شهر کلاسیک غربی(۲)

۲)شهر رُمی یا سیویتاس (Civitas):
شهر به عنوان یک موجود کالبدی تحت حاکمیت سزارهای رم به حد بالایی از تکامل رسید، بطوری که بعد از سقوط امپراطوری رم تا قرن نوزدهم طول کشید تا اروپا مجددا شهرهایی به بزرگی شهرهای امپراطوری رم ببیند .در ایران دوران شهر در حقیقت یک مرکز حکومتی بود . رومیان در هر منطقه ای را که فتح می کردند یک پادگان تاسیس می کردند و بدنبال آن کاخ حکومتی ساخته می شد و خانه ها و مراکز تجاری و تولیدی حول و حوش دارالحکومه و پادگان شکل می گرفتند و یک شهر رمی پا به عرصه وجود می نهاد..

جمعیت و تعداد شهرها :
شهر رم در اوج شکوفایی خود یک میلیون نفر سکنه داشت ( البته برخی مطالعات مربوط به رم نصف این رقم را واقع بینانه تر می دانند ) بر اساس سرشماریهای رم باستان تعداد نفوس از ۰۰۰/۹۰۰ نفر در ۹۶ پ م (پیش از میلاد)به بیش از ۴ میلیون در ۲۸میلادی می رسد . معلوم نیست این افزایش ناشی از گسترش شهروندی است یا به شمار آوردن زنها وبچه ها یا چیز دیگر . مهارت در تکنولوژی و سازمان اجتماعی رومیان را قادر ساخت که چندین شهر با جمعیتی بیش از ۰۰۰/۲۰۰نفر بسازند و اداره کنند . ادوارد گیبونز مورخ می گوید : وقتی امپراطور کلاد یوس ( ۵۴-۴۱ پ م ) قدرت را به دست گرفت شش میلیون و نهصد و چهل و پنج هزار شهروند رمی را تحت حاکمیت داشت که با زنها و بچه ها حدود ۲۰ میلیون نفر می شدند . ایتالیای قدیم ۱۱۹۷ شهر داشت . اسپانیا ۳۶۰شهر ،‌شمال آفریقا صدها شهر .

شهر سازی :
رومیان مهندسان ماهر و شهر سازان با جراتی داشتند ، اما فاقد فلسفه یونان بودند . انگیزه درجه اول آنان اداره کردن جوامعی بود که فتح کرده بودند به همین جهت تشکیلات اداری و سازمان سیاسی برای آنان اولویت داشت و سازمان سیاسی که ساختند حتی تاکنون نیز آثار آن باقیمانده است . آثار رومی آن ظرافت در خط شکل ( فرم ) و روحیه آتنی را نداشت . فرم های آتنی بصورت فرمولهای ماکنیکی در آمده بود تا بتوان همه جا آنها را پیاده کرد .
مثل یونان باستان فقط مرکز شهر پرشکوه بود . از مرکز که رد می شدیم شهر سرشار از کوچه های باریک و پیچ در پیچ بود ، با خانه هایی آلونک مانند که اکثریت جمعیت را در خود جای می داد . شهرستانهای رم قدیم مثل پاریس ،‌وین ، کلن ، منز و لندن طراحی بیشتری داشتند . بیشتر این شهرها در آغاز پادگانهای رمی بودند و به تدریج از رشد این پادگانها شهر به وجود آمد.

ساختمان های عمومی :
بناهای رومی آنچنان عظیم و غول آسا بودند که در انسان احساس بی قدرتی و خاکساری به وجود می آوردند . میدانهای عمومی و حمام های عمومی برای رومیهای مرفه ساخته می شد (با اتکا به خراجی که ازمردم گرفته می شد ) مرکز شهر محل Forumبود.کلیزوم و تاسیسات عمومی شهری مثل حمام های عمومی و بازارها نیز مجاور یا درون فروم بودند .

خانه ها :
ارتفاع بناها از ۲ طبقه که در آغاز معمول بود در شهر رم به ۶،۷،۸ طبقه رسید بطوریکه امپراطور اوگوستوس مجبور شد حد مجاز ۲۱ متر را بگذارد و اعلام کند که ساختن بنا از این مرتفع تر جایز نیست . مطابق سرشماری زمان امپراطور کنستانتین در قرن چهارم میلادی ۴۴۶۶۰۲ بلوک آپارتمان و ۱۷۹۷ خانه شخصی در شهر رم بوده است .

آب و فاضلاب :
رومیان خیلی از مسائل فنی شهرها را حل کردند . مثلا مسئله تامین آب بخوبی حل شد . آب شهر از طریق یک شبکه مجاری آب Aqua ducts متشکل از یک سری نهر تامین می شد . مهمترین این شبکه ها در سال ۱۴۴ پ م ساخته شد که آب را از تپه های سابین به رم منتقل می کرد . برخی نهرها که هنوز باقی مانده شاهدی بر دقت و مهارت سازندگان آنها هستند . تکنولوژی ساختن آبراهها و انتقال آب از فواصل دور در این دوران در دسترس بود . در محله های بهتر در شهر رم سیستم فاضلاب وجود داشت که از زیر زمین عبور میکرد . مسئله تولید گرما نیز در رم حل شده بود . شهرهای بزرگ و خیابانهای پهن کوبیده شده و سنگفرش و شبکه راههای رم قرنها تنها راه موجود در اروپا بود هنوز هم بعضی از آنها باقی هستند .

زندگی اجتماعی :
جامعه رم براساس برده داری فتوحات نظامی ، بیرحمی و سنگدلی ،‌میتولوژی و خدایان اساطیری تقلید شده از یونان ، استوار بود . در آغاز اختلافات طبقاتی کمتر بود اما رفته رفته عمیق تر شد . واضح است که با وجود نظام برده داری بعنوان شیوه غالب تولید دیگر نمی شد انتظار از میان رفتن این اختلافات را داشت . اختلاف طبقاتی و نابرابری ظلم و جور و آدمکشی زندگی را بر مردم تلخ می کرد . اما رومیان آن روزگار به برده داری عادت کرده و چیزی غیر از آن نمی شناختند . برنامه های تفریحی بسیاری در رم وجود داشت و اغلب با دستور از سوی امپراطور ترتیب داده می شد تا بردگان و شهروندان سختی ها را فراموش کنند . نمونه ای از این برنامه ها که اغلب با خشونت و بیرحمی توام بود رها کردن شیر در میان بردگان و یا به جنگ انداختن گلادیاتورها بایکدیگر تا دم مرگ بمنظور تفریح و لذت بردن مردم بود . در تاریخ آمده در circus maximus در رم ۰۰۰/۱۵۰ گلادیاتور باهم می جنگیدند . تماشای درام در تئاتر بدنبال سنت یونانی در دوران رم نیز برقرار بود . جشن ها و فستیوالها همه در Forum برگزار می شد . فروم هر سزاری از فروم سزار قبلی عظیم تر بود . مردم این جاری شدن ثروت را می دیدند .
به تدریج ازدحام و آلونک نشینی و فقر در کنار تجمع بی حساب ثروت رشد کرد . امپراطوری فربه رشد ویلاها و خانه های بزرگ در خار ج از شهر تاسیس شدند . تزئینات و تجملات از شرق وارد می شد و رهبران روز به روز خوشگذران تر می شدند . ساکنین شهر در زاغه ها می زیستند اما نجبا در خارج از شهر زندگی خوشی داشتند . کم کم کسی باقی نماند که از رم دفاع کند . پس رم به دست بربرهای شمال برافتاد و ازمیان رفت .
با سقوط امپراطوری ، شهر رم بسیار کوچک شد زیرا این شهر از طریق شبکه منظم جاده ها به مقادیر زیادی کالاهای وارداتی متکی بود . کشت تجاری در شبه جزیره ایبری ( اسپانیا و پرتغال ) و آفریقای شمالی مواد غذای رم و سایرشهرهای بزرگ امپراطوری را تامین می کرد .در حقیقت مدیترانه دریایی بود کاملا تحت تسلط رم . وقتی شهرهای آفریقایی تولید کننده غلات و سایر مناطق از دست امپراطوری خارج شدند نظم امپراطوری خاتمه یافت . عصر تاریکی ( ظلمات ) فرا رسید . شهر رم تقریبا ً‌ به روستایی تبدیل شد با ۰۰۰/۲۰ نفر جمعیت ( قرن پنجم پس از میلاد ) .

فرشته خوش قلب