معضل شهری به نام سرویس بهداشتی

شنیده هایی که از کشورهای مختلف درباره سرویس های بهداشتی گفته می شود، داستانی جذاب برای خیلی هاست. حتما شنیده اید و یا با سفر به هندوستان دیده اید که مردمان این کشور با کمبود توالت های شهری روبرو هستند و به همین دلیل و از آنجا که بخش زیادی از مردم گوشه خیابانها زندگی می کنند ناچارند همان کنار خیابان نیز قضای حاجت کنند. شاید به همین دلیل است که در هوای گرم هند، در برخی از محله های هند بوی تعفن می آید.جمعیت زیاد و اهمیت ندادن به نظافت شخصی به دلیل نظام کاستی که در هند وجود دارد باعث شده که قضای حاجت کنار خیابان امری عادی در هند باشد.هرچند در خیلی از محلات و شهرهای هند اینگونه نیست ولی تصویری که به هنگام سفر به این کشور جلب توجه می کند و آزاردهنده است نیز همین مساله است.به هرحال براساس آمار ارائه شده دو میلیارد و هفتصد میلیون نفر (حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهان) به سرویس بهداشتی ایمن دسترسی ندارند که فقط ۷۰۰ میلیون نفر آنها در هند زندگی می‌کنند.

هند را گوشه ذهنتان داشته باشید تا به تهران بپردازیم.پایتخت ایران با جمعیت ۱۲ میلیون نفری که بنا به گفته مدیرکل ثبت احوال استان تهران هر ساعت ۱۳ نفر به آن اضافه می شود نیز با کمبود سرویس های بهداشتی بین شهری مواجه است و توالت های عمومی شهری محدود به توالت هایی می شود که در پارک ها و بوستان های شهر وجود دارد و همین طور ۵۹ توالت عمومی مکانیزه ای که چند سال پیش در یک اقدام ضربتی ساخته شد ولی ادامه پیدا نکرد تا همه میدان ها و خیابان های شهر از موهبت توالت عمومی برخوردار شوند.هرچند مدت کوتاهی پس از افتتاح این توالت های مکانیزه، آنها کاملا دستی شدند و از مکانیزه بودنشان دیگر هیچ نشانی وجود ندارد.باید این نکته را هم در نظر گرفت که بسیاری از توالت های عمومی در پارک ها و همین طور توالت های مکانیزه نیز خراب و بسته هستند.هرچند آمار دقیقی از تعداد آنها در دسترس نیست ولی مشاهدات میدانی همه ما ، بر این ادعا صحه می گذارد.

در ترددهایتان در شهر حتما بارها و بارها با صحنه های آشنایی چون اینها روبرو شده اید: مادری که در باغچه کنار پیاده در حال سرپا گرفتن بچه اش است و یا مردی که گوشه خیابان پشت به مردم و یا پشت شمشادها در حال قضای حاجت است! هرچند که بیان کردن این حقایق زشت و دور از انتظار است اما اگر مساله ای بیان نشود هیچ وقت هم حل نمی شود.

اگر وضعیت به همین منوال پیش رود و تعداد توالت های عمومی کلانشهر تهران افزایش پیدا نکند، با جمعیت زیادی که این شهر دارد چند سال دیگر تهران نیز وضعیت شهرهای هند را پیدا می کند.پس پیش از آنکه عمل زشت قضای حاجت در مکان های عمومی مانند آب دهان انداختن روی زمین برای مردم پایتخت عادی شود باید فکری به حال آن کرد.

هر انسان به طور متوسط سه سال از عمرش را در توالت می گذراند.شاید بیش از هرکس دیگر معضل نبود توالت های عمومی شهری را کسانی درک کنند که استخدام اداره و شرکتی نیستند و یا مغازه ای ندارند تا سرپناهی داشته باشند که وقت خود را در آن بگذرانند و با خیال راحت از توالت محل کارشان استفاده کنند.کسانی مانند راننده های تاکسی و پیک های موتوری.

علی اصغر سماوات راننده ۷۳ ساله ای است که به قول خودش ۴۰ سال است پشت فرمان تاکسی می نشیند و بعد از این همه سال همچنان هشتش گروی نهش است.پیکانش را نتوانسته تبدیل کند و به همین دلیل هر روز روی دستش خرج می گذارد.او می گوید:«با این سن و سال دنده عوض کردن در این خیابان های شلوغ با وجود موتوری هایی که از هر طرف ماشین را احاطه می کنند کار سختی است، آلودگی هوا هم که مزید علت شده اما اینها را می شود تحمل کرد، سختی کار ما کمبود توالت های عمومی در شهر است.»

او ادامه می دهد:«در این چهل سالی که راننده تاکسی هستم چند دستشویی عمومی را نشان کرده ام که وقتی به آنها احتیاج پیدا کردم، بروم. اغلبشان در پارک ها هستند و وقت اذان هم که می توان از دستشویی مسجدها استفاده کرد اما گاهی پیش می آید که از آن چند دستشویی نشان کرده خیلی دور هستی و آن وقت است که دیگر نمی دانی چه کار باید بکنی.گاهی در خانه ها را می زنم و گاهی به مجمتع ها و پاساژها می روم ، گاهی گازش را می گیرم و زودتر خود را به خانه خودم یا اقوامم می رسانم و گاهی هم کنار خیابان، زیر پل و پشت درخت کار خود را انجام می دهم.»

این راننده پیر اضافه می کند:«متاسفانه هیچ کس به فکر قشر راننده نیست.همه این قشر ضعیف را نادیده می گیرند. شغل ما جزو سخت ترین شغل ها در تهران است. آنقدر صدا در خیابان زیاد است که گوش هایم دچار مشکل شده اند، هر روز هم که یک مساله جدید برای خودم یا ماشینم پیش می آید. مشکل دستشویی هم که یکی از بزرگترین مشکلات ماست.تو خود بخوان حدیث مفصل.»

همین اتفاق برای راننده اتوبوس ها، موتور سوارها و پیک های موتوری، دستفروشان نیز رخ می دهد. همین طور برای مسافرانی که به تهران می آیند، شهروندانی که از صبح از خانه بیرون می آیند تا چند کار اداری و بانکی انجام دهند، افراد میانسال و پیر که زود به زود به دستشویی نیاز پیدا می کنند و کودکان و خردسالان.

وقتی خبر ساخت و راه اندازی توالت های مکانیزه با هزینه های کلان در تهران منتشر شد، خیلی ها خوشحال شدند. توالت هایی تمیز با ساختمان هایی هم‌شکل که همگی امکانات بهداشتی اولیه برای یک سرویس بهداشتی! را داشتند؛ صابون، دستمال توالت، شلنگ آب اتوماتیک که هیچ وقت روی زمین نمی افتاد، سیفون مناسب و آب گرم و سرد که برای نخستین بار در توالت های عمومی استفاده شده بود و تنها با یک سکه ۵۰ تومانی می شد از آنها به مدت ۱۰ دقیقه استفاده کرد.حتی این توالت ها اتاقک تمیزی هم برای نگهبان داشتند و همه چیز خیلی خوب و عالی به نظر می رسید . در حقیقت مردم پایتخت امیدوار بودند که از این توالت های مکانیزه به تعداد کافی در تمام نقاط و محلات شهر ساخته شود تا معضل توالت در تهران حل شود اما نه تنها ساخت این توالت های مکانیزه متوقف شد بلکه خیلی از همانهایی هم که ساخته شده بودند تعطیل شدند.مانند توالت مکانیزه ای که در پارک طالقانی و یا میدان ونک قرار دارد.دلیل این تعطیلی هم متفاوت بود.بعضی از نگهبانان به دلیل بودجه اخراج شدند و برخی دیگر نیز مورد هجوم معتادان قرارگرفتند، اشیای داخلشان به سرقت رفت و برخی دیگر به دلیل لوله کشی های نامناسب غیرقابل استفاده شدند.

حالا دیگر توالت های مکانیزه که باید دستت را روی پنجه الکترونیکی می گذاشتی تا درش باز می شد دیگر مکانیزه نیستند.آبشان سرد است و اغلب حتی صابون هم ندارند چه رسد به دستمال کاغذی.هرچند سرنوشت شومی در انتظار این توالت ها بود که عدم توانایی در نگهداری آنها را به این نابودی کشاند ولی سرنوشت شوم‌تر منتظر تهرانی هایی بود که در خیابان ها گرفتار می شوند و به توالت نیاز پیدا می کنند و دست به دامن پاساژ، مراکز درمانی ،مساجد و حتی خانه ها می شوند تا بتوانند خودشان را تخلیه کنند.

از همه اینها گذشته سرویس های بهداشتی ایرانی برای پایتخت نشینان و ایرانی ها آنقدر نایاب است که نمی توان انتظار داشت که به فکر توریست ها و خارجی های شهر هم بود و برایشان توالت فرنگی تعبیه کرد، این دیگر مثل یک رویا می ماند.

جالب است اگر بدانید در مسابقه ای که سازمان جهانی توالت برگزار کرد کشور سنگاپور از نظر داشتن سرویس های بهداشتی تمیز و مدرن در مقام اول و سویس در مقام دوم ایستاد.

در سال گذشته نیز سازمان زیباسازی شهر تهران در حرکتی جهادی اقدام به مطالعه، ساخت و بهره برداری از سرویس های بهداشتی با ویژگی های خاص کرده است که چه از نظر تعداد و گستره پوشش جغرافیایی و چه کیفیت اجرا، خبر خوبی برای شهروندان است. چه پرداختن به این موضوع آنگونه که دین اسلام نیز بدان اشاره کرده است، عین ایمان است. «النظافه من الایمان»