شهر هوشمند

“هوشمندی” در ساده ترین شکل به معنای توانایی یادگیری از محیط و درباره محیط، درک و تعامل با آن در راستای انطباق پذیری با محیط جدید و یا تغییرات انجام گرفته در محیط فعلی است.
بدین ترتیب “جامعه هوشمند” را می توان جامعه ای دانست که به تلاشی آگاهانه برای استفاده از فناوری اطلاعات جهت متحول وضعیت فعلی و بهبود سطح زندگی و کار در منطقه مربوطه، در مقیاسی قابل توجه و بنیادین، مبادرت می ورزد.
“شهر هوشمند” واقعیتی است که باتوجه به گسترش روز افزون تکنولوژی اطلاعات در شهر، و در راستای پاسخگویی به نیازهای جدید شهروندان به اطلاعات و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری در زندگی شهری آنان، پا به عرصه حضور می گذارد. شهر هوشمند به معنای گشایش مفاهیمی نو در شهرسازی است. آنچه یک شهر را به سمت هوشمندی پیش می برد، صرفاً استفاده از ابزار الکترونیکی و سیستم ارتباطاتی آن شهر نیست؛ بلکه استفاده از این ابزار جهت ارتقائ سطح کیفی زندگی شهروندان یک شهر است.
شهر هوشمند همراه با ۴ اصل تعریف می شود که هر کدام از این اصول در معنا دادن به شهر هوشمند نقشی اساسی را ایفا می کنند :
– دانش و توسعه دانش محور[۱]
– توسعه پایدار[۲]
– تقویت یکپارچگی شهر[۳]
– مشارکت شهروندان[۴]
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان برای حل معضلات شهری خود، به ویژه مشکلاتی که در نظام علمی- حرفه ا‌ی متعارف موجود قابل حل نیست، به راهکارهای دنیای مجازی روی آورده‌اند که عموما تحت عناوینی نظیر “شهر دیجیتال” یا “دولت الکترونیک” معرفی می شوند. در چنین رویکردهایی، تولید و ارائه خدمات تنها محدود به اطلاعات دیجیتال بوده و از طریق ارتباطات دیجیتال و الکترونیکی تحت سلسله مراتب بالا به پایین یعنی ارائه اطلاعات از سوی مسئولان مربوطه به شهروندان صورت می پذیرد.
ولی نکته ای که می بایست در شکل گیری “شهر هوشمند” به ان توجه کرد بکار گیری فرایند های خلاقانه در زمینه های مختلف شهری جهت افزایش مشارکت شهروندان می باشد؛ به گونه ای که هریک از افراد جامعه دیدی آینده نگر نسبت به شهر و مسائل و مشکلات آن داشته و همواره خود را تاثیرگذار در جهت هوشمند سازی شهر می دانند. بنابراین یکی از تفاوت های عمده میان شهر هوشمند و شهر دیجیتال، توانایی شهر هوشمند در پاسخگویی و حل مسائل شهری شهروندان تحت سلسله مراتبی پایین به بالا است
براین اساس شهروندان شهر هوشمند به دلیل آگاهی بیشتر در مورد شهر خودشان و مشارکت در اداره آن، از مسئولیت پذیری بالایی در قبال شهر خود برخوردارند و در سطح مشارکتی خود، تولید کننده خدمات خواهند بود. بدین ترتیب است که زندگی شهری در شهرهوشمند سرزنده و پویا می شود.
در شهر هوشمند، در ضمن افزایش مشارکت شهروندان در تصمیم گیری ها، به کمک ساختارهای اطلاعاتی هوشمند و نظام کارامد آموزش شهروندی موارد زیر تحقق می یابند:
• بخش عمده ای از بار مسئولیت و فشار کاری از روی دوش مدیران و دستگاه های دولتی برداشته شده و به خود مردم منتقل می شود.
• از دوباره کاری ها، تصمیم گیری مبتنی برآزمایش و خطا و هدر رفتن زمان و منابع کاسته می شود.
• هزینه های تطبیق شهر با حوادث و رویداد ها به حداقل می رسد و شهر انعطافپذیری و توانایی لازم را در جهت مقابله با حوادث غیرمترقبه را می یابد.
• سرعت جمع آوری اطلاعات به حداکثر می رسد.
• شکل گیری تدریجی یک قشر جدید اجتماعی ”قشر خلاق“ صورت می پذیرد که شهر را در رقابت فشرده برای جذب سرمایه و تولید ارزش افزوده یاری می نماید.
• شهر در جهان بدون مرز یکپارچه خواهد شد. فرصت های اقتصادی و اجتماعی شهر به میزان چشمگیری افزایش خواهد یافت.
• شهر هوشمند می تواند بستری برای شکل گیری فرآیند های پایدار توسعه شهری به شمار آید.
لازم به یاد آوری است که هر کدام از شهر های کشور از نقش و شخصیت غالب خاصی برخوردار است و استراتژی هوشمندسازی خاص خود را نیز طلب می کند. در نتیجه بسیاری از رویکردهای رسیدن به شهر هوشمند ، منتج از مطالعات خاص آن شهر خواهد بود.
فرآیند کلی مطالعات شهر هوشمند
شرکت کاراشار پارسیان با در نظر گرفتن دیدگاه نوین هوشمندی و ارائه روش های خلاقانه در تمامی ابعاد شهر و ایجاد هماهنگی و انعطاف پذیری در اجزای آن، سعی در ارائه الگویی جدیدی از شهر هوشمند به منظور افزایش کارائی و ارتقاء سطح کیفی زندگی ساکنین شهرها می باشد.
با توجه به این که ارائه الگویی جامع برای شهر هوشمند موضوعی است که تا به حال در ایران به آن پرداخته نشده و تلاش های انجام گرفته همواره به صورت پراکنده، غیر تخصصی و جزئی بوده است، همین عامل موجب گردیده است که ساختاری منسجم در قالب چارچوبی مشخص برای معرفی شهر هوشمند حاصل نشود.
بدین ترتیب این شرکت، در راستای ارائه الگویی برای شهر هوشمند، طرح مطالعاتی را راه اندازی کرده است تا در نهایت الگویی اجرایی و کارامد را برای شهرهای مختلف کشور ارائه دهد. جهت تحقق این هدف، شرکت به مطالعه شرایط حاکم بر شهرهای کشور، بررسی نقاط ضعف و قدرت تجربیات انجام گرفته در زمینه هوشمند سازی در شهرهای جهان و تطبیق آنها با شرایط بومی شهرهای ایران پرداخته است.
شرح خدمات
۱- فاز مطالعاتی
در مراحل ابتدائی مطالعات، نقطه نظرات صاحب نظران، اندیشمندان، و همچنین کلیه عوامل موثر و تعیین کننده در رشد و پیشرفت شهر تاثیر داشته و یا به دیدگاه شهر هوشمند و وضعیت موجود در شهر پایلوت اشراف دارند، جمع آوری شده و مورد مطالعه قرار می گیرند.
در مرحله بعدی، داده های جمع آوری شده از مطالعات شناخت شهر مورد تحلیل قرار گرفته و از چشم انداز سازی مشارکتی[۵] برای ارائه و معرفی برنامه های خویش استفاده کرده، رویکردها و نیروهای پیش برنده[۶] ی طرح بررسی و مورد ارزیابی قرار گرفته و نتایج مطالعات صورت گرفته زمینه ساز مناسبی برای ارائه الگویی جامع خواهد بود.
۲- طراحی و برنامه ریزی
نتایج حاصله از مطالعات اولیه شهر، تصویر کاملی از وضعیت موجود ارائه می گردد که بر اساس آن، نقاط ضعف و قدرت موجود مشخص گشته و سپس برای بهبود وضعیت موجود طراحی لازم انجام می پذیرد.
این فاز خود در دو مرحله قابل انجام است:
الف( طراحی نظری یا تئوریک؛ که همان طوفان ذهنی و به معنای شناخت و ایده- پردازی گروهی است. این عمل در جهت طبقه بندی نیازهای پروژه از دیدگاه سرمایه گذار و همچنین استفاده کننده صورت می گیرد .
ب( طراحی عملی؛ در این مرحله براساس نتایج حاصل از مراحل قبلی، طراحی ترسیمی در مقیاس واقعی پروژه آغاز شد. بنابراین، بر اساس اصول و رهنمودهای تعیین شده از طرف شرکت، طرح جامع پروژه ارائه خواهد شد.
۳- اجرا
در این مرحله، طرح و برنامه اهداف پیش بینی شده اولیه، حالتی اجرایی به خود گرفته و عملیات لازم جهت تحقق ان صورت میگردد. با توجه به جدید بودن موضوع، ایجاد شهر هوشمند ابتدا به صورت آزمایشی برای یکی از شهرهای کشور در نظر گرفته می شود تا دستاوردها و نتایج حاصل از آن پس از نقد، اصلاح و رفع مشکلات و معایب آن به سایر نقاط کشور تعمیم داده شود.
۴- بازرسی و کنترل
پس از اجرای طرح آزمایشی، به منظور تشخیص کارائی سیستم پیاده شده، کلیه عملیات و سرمایه گذاری های صورت گرفته در طی کل فرآیند مورد بازرسی قرار می گیرد. خروجی این مرحله در صورت مثبت بودن نتایج، به نوعی اثبات موفقیت آمیز بودن نسخه آزمایشی طرح تلقی می گردد که قابل تسری به پروژه های آتی خواهد بود.
۵- اقدامات اصلاحی
هدف از این مرحله پیاده سازی اقدامات اصلاحی و اِعمال تغییرات مورد نیاز برای کل سیستم به منظور اصلاح ساختار آن و جهت دستیابی به هدف نهایی مورد انتظار می باشد. این مرحله شامل اخذ بازخورد از سیستم، طرح ریزی فرآیند های جدید و یا استاندارد کردن فرایندهای موجود، و همچنین انجام آموزش های لازم برای اجرای فرایند های استاندارد شده می باشد.

[۱] knowledge and knowledge-based development

[۲] sustainable development

[۳] urban integrity

[۴] citizens involvement

[۵] participatory vision making

[۶] driving forces