راهبردهای شهرسازی برای منظر شهری

معاون شهرسازی شهرداری تهران معتقد است که ارتقاء منظر شهری کلانشهر تهران، نه در گرو اقدامات سطحی، مقطعی و نتیجتا ناپایدار در مورد آرایش جداره‌های شهری، بلکه در گرو اتخاذ رویکردی است که منظر شهری را در تعامل دائمی و همزمان با لایه‌های گوناگون نظام و فرم شهر و تحت تأثیر بسترهای قانونی، مالی و تشکیلاتی نظام توسعه و مدیریت شهری تحلیل نماید.

علیرضا نادری با بیان اینکه در ساخت و سازهای پس از دهه ۴۰ هیچ‌گونه عنایتی حتی به بناهای مجاور وجود ندارد، گفت: مباحث مربوط به نمای شهری در ایران از دههٔ ۴۰ به بعد کم رنگ شده به طوری که طراحان، مسوولان شهری، دانشگاهیان و عموم مردم هر روز از این مقوله دورتر و شکل نمای شهری هر روز بیشتر در گرو تصمیم‌گیری‌های فردی و یا ارزش‌های روز قرار گرفته است.

وی از منظر شهری به مثابه شاخص و نماد، درجه و کیفیت تمدن و روحیات جمعی هر ملت و قومی یاد کرد و گفت: این منظر شهری حاصل تصمیمات و تصورات مردم آن شهر است. وی بررسی منظر شهری در مقیاس میانی را مهم ارزیابی کرد و بافت‌ها و بناهای تاریخی شهر را بخش مهمی از هویت تاریخی شهر دانست.

نادری در بحث نماهای ساختمانی سلایق شخصی را دارای بیش‌ترین تاثیر عنوان کرد و گفت: در حیطهٔ عمومی جامعه حقی بر گردن دارد که می‌بایست ادا شود. اگر به نمای ساختمانی واحد بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان‌ها فکر شود همگونی نمای شهری در کلیت از میان می‌رود. لذا بررسی طرح‌های ارایه شده توسط جمعی از صاحب نظران و مسولان در مراکز تایید پروانه‌های ساختمانی ضروری به نظر می‌رسد.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران گفت: بررسی میدانی طرح ساختمان‌ها یا بناهای اطراف از لحاظ کیفیت طرح معماری، نمای ساختمان، تناسب حجم آن با ساختمان‌های اطراف و زیبایی طرح و مصالح مورد استفاده گامی موثر در بالا بردن کیفیت نمای شهری است.

وی با اشاره به تدوین ضوابط عام نما توسط معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران در سال ۱۳۹۱ که هم اکنون به شورای اسلامی شهر تهران جهت بررسی ارسال شده است، اظهار داشت: ارتقاء منظر شهری کلانشهر تهران، نه در گرو اقدامات سطحی، مقطعی و نتیجتا ناپایدار در مورد آرایش جداره‌های شهری بلکه در گرو اتخاذ رویکردی است که منظر شهری را به مفهوم ” تجلی خارجی یک کلیت واحد ” که از یک سو در تعامل دائمی و همزمان با لایه‌های گوناگون نظام فرم شهر” (متشکل از نظام‌های پنج گانه: کاربری زمین، حرکت و دسترسی، فضاهای همگانی، فرم کالبدی و منظر شهری) و از سوی دیگر تحت تأثیر بسترهای قانونی، مالی و تشکیلاتی نظام توسعه و مدیریت شهری تحلیل می‌نماید.

نادری با تاکید بر ضرورت مطالعه قبل از هرنوع اقدامی، درباره وضع موجود نمای شهر و شناخت هویت و شرایط امروز تهران به مجموعه اقدامات شناختی در این راستا که در سالهای اخیر انجام شده اشاره کرد و گفت: بازنگری بخشنامه‌های پیشین، انتخاب مناطق پایلوت جهت ساماندهی نمای ابنیه و تشکیل کمیته تخصصی نما در این مناطق، ساماندهی نمای شاخص شهر و تشکیل کمیته ارتقای کیفی سیما و نمای شهر تهران به منظور سازماندهی اقدامات مداخله در نماهای ساختمان‌های شاخص احداثی، ساماندهی بناهای مرتبط با شهرداری ازجمله سرای محلات و ساختمان‌های نواحی از جمله این اقدامات بوده و خروجی کلی مطالعات فوق، نهایتاً منجر به تدوین دستورالعمل و ضوابطی مبسوط و تفصیلی، جهت ساخت کلیه ابنیه شهرداری نواحی و همچنین سرای محلات شده است.

وی افزود: همچنین باتوجه به این که ضوابط سیما و نمای شهری در هر یک از معابر ۱۲ گانه، توسط مشاوران طراحی شهری، تدوین گشته بود و با هدف اجرایی و عملیاتی نمودن ضوابط تدوین شده، نسبت به تعریف پروژه‌های ساماندهی جداره محورهای امام خمینی، پیروزی و محور دماوند، اقدام گردید. همچنین حوزه معاونت شهر سازی و معماری، در راستای آموزش حرفه مندان، کارشناسان شهرداری، دانشجویان رشته‌های معماری و شهرسازی و … جهت ارتقاء دیدگاه و توجه دادن آنان به معماری اسلامی – ایرانی، در سال ۱۳۹۰، اقدام به تعریف سلسله کارگاه‌های تخصصی “بازخوانی شهر تهران” با رویکرد جستجویی در معماری اسلامی – ایرانی، نموده است که تاکنون ۷ کارگاه، تشکیل شده و نسبت به شناخت مشکلات و مسائل تهران معاصر و به چالش گذاشتن مباحث مختلف و استخراج دستورالعمل‌های کاربردی برای حل معضلات آن اقدام شده است.

معاون شهرسازی شهرداری تهران با اشاره به تصویب طرح تفصیلی و ابلاغ و اجرایی شدن آن در ابتدای سال ۱۳۹۱ و تأکید به تدوین و ارائه ضوابط عام نما برای ساختمان‌های شهر تهران در بندهای ۹-۱۶ و ۱۸-۱۶ ضوابط و مقررات طرح‌های تفصیلی، گفت: بر این اساس معاونت شهرسازی و معماری اقدام به تشکیل کمیته تخصصی ارتقاء کیفی سیما و نمای شهر تهران، جهت تدوین ضوابط کرده است.

وی در ادامه با تاکید بر ایجاد یک انضباط کیفیت محور در جهت دستیابی به چشم اندازی مطلوب در شهر مواردی راهبردی را مطرح کرد که از ان جمله می‌توان به ارتقاء کیفیت بصری و ادراکی منظر شهری با تاکید بر شاخص‌های هویت بخش ومعیارهای معماری ایرانی- اسلامی، مطلوبیت سیما و منظر شهری و رسیدن به راهکارهای اجرائی مناسب در خصوص تحقق مدیریت سیما ومنظر شهری، اجرائی شدن قوانین و مقررات و دستورالعمل‌های تخصصی این موضوع براساس رعایت هویت اسلامی ایرانی در سیما و منظر شهری و تقویت هویت کالبدی و معماری شهر تهران اشاره کرد.

نادری تاکید کرد که بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های موجود کارشناسی و حرفه‌ای و علمی و ایجاد زمینه مناسب جهت هماهنگی محیط‌های آموزشی و تخصصی وحرفه‌ای مرتبط با اهداف مدیریت شهری ، افزایش حساسیت شهروندان و انگیزش متخصصین در راستای اهداف مدیریت منظر شهری ، مستندسازی فعالیت‌های مفید و صیانت مستمر از دستاوردهای کمیته از جمله دیگر اقدامات راهبردی برای اصلاح منظر شهری در تهران است.