علل شایع وندالیسم در ایران

از میان علل شایع وندالیسم که در جوامع بشری شناخته شده اند، برخی از آنها که در جامعه ما نقشی جدی و پررنگ دارند، به شرح زیرند.

تضاد طبقات: وندال ها به طبقه خاص تعلق ندارند و تنها در محدوده های مشخص از شهرها به خرابکاری نمی پردازند. یک خرابکار اعمال ناهنجار خود را در همه جای شهر به نمایش می گذارد و محدودیتی قائل نمی شود. با این حال، می توان ادعا کرد وجود خرده فرهنگ ها و مهاجرنشینی در یک محدوده مشخص شهری، به افزایش وندال ها و وندالیسم در آن قسمت کمک می کند. در حقیقت، طبقات مختلف اجتماعی و افزایش فاحش فاصله بین طبقات، خاستگاه عمده وندالیسم محسوب می شود.در چنین حالتی، سازه های موجود در مناطقی که به سکونت طبقات مرفه اختصاص دارند، یا وسایلی که برای ارائه تسهیلات شهری بیشتر در این قسمتها نصب می شوند، بیش از پیش در معرض تخریب قرار می گیرد و نقش عقده ها و تضادهای طبقاتی پررنگ تر می شود.

تربیت اجتماعی: نظام تربیتی جامعه از کارکردهای فنی، اخلاقی، تاریخی و قانونی آن نشأت می گیرد و حاصل می شود. ضعف این نظام بزرگترین نارسایی یک جامعه محسوب می شود که چهره حال و آینده آن را مخدوش می کند و حیات اجتماعی اعضای آن را به مخاطره می افکند. توجه به این نکته که تمدنهای شهری بستری برای تجلی ماهیت متغیر زندگی مدرن امروزی هستند و شهرهای جامعه ای که یاد ندهد و یاد نگیرد، محکوم به نابودی اند، ضرورتهای آموزشهای محیطی و کارکردهای تعلیم اجتماعی را آشکار می کند. بی ارزش دانستن اموال و منافع عمومی، مهمترین آسیب این حوزه است که ریشه در ناپختگی فردی، ضعفهای فرآیند اجتماعی شدن در مرحله عمل و نبود آموزش و اطلاع رسانی درباره محیط دارد.

هیجانهای روحی: دلیل وندالیسم هر چه باشد، در شکل نهایی از یک هیجان روحی ناشی می شود که به صورت عصبانیت، پرخاشگری، عصیان جمعی و خودنمایی، به تخریب می انجامد. کاهش هیجانهای نامطلوب و هدایت و تخلیه بخشی از آن که به اقتضای سن، موقعیت فردی و اجتماعی، فشارها و ناملایمات زندگی روزمره به وجود می آید، یکی از وظایف مهم دولتها و نهادهای حکومتی است.

مالیات و خدمات: نظریه های کلاسیک مالیات که تا امروز نیز کاربرد دارند و اساس و پایه ارائه خدمات مطلوب و به روز به شهروندان محسوب می شوند، بر ایجاد یک نوع توازن ملموس و ذهنی میان اخذ مالیات و ارائه خدمات تأکید می کنند و در حقیقت، باید میان این دو شاخصه رابطه ای معنادار وجود داشته باشد و یک راهکار اساسی این است که مالیات شهروندان به طور مستقیم و غیرمستقیم برای ارائه خدمات صرف شود و برعکس آن، پولی غیر از مالیات برای ارائه خدمات هزینه نشود.در چنین حالتی، شهروندان می پذیرند و به عینه مشاهده می کنند که خدمات شهری نتیجه مالیاتی است که خودشان می پردازند و بالطبع در مقابل حفظ و صیانت از سازه های ارائه کننده این خدمات، مسؤولیتی دو چندان بر دوش خود احساس می کنند.

ضعف در اعمال قانون: درباره تخریب اموال عمومی قوانین مفصلی وجود دارد. برای مثال، قانونگذار برای برخی انواع وندالیسم تا ۱۰ سال مجازات حبس در نظر گرفته است. مشکل اینجاست که این قوانین به گونه ای جامع و مانع و به صورت گسترده اعمال نمی شود.

راههای کاهش رفتارهای وندالیستی:

۱_ کاهش شکاف طبقاتی و رفع محرومیت

۲_ کنترل متغیرهای محیطی مانند از بین بردن و امحای علائم تخریب‌های قبلی وهمچنین تعمیر و ترمیم خرابی‌های انجام شده در اسرع وقت ممکن، به‌شدت از احتمال تکرار این رفتارها می‌کاهد.

۳- تشدید و تقویت کنترل‌های محیطی بالاخص در اماکنی که احتمال وقوع چنین رفتارهایی وجود دارد ضروری است.

۴- اطلاع‌رسانی و آشنا ساختن شهروندان به ابعاد این پدیده بالاخص در مناطق پایین شهر و آگاه‌ساختن آنها از عواقب حقوقی سنگین رفتارهای وندالیستی و جرم بودن آن می‌تواند نقش بازدارنده‌ای در کنترل رفتارهای وندالیستی داشته باشد.

۵- مشارکت اجتماعی شهروندان در زمینه زیباسازی شهری،

۶- تدوین و ارائه برنامه‌های آموزشی برای مدارس و دانش‌آموزان مقاطع راهنمایی ودبیرستان درخصوص معرفی این پدیده و آسیب‌های آن

۷- استفاده از مصالح محکم برای اموال عمومی می‌تواند بر کاهش روند وندالیسم و هزینه‌های آن کمک کند

نتیجه‌گیری‌

اگر در جوامع ‌پیشرفته ‌جهان ‌و به‌ خصوص ‌نظامهای ‌مبتنی ‌بر دموکراسی‌، به ‌مشارکت ‌تا به ‌آن‌ حد اهمیت‌ داده ‌می‌شود، به‌ سبب ‌این ‌نیست ‌که ‌چنین ‌واژگانی ‌مد بوده‌ یا جملات ‌زیبا و مردم‌پسندی ‌در دوره ‌کنونی ‌هستند بلکه ‌بدین‌جهت ‌است‌که ‌آنها در دقیق‌ترین ‌مطالعات ‌علمی‌ خود به ‌این ‌نتیجه ‌رسیده‌اند، که ‌تنها مشارکت ‌است ‌که ‌موجب ‌می‌شود، در هر جامعه‌، نسل ‌جدید، بدون ‌آن ‌که ‌به‌ یک ‌آرمان‌گرای شکست ‌خورده ‌یا آشوبگر بدل ‌شود، از تجارب ‌و دستاوردهای ‌نسل ‌گذشته ‌استفاده ‌کرده ‌و در عین ‌حال‌، چیزی ‌را نیز بر آن ‌افزوده‌ و زندگی ‌در دنیای ‌پیرامون ‌را برای ‌خود و سایر انسانها مطلوب‌تر سازد. اکنون ‌در جامعه ‌ما، شکاف ‌و تمایز بین ‌ایده‌آلها و واقعیات ‌در نزد نسل ‌جدید، حقیقتی ‌انکارناپذیر است‌، همان‌گونه ‌که‌ در نسل ‌گذشته ‌حقیقت‌ داشته ‌است ‌و علل ‌بازآفرینی ‌مداوم ‌آن چیزی ‌نیست‌، به‌جز این ‌که‌ در جامعه ‌ما الگوهای ‌تربیتی ‌و جامعه‌پذیری ‌در تمامی ‌عرصه‌های ‌اجتماعی‌، اقتصادی‌، سیاسی ‌و فرهنگی ‌نیاز به ‌تجدیدنظر جدی ‌و فوری ‌دارد، تا دستاوردهای ‌چندین ‌و چند نسل ‌را، نه ‌به‌ گونه‌ای ‌تجویزی ‌و بی‌چون ‌و چرا، بلکه ‌با مشارکت ‌به ‌نسل ‌بعد انتقال ‌دهد و به ‌نسل ‌جدید اجازه ‌دهد تا خود تجربه‌، تعامل ‌و لمس ‌کرده ‌و آن ‌گاه ‌بیندیشد، برگزیند و پی ‌ببرد.

منابع :

۱_ محسنی‌تبریزی، علیرضا. ۱۳۸۳٫ وندالیسم؛ مبانی روان شناسی اجتماعی، جامعه شناسی و روان شناسی رفتار وندالیستی در مباحث آسیب شناسی و کژرفتاری اجتماعی. نشر آن. تهران.

۲_ ضابطی، حسن ( مدرس دانشگاه علامه طباطبایی). وندالیسم.

۳_ حمدی علی آبادی، کاوه (۱۳۸۰). شناخت شناخت ها، انتشارات فرهنگ کاوش، تهران.

۴_ احمدی علی آبادی، کاوه (۸۰ ـ ۱۳۷۹). جایگاه عرف و باورها و رفتارهای عامه در کسب دانش و شناخت خلاق، نمونه ای موردی در جامعه ایران، مرکز بین المللی گفتگوی تمدنها، تهران.

۵_ محسنی و همکاران (۱۳۸۰) بررسی آگاهی ها، نگرش ها و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی در تهران، آئینه پژوهش، تهران، موسسه پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات.

۶_ محسنی تبریزی، علیرضا (۱۳۶۷) مبانی نظری و تجربی وندالیسم، نامه علوم اجتماعی، شماره۷٫

لاتین

۷_ پیران، تحلیل جامعه شناختی از مسکن شهری در ایران، نامه انجمن جامعه شناسی ایران. شماره،۶،۱۳۶۷ صص۴۳ ـ.۴۴

۸_ سایت اطلاع رسانی تبیان

۹-مقاله آسیب شناسی رفتارخشونت آمیز جمعی جوانان :دکتر انور صمدی راد