زندگی و حمل و نقل در شهر هوشمند

«شهر الکترونیک»، «شهر هوشمند»، «شهر مجازی» و … واژه هایی هستند که «شهروند الکترونیک» را به دنیای جدید و زندگی در شهرهای مدرن، دعوت می کنند، شهری که در آن می توان به طور آنلاین خرید کرد، حساب های خود را آنلاین پرداخت کرد، آنلاین جلسه برگزار کرد و حتی آنلاین سفر کرد.
شهر الکترونیک ما را از دنیای یک بعدی شهرهای سنتی و امروزی، به دنیای دو بعدی می برد که دستاورد فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات دنیای اینترنتی است.
شهر الکترونیک، شهری ۲۴ ساعته است که امور شهری در تمام شبانه روز در آن جریان دارد. شهروندان می توانند از طریق اینترنت، در هر زمان و هر مکان به اطلاعات و خدمات آموزشی، تفریحی، تجاری، اداری، بهداشتی و … موردنیاز خود دسترسی پیدا کنند.
در شهر الکترونیک، پلیس همیشه در دسترس است. شهروندان می توانند ناامنی های به وجود آمده را گزارش دهند تا در اسرع وقت مورد بررسی قرار گیرد.
وقتی اکثر کارهای روزمره را بتوان از طریق اینترنت و در منزل انجام داد زندگی بسیار راحت تر خواهد شد. از آنجا که رفت وآمدهای شهری در شهر الکترونیک به حداقل می رسد، تاثیرات مخرب وسایل نقلیه بر محیطزیست نیز کاهش می یابد و محیطی زیباتر و طبیعی تر برای زندگی شهروندان به وجود خواهد آمد.
«کارت های هوشمند»، «بانکداری الکترونیک»، «آموزش الکترونیک»، «سلامت الکترونیک»، «تجارت الکترونیک»، «دولت الکترونیک» و … واژه هایی هستند که هر روزه به گوش ما می رسند، اما تمام اینها وقتی در شهری واحد کنار هم جمع می شوند، «شهر الکترونیک» را به وجود می آورند.
ارائه خدمات با سرعت و کارایی بالا در حوزه شهر، همزمان با کاهش هزینه ها و ترافیک، آلودگی ها و … در شهر الکترونیک متصور است. فراهم آوردن زیرساخت های ارتباطی، شبکهافزار، نرمافزار، انسانافزار، زیرساخت های امنیتی و توسعه نهادهای اطلاعاتی از جمله پیشزمینه های ایجاد شهر الکترونیک است.
شهرها، برحسب میزان استفاده از خدمات الکترونیک طبقه بندی می شوند. در برخی مناطق دنیا نظیر آمریکا، نمونه های موفقی از شهرهای الکترونیک وجود دارد. ایجاد شهرهای هوشمند یکی از مهم ترین اهداف فناوری اطلاعات است که شهرداری ها نقش عمده ای در تحقق آن دارند.

● حمل و نقل هوشمند
سیستم های حمل و نقل هوشمند (ITS) مجموعه ای از بهکارگیری فناوری های روز نظیر دوربین دیجیتال، سیستم های موقعیت یاب ماهواره ای (GPS) و الگوریتم های هوشمند مورد استفاده در کامپیوتر است که امروزه جایگزین سیستم های سنتی و دستی گذشته شده و راهکاری برای بهبود وضعیت ترافیک، افزایش ایمنی، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلودگی هواست.
در شهر دیجیتال، کنترل و برنامه ریزی چراغ های راهنمایی داخل شهرها، برای مدیریت، روانسازی و بهینه سازی جریان ترافیک، براساس حجم و میزان تراکم خودروها که توسط حسگرهای گوناگونی که در زیرسطح جاده و یا در حواشی آن نصب شده اند، سنجیده شده و برای پردازش و اخذ تصمیم، توسط ابزار ارتباطی نظیر فیبرنوری یا به صورت بیسیم به مراکز کنترل مرکزی ارسال می شود و در آنجا براساس اصول مدیریت ترافیک و محاسبات فازبندی چراغ ها توسط نرم افزارهای مربوطه و با در نظر گرفتن شرایط متفاوت، زمان بهینه توقف پشت چراغ و حرکت در شبکه معابر منطقه در وضعیت سبز، پردازش و دستورات لازم به دستگاه های کنترل کننده چراغ ها ارسال می شود.
هم اکنون در سراسر دنیا استفاده از سیستم کنترل هوشمند چراغ های راهنمایی به عنوان ابزاری برای کاهش میزان تاخیر در شبکه راه های شهری مطرح و در بیش از ۶۵ کلان شهر مهم جهان بیش از ۱۲ هزار تقاطع را تحت پوشش دارد. در تهران از حدود ۵ سال پیش، عملیات نصب و راه اندازی سیستم های کنترل هوشمند چراغ های راهنمایی شروع شده و در حال حاضر بیش از ۳۰۰ تقاطع مجهز به سیستم های هوشمند هستند.
در شهر الکترونیک، تمام خودروها به سیستم موقعیتیاب محلی (GPS) مجهز می شوند و در تمام طول مسیر از قدرت تشخیص موقعیت جغرافیایی خود برخوردار خواهند بود و به این ترتیب پلیس نیز توان مدیریت ترافیک را براحتی خواهد داشت.
علاوه براین، در چنین سیستمی اصولاً تصادفی رخ نمی دهد، زیرا در صورت احتمال بروز برخورد میان دو متحرک با اعلام خطر بموقع در یک کیلومتر قبل از محل پیش بینی تصادف، از بروز حادثه جلوگیری می شود. در واقع با این روش حوادث رانندگی تحت کنترل درآمده و حتی در صورت وقوع روی نمایشگر پلیس ثبت می شود و نیازی به اطلاع رسانی مجدد نیست.
بنابراین، علاوه بر افزایش سرعت رسیدن پلیس به محل حادثه، دیگر نیازی به کشیدن کروکی نخواهد بود و همین امر کار شرکت های بیمه را سهل تر از گذشته می کند.
همچنین، تصور کنید در شهر دیجیتالی، وجود سیستم هوشمند تا چه حدی می تواند خدمات اورژانسی را گسترش دهد. مثلاً، فردی را در نظر بگیرید که از یک طرف دچار عارضه قلبی شده و هر ثانیه برای او حکم مرگ و زندگی دارد و از سوی دیگر، مرکز اورژانس نمی تواند در مورد صحت هر تماس تلفنی اطمینان حاصل کند. در این شرایط، سیستم هوشمند به مرکز اورژانس این امکان را می دهد که به مجرد برقراری تماس تلفنی، محل سکونت تماسگیرنده و حتی نام مالک آن روی نمایشگر مرکز اورژانس حک شود. از سوی دیگر، محل حادثه نیز روی نمایشگر آمبولانس قرار می گیرد و سیستم اطلاعرسانی جغرافیایی (GIS) نیز به مرکز اورژانس اطلاع می دهد که نزدیک ترین آمبولانس به شخص حادثهدیده کدام است و کوتاه ترین مسیر تا مقصد و نزدیک ترین مرکز فوریت های پزشکی و بیمارستان نیز مشخص می شود.
بنابراین، با استفاده از سیستم ناوبری هوشمند در لوای طرح شهر هوشمند، اطلاعات مکانی، مسیر حرکت، سرعت و موقعیت مربوط به وسایل نقلیه از جمله وسایل نقلیه عمومی، پلیس، آتشنشانی، آمبولانس ها، اتوبوس ها و دیگر وسایل، قابل دریافت است. اهمیت این موضوع هنگامی بیشتر روشن می شود که توجه داشته باشیم سیستم های ناوبری مطلوب، آن دسته از سیستم هایی هستند که امکان تغییر نقشه و استفاده از نقشه های موجود و به روز کشور، قابلیت حمل و نقل و قیمت قابلقبول و مناسب داشته و در بازار نیز براحتی در دسترس باشند.
سیستم موقعیت یاب جهانی یا GPS در حملونقل شهر دیجیتالی، نقش اساسی ایفا می کند. نحوه کار سیستم مذکور این گونه است که هر جایی که بیشتر از ۴ ماهواره وجود داشته باشد، موقعیت قابل تشخیص است. در حال حاضر، در ایران از تمام ماهواره های جهان استفاده می شود. به بیان دیگر سیستم GPS از خدمات و اطلاعات ۲۴ ماهواره که به طور مداوم در حال چرخش در مدار زمین هستند استفاده می کند.
این ماهواره ها تنها برای ایران نمی چرخند بلکه تمام کشورهای جهان می توانند از خدمات آنها استفاده کنند و گیرنده GPS براحتی می تواند تمام اطلاعات را دریافت کند. GPS در واقع دستگاهی است که از طریق ماهواره قادر به موقعیت یابی است و هر چه تعداد ماهواره ها بیشتر باشد، دقت هندسی نقطه موردنظر، بیشتر خواهد بود. پس از انجام عملیات موقعیتیابی، اطلاعات دریافت شده روی نقشه های دیجیتالی ثبت می شود. به این ترتیب، شخص و خودروی وی، صاحب شخصیت مکانی می شوند.

● شهرسازی الکترونیک
به طور کلی اجرای طرح شهر هوشمند به این معناست که تمام خدمات موردنیاز ساکنان از طریق شبکه های اطلاع رسانی تامین شود. به این ترتیب دیگر نیازی به حرکت فیزیکی شهروندان برای دسترسی به خدمات دولت و نهادهای خصوصی نیست. به بیانی دیگر ادارات دیجیتالی جایگزین ادارات فیزیکی می شوند و سازمان ها و دستگاه هایی همچون شهرداری، حمل و نقل عمومی و سازمان آب منطقه ای، خدمات خود را به صورت مجازی در اختیار مشترکین و مشتریان خود قرار می دهند. برای مثال فردی که به دنبال ساخت ساختمان و متقاضی دریافت مجوز از شهرداری است پس از ورود به شبکه اطلاع رسانی شهرداری، خدمات موردنیاز خود به همراه مشخصات زمین تحت مالکیت و ساختمان دلخواه خود را وارد شبکه می کند. سپس شهرداری الکترونیک براساس استانداردهای موجود، میزان مساحت قابل ساخت و طبقات ساختمان را به متقاضی اعلام می کند و در نهایت فرد متقاضی براساس مجوز شهرداری با ورود به شبکه مهندسان مشاور با یکی از شرکت های مشاور بر اساس طرح و قیمت مناسب به توافق می رسد.
در این مرحله، متقاضی حتی قادر است طرح ارائه شده از سوی مهندس مشاور را به صورت سه بعدی روی صفحه نمایشگر مشاهده و اصلاحات دلخواه خود را اعمال کند. این طرح پس از تایید از سوی شهرداری الکترونیک و صدور مجوز با ورود به شبکه امور پیمانکاران و با انتخاب بهترین پیشنهاد از لحاظ قیمت به مرحله عقد قرارداد رسیده و سپس به اجرا درمی آید. حتی ارائه گزارش کار از سوی پیمانکار به کارفرما نیز می تواند از طریق شبکه صورت پذیرد.
کل این فرایند در شبکه هوشمند می تواند در کمتر از ۲ ساعت به پایان رسد، در حالی که در شرایط عادی در شهر تهران مراحل یاد شده به ۱ تا ۲ سال زمان نیاز دارد و طبق آماری که همیشه از سوی مسئولان شهرداری منتشر می شود، بیش ترین آمار مراجعه مردم به شهرداری تهران در رابطه با مسایل شهرسازی است که در واقع با استناد به سخنان شهردار تهران بیشترین نارضایتی هم در این حوزه وجود دارد، در شهر هوشمند بروکراسی اداری به نحوی بسیار چشمگیر کاهش می یابد و میزان رضایتمندی مردم نیز متقابلاً افزایش خواهد یافت. ضمن اینکه در سایه کاهش هزینه های اداری فضای جدید در جهت اشتغالزایی ایجاد می شود.
امروزه، اگر کسی در شهر مجازی تصمیم به اجرای پروژه ای صنعتی داشته باشد، کاری را که مهندسان مشاور در شهرهای حقیقی برای یافتن بهترین نقطه برای احداث کارخانه، ظرف یک سال انجام می دهند در کوتاه ترین زمان ممکن، اطلاعات مربوط به نزدیک ترین گسل، مسیل، طوفان ها، جنس خاک، شیب زمین، گاز، لوله های آب، کابل های برق، و مترو، فاضلاب و سایر اطلاعات زیرزمینی را به دست می آورند. در شهر هوشمند، علاوه بر اینکه شهروندان در شهر مجازی و در وزارتخانه ها و سازمان های الکترونیک حرکت می کنند، قادرند خدمات جاری خود را همچون خریدهای روزمره از طریق شبکه انجام دهند.

● شهروند الکترونیک
با تمام این مسائل، در نهایت این «شهروند الکترونیک» است که باید در این شهر زندگی کند. شهروند الکترونیکی فردی است که با اطلاعات آشنایی داشته باشد و بتواند از خدمات شهر الکترونیک استفاده کند.
«مانوئل کاستلز» محقق اسپانیایی الاصل آمریکایی معتقد است: «شهر اطلاعاتی، نیازمند شهروندان اطلاعاتی است» تنها با این پیش نیاز باید پا به دنیای آنلاین گذاشت.
نویسنده : مسعود عزمی
منابع
۱.www.itna.ir
۲. www.itsiran.ir
۳. www.sarmayeh.net
ماهنامه صنعت خودرو