اخم و ناراحتی وی نیز باشیم.

امروزه می توان موتور سیکلت فروشی ها ی بسیار ازچهارراه گمرک تا حتی کمی بالاتراز چهارراه معزالسلطان لبنیاتی های بسیار که حتی دریک خیابان صد متری می توان ده باب ازآنها را مشاهده کرد،کارت فروشی وچاپخانه،قاب سازی،لوازم ورزشی وبسیاری دیگر ازصنوف رامشاهده کرد. این راسته از خیابان امیریه تا چهارراه گمرک در ۱۵ سال اخیر بورس موتور سیکلت و قطعات آن شده است و کارخانه‌های معتبر داخلی نیز در این منطقه‌شعبه‌هایی دارند.درگذشته سه سینما دراین محل وجودداشته سینما فلور،سینما ری وسینما ستاره که آخری اخیرا تخریب شد و دوتای بقیه نیز مدتهاست که دیگرفعال نیستند .

این محل دارای دومرکز عرضه ی میوه وتره بار درخیابانهای شهید معیری وشهید مدرس است که توسط شهرداری منطقه وبه درخواست اهالی محل احداث شده است.علاوه براین یک فروشگاه زنجیره ای اتکا نیز دراین محل وجود دارد که مردم محله به راحتی می توانند مایحتاج خود را از این مراکز تهیه کنند.
مردم محله امیریه امروز غالبا ازطبقه ی متوسط ومتوسط بالا می باشند. ساختمانهای قدیمی کاملا سنتی وحتی خانه های کاهگلی وزورخانه وسقاخانه که درنقاط دیگر کمتر به چشم می خورد دراین ناحیه قابل رویت است .خانه های قدیمی با متراژهای زیاد امروزه دیگر با ساخت وسازهای بسیاری که درآنها صورت می گیرد به آپارتمانهایی با تعداد واحدهای بسیار تبدیل می شوند که میزبان بسیاری ازمهاجران دیگر محلات غالبا جنوبی تر نسبت به محله ی امیریه هستند .اکثریت اهالی کاسب هستند و از وضعیت مالی نسبتا خوبی برخوردارند و این با توجه به بافت فرسوده محله قابل توجه است .در واقع سرمایه اجتماعی موجود در محله و بزرگی خانه ها و نزدیکی به منطقه مرکزی تجاریو بازار مانع شده که بسیاری ازساکنان که شغل آزاد دارند و بازاریهستند به محله های آبرومند و خوش آب وهواتر شمال شهر مهاجرت کنند.آنها محله خود را دوست دارند و این در تهران یک ثروت است که باید از آن در جهت اجیای محله وساختمانهای فرسوده آن بجای تخریب بافت همراه با نابود سازی بخشی از تاریخ و فرهنگ شهری این سرزمین استفاده کرد .
تصور عمومی بر این است که درصد آذری زبانان در این محله بالاست.یکی از اهالی محل که بیش از۱۰سال است درکوچه ی شهید میر کمالی (گنجه)سکونت دارد می گفت: “زمانی که وی به این محل آمده بود کمتر صدای کسی حتی دراین کوچه شنیده می شد ولی امروز کمتر زمانی را می توان شاهد بود که در کوچه اتوموبیلی رفت وآمد نکند و رفت وآمد اتوموبیل ها باعث شده که برخلاف سنت محلات قدیمی شهرتهران کودکان و نوجوانان کمتردرکوچه ها مشغول بازی باشند .

۱۳- اتوبان کودک
ازنظر مراکز تفریحی دراین محله روزگاری مکانی به نام اتوبان کودک وجودداشت که با دارا بودن وسایلی چون چرخ وفلک وقطار محل بازی بچه های محله بود.ولی متاسفانه مدت زیادی است که درب “اتوبان کودک” بسته شده وبسیارکم دیده می شود که خانواده ای به خصوص ازمنطقه ی مرکزی محله امیریه به پارک تقریبا تازه تاسیس رازی جهت تفریح مراجعه نمایند وبرخی ازآنان نیز به میدانگاهی وسط میدان منیریه رفته وبا حضوردراین محل به گذران اوقات فراعت خود می پردازند.
در این محله مدارس دخترانه ی پیام قرآن، محمودزاده، هفت تیر(مطهری)،اقبال آشتیانی و عروۃ الوثقی ومدارس پسرانه ی حضرت ابوالفضل،علامه ی طباطبایی وعماریاسریوجود دارد وبا وجود این مراکز به محلات اطراف خود خدمت می دهد. اما محله از کمبود مراکز تربیتی فوق برنامه دررنج است ووجود مراکزی چون فرهنگ سرا ی ابوسعید ،میقات القرآن کفاف جویندگان برنامه های فرهنگی محله را نمی دهد.

۱۴- وسایل ارتباطی
به دلیل مرکزیتی که محله درمنطقه ی ۱۱وحتی درتهران ازآن برخوردار است درهمسایگی ایستگاههای متروی امام خمینی ومتروی مولوی ومتروی دانشگاه امام علی (ع) مترو حسن آباد می باشد.خطوط اتوبوس رانی راه آهن،ولیعصر،شهید فتحی،شهید سروری،نازی آباد،جوادیه، آذری،شمشیری وبسیاری ازدیگر خطوط ازاین محل می گذرند ودارای خط ویژه ی اتوبسرانی نیز می باشد وبرای رفتن به بسیاری از نقاط نیز می توان از خطوط تاکسیرانی استفاده کرد.به علت خط ویژه اتوبسرانی دراین ناحیه ترافیک سواری ووسایل شخصی دربیشتر اوقات سنگین است.