بنیان‌های آرمانشهر تهران

چشم‌انداز تهران در افق۱۴۰۴، ضمن طرح راهبردی – ساختاری شهر تهران درآذرماه سال ۱۳۸۶ ترسیم و ابلاغ شده استکهتهران را در دورنمای مورد انتظار، شهری بااصالت و هویت ایرانی- اسلامی، دانش‌پایه و هوشمند، امن و مقاوم و روان با رفاهعمومی معرفی می‌کند. بی‌تردید تحقق این آرمان زیبا و البته دست‌یافتنی الزاماتگوناگونی را ایجاب می‌کند که مشارکت نهادهای متعدد خواه از جنبه سخت‌افزار و خواهاز منظر اندیشه‌گرایی از آن جمله‌اند. در این میان شاید نقش آموزش‌وپرورش بارزتر ازدیگر سازمان‌ها و نهادها باشد، چرا که تقویت عنصر آگاهی و شناخت عمومی تأثیر بسزاییدر دستیابی شهرداری به اهداف طرح جامع و سند چشم‌انداز دارد.

الف- مهم‌ترین محورهای چشم‌انداز شهر تهران از دیدگاهآموزشی
۱- نخستین ویژگی شهر تهران در سند چشم‌انداز، ساماندهی شهری با اصالت و هویتایرانی- اسلامی است. از این منظر، می‌توان گفت نقش آموزش‌وپرورش نقشی پایدار، ممتازو اثرگذار خواهد بود. در حقیقت، بازه زمانی ۱۸ساله تا افق چشم‌انداز دوره مناسبیاست تا کودکان و نوجوانان امروز و شهروندان آینده، در چارچوب و فضای مناسبی ازآموزش‌های منطبق با فرهنگ ملی و ارزش‌های اسلامی قرار گیرند و مهارت‌های زندگیاجتماعی برای ایفای نقش در یک کلانشهر و از آن مهم‌تر در عرصه ملی را بیاموزند.

درواقع، با توجه به محورهای اساسی فصل اول برنامه پنج‌سالهشهرداری تهران، مواردی چون حفظ و ارتقای آگاهی‌ها،اعتماد، سرمایه و همبستگی اجتماعی، تعمیق ارزش‌ها، باورها و اعتلای معرفت دینی وتوسعه فرهنگ قرآنی مفاهیمی هستند که به‌طور عمده در درون مدارس شکل گرفته و قواممی‌یابند. درست به همین دلیل است که موضوع هویت و اصالت به عنوان وجه مشترک اهدافآموزش‌وپرورش، شهرداری و شهروندان عمل خواهد کرد. این وجه مشترک اهداف بدون تردیدخاستگاه مناسبی برای تعامل نزدیک و سازنده هر دو نهاد در زمینه مسائل فرهنگی،اجتماعی و آموزشی بوده و عرصه‌های گسترده‌ای را برای برنامه‌ریزی و اقداممی‌گشاید.

۲- در افق چشم‌انداز،تهران شهری دانش‌پایه،هوشمند و جهانی ترسیم شده است؛ آرمانی که تنها در سایه مدیریت مدیرانی مدبر وآموزش‌دیده حاصل خواهد شد. این مهم‌ تنها از طریق تمرکز بر اندیشه‌های راهبردی وبه‌طور مشخص سرمایه‌گذاری در تربیت جوانان و نوجوانانی محقق خواهد شد که تا ۲۰سالآینده هدایت شهر را عهده‌دار خواهند شد. به بیانی بهتر، دانش محوری، هوشمندی وجهانی‌بودن شهر تهران با الزاماتی همراه است که برخورداری از سرمایه‌های انسانیمطلوب از آن جمله است؛ سرمایه‌ای که در درون نظام آموزش‌وپرورش شکل می‌گیرد، رشدمی‌یابد و به بالندگی می‌رسد تا بتواند شهر خود را در فضای پررقابت جهان امروز،پابه‌پای کلانشهرهای جهان مدیریت کرده و پیش ببرد.

در این ارتباط، هرچند تمامی فصول لایحه برنامه به‌نوعی بر این جهت‌گیری صحهگذارده‌اند، لیکن، فصول دوم، پنجم، هشتم، چهاردهم و پانزدهم تمرکز بیشتری در اینحوزه دارند. به بیان بهتر، بسط مؤلفه‌های مدیریت شهری، استقرار شهر الکترونیک،برخورداری از سامانه‌های هوشمند حرکت در شهر و در نهایت نوسازی و ارتقای ظرفیت‌هایشهرداری در گروی اقدامی دوگانه است؛ ارتقای فرهنگ عمومی در جریان فعالیت‌هایپیش‌بینی‌شده در برنامه و فرهنگ‌سازی بنیادین از بطن کانون‌های آموزش‌وپرورش. بدیهیاست که در هر دو عرصه، نقشی کلیدی از آموزش‌وپرورش شهر تهران متصور است.

۳- سرسبزی، زیبایی و شادابی نیز در افق چشم‌انداز تهران، تصویری مطلوب از اینشهر ترسیم می‌کند. در عین‌حال، قرار است این کلانشهر در سال۱۴۰۴ در برابر انواعآسیب‌های (اجتماعی، فرهنگی و طبیعی) و نیز در برابر مخاطرات مقاوم بوده و از ضریبایمنی بالایی برخوردار باشد. تهران در افق چشم‌انداز، شهری پایدار با ساختاری مناسببرای سکونت، فعالیت و فراغت خواسته شده است؛ شهری که روان با رفاه عمومی است؛ حقوقشهروندی در آن به‌طور عادلانه تأمین می‌شود و سرانجام به یکی از سه شهر مهم منطقهآسیای جنوب غربی تبدیل خواهد شد.

در بررسی لایحه برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران نیز ردپای این آرمان‌ها رامی‌توان در فصول توسعه اجتماعی و فرهنگی، معماری و شهرسازی، محیط‌زیست، مدیریتمخاطرات، اقتصاد شهری و سایر فصول مرتبط جست‌وجو کرد. اما تردیدی نیست که ملاحظاتفرهنگی و اجتماعی در توسعه شهر تهران محور تمامی این راهبردهاست و موضوعاتی مانندتوانمند‌سازی محله‌محور، توانمند‌سازی اقشار خاص، جلب مشارکت و همکاری سازمان‌هایدولتی و غیردولتی، مهار، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی، ساماندهی و افزایش مشارکتو نقش مردم، سازمان‌های مردم‌نهاد و شورایاری‌ها در تهیه برنامه‌های محلی و توسعهپایدار، ارتقای فرهنگ شهروندی و نهادسازی فرهنگی و توسعه فرهنگ‌زیستی و ساماندهیکالبدی شهر علاوه براینکه ماهیت سخت‌افزاری دارد، بر مؤلفه نرم‌افزاری نیز استوارشده است.

در اینجا سوای نقش آموزش‌وپرورش در جهت‌دهی اندیشه‌ها، باورها و عاداتفرزندان‌مان به سمت این اهداف بلند‌مدت، نقش‌های کارکردی دانش‌آموزان در پیشبرداهداف چشم‌انداز نقشی منحصربه‌فرد و پرقوت است. نمونه بارز این امر، تجربه‌های موفقمشترک آموزش‌وپرورش با شهرداری، با نیروی انتظامی و با وزارت بهداشت در اجرایطرح‌های ارزشمند شهردار مدرسه، همیار پلیس و بهداشت‌یار مدارس است. به بیان بهتر،شهرداری تهران می‌تواند از طریق مدارس، و البته به‌صورتی نظام‌مند و هماهنگ باآموزش‌وپرورش، ازهم‌اکنون زمینه‌های اجرای طرح جامع شهر تهران را در سطح جامعهفراهم کند.

ب- زمینه‌های تعامل شهرداری تهران وآموزش‌وپرورش
۱- تفاهم راهبردی شهرداری تهران و آموزش‌وپرورش درخصوص نشر مفاهیم طرح جامع وانتظارات طرفین
۲- تدوین و تنظیم کتابچه‌های طرح جامع و برگزاری همایش‌هایتوجیهی برای مدیران
۳- تدوین نشریه‌های مناسب به زبان ساده برای تبیین طرح جامعدر سطح مدارس و جامعه
۴- تبیین موضوعات اساسی قابل طرح در نظام آموزش‌وپرورش وواحدهای آموزشی (ازجمله برنامه‌ریزی نیروی انسانی در این راستا)
۵- تعییناقدامات اساسی، تدوین راهبردها و تنظیم برنامه عمل میان‌مدت.

منابع و مآخذ:
۱) طرح جامع راهبردی- ساختاری شهر تهران؛شهرداری تهران ۱۳۸۷
۲) لایحه برنامه پنج‌ساله شهر تهران؛ شهرداری تهران ۱۳۸۷
۳) آموزش عاملان تغییر؛ احمدرضا سنجری(۱۳۷۹)