باغشهر ایرانی یا گاردن سیتی انگلیسی

این روزها تغییر الگوی شهرسازی سبب شده است که زمزمه ایجاد باغشهرها پس از شهر تهران به برخی از استان‌های کشور به گوش ‌رسد که گویا در ظاهر هدف به سمت استفاده کردن از زمین‌ها و باغستان‌های حومه شهرها و احداث باغ شهرهای تشکیل شده از واحدهای ویلایی است.

بحث باغشهر و شهرک‌های اقماری نخستین بار توسط ابنز هاوارد شهرساز انگلیسی، حدود یک قرن پیش به نام گاردن سیتی یا «باغشهرها» همراه با طرح شهرک‌های اقماری مطرح شد.

طرح تهیه «باغشهرها» یا «باغستان‌ها» برای نخستین بار در سال ۱۳۸۹ با تصویب شرح خدمات آن توسط شورای عالی شهرسازی در دستور کار سازمان‌ها و مهندسان مشاور قرار و در برخی از استان‌ها این موضوع را مطرح و البته با مشکلاتی مواجه شد، اما به طور کلی تدوین سیاست‌های برنامه‌ریزی «باغشهرها» در ایران توسط کارشناسان مطرح شد.

در ۱۸ اسفند ۸۹ بود که رهبر انقلاب در مراسم آغاز احداث بزرگ‌ترین بوستان شهری تهران اظهار کردند: حفاظت از محیط زیست، جنگل‌ها و منابع طبیعی و فراهم کردن فضایی سالم و با طراوت برای زندگی از اساسی‌ترین وظایف است که مسئولان باید آن را در اولویت کاری خود قرار دهند.

ایشان لازمه زندگی شیرین را وجود محیط زیستی سالم در کنار پیشرفت‌های علمی، صنعتی، اقتصادی و شهرسازی دانستند و خاطرنشان کرد: منابع طبیعی، از ثروت‌های ملی است که مربوط به ملت‌ها و نسل‌های مختلف در طول تاریخ است، بنابراین باید در خصوص حفظ منابع طبیعی و جنگل‌ها اهتمام جدی‌تری شود.

*«باغشهرها»؛ مقدمه زمینه ورود افراد سوءاستفاده کننده

رهبر انقلاب اسلامی با توصیه مؤکد به دولت و مجلس برای در اولویت قرار دادن مسائل محیط زیست و حفظ منابع طبیعی در برنامه‌ریزی‌ها، از طرح «باغشهرها» اظهار نگرانی جدی کردند و افزودند: این موضوع که اخیراً مطرح شده است، زمینه را برای ورود افراد سوءاستفاده کننده و تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی فراهم خواهد کرد.

اما بررسی‌های آماری – تحلیل عاملی و تحلیل رگرسیونی حدود ۱۰۰ کارشناس متخصص در همان سال ۸۹ حاکی از این بود که بر مبنای الگوی به دست آمده حاصل از یافت‌های پژوهش در راستای طراحی و برنامه‌ریزی باغشهرهای ایران باید، نخست، با پیش‌بینی شرایط سکونتی و شغلی برای تمامی گروه‌های اجتماعی در پهنه‌ «باغشهرها» و پس از آن، با استقرار مراکز خدماتی، بهداشتی، آموزشی، اداری و نظامی مورد نیاز روستاییان در پهنه‌ی باغشهرها در راستای ایجاد جاذبه‌های عملکردی برای انتقال بخشی از جمعیت شهری به این سکونتگاه‌ها و جذب جمعیت روستایی گام بردارد.

* دولت برای جلوگیری از سوءاستفاده‌ خود وارد عمل می‌شود

نگرانی در مورد کمبود مسکن، آسیب دیدن زمین‌های کشاورزی و تنفس‌گاه‌های حومه شهرها و سوءاستفاده برخی افراد و گروه‌های زمین‌خواری سبب شد که دولت وقت در سال‌های اخیر در ایجاد باغشهرها وارد عمل و احداث باغ شهرها را در حومه شهرها در دستور کار خود قرار دهند و این در حالی است که تغییرات ملموس در این زمینه بر اساس الگوهای بومی، تغییر مدل شهرسازی، مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده و ضرورت نگاه همه جانبه به موضوع مسکن سبب اهمیت توجه به «باغشهرها» شد.

در سال ۸۹ بود که از سوی دولت وقت مقرر شد، بنیاد مسکن با جدیت، پروژه ایجاد «باغشهرها» و «باغستان‌ها» که برای احداث واحدهای ویلایی و حداکثر دو طبقه است را در اطراف شهرها به ویژه کلانشهرها مورد پیگیری قرار دهد.

* «باغشهرها» کمکی برای تخلیه سرریز کلانشهرها

نکته اینجاست که در کشوری همانند ایران که اساسا مشکل فضای سبز و کمبود آب بر آن حاکم است، ایجاد چنین فضایی کمی مشکل به نظر می‌رسد چرا که اساسا «باغشهرها» در واقع در شهرهایی تشکیل می‌شوند که فضاهای سبز بیشتری دارند تا در قالب آن بتوانند جمعیت انبوه مادر شهرها را به آنجا سرریز کرد و از این طریق کمکی برای تخلیه جمعیت کلان شهرهای مادر باشد.

در عین حال نباید فراموش کرد که «باغشهرها» در حاشیه شهرهای اصلی تشکیل می‌شوند و این در حالی است که وجود آنها باز پایگاهی کوچکی برای جذب مردم سایر شهرها می‌شود و به جای اینکه جمعیت شهرهای ما را تخلیه کند، جمعیت شهرهای میانی و کوچک را به سمت خود جذب می‌کند.

استان اصفهان به عنوان یک استان مرکزی در قلب ایران همواره از قدیم‌الایام به عنوان یک استان پر جاذبه فرهنگی و تاریخی و طبیعی مطرح بوده است، چنانکه با نگاهی به نقشه جغرافیایی شاهد کمربند سبزی در حاشیه زاینده‌رود خواهیم بود که حیات انسانی را از روزگارانی قدیم و چند صد ساله دنبال می‌کند.

* غرب اصفهان مهم‌ترین نقطه در ایجاد «باغشهرها»

چهار فصلی استان اصفهان و تنوع آب‌وهوایی این استان سبب شده است که در هر نقطه‌ای جاذبه‌ای بس نگفتنی داشته باشد. غرب اصفهان به عنوان مهم‌ترین نقطه جاذب سبز و به عنوان ریه اصفهان با باغ‌های بسیار زیادی که دارد همواره یکی از پر جاذب‌ترین نقاط استان اصفهان مطرح بوده و هست، چنانکه همجواری با زاینده‌رود در زمان جاری بودن زاینده‌رود سبب رونق زندگی در این نقاط شد.

شهرهای ساحلی و باغات و ساخت‌وسازهای حاشیه و اطراف زاینده‌رود توانسته بود پای بسیاری از سرمایه‌گذاران را به این استان باز و علاوه بر جاذبه‌های تفریحی کسب درآمدی هم برای آن مردم آن منطقه فراهم کند.

شاید با جرات بتوان گفت، به معنای واقعی و نه با این عنوان امروزی، نخستین «باغشهر» استان اصفهان در حدود ۲۸ سال پیش در منطقه چادگان مطرح و ساخته شد و این در حالی است که مجاورت سد زاینده‌رود و بهره مندی از ساحل زیبا بر رونق روز افزون این منطقه افزود، چنانکه عمران شهرسازی شهرداری نیز خود اقدام به ساخت و ساز ویلاهایی تفریحی در این منطقه کردند.

ابتدای امر این ساخت‌وسازها در نقاط جاذب طبیعی برای برخی از ارگان‌ها ساخته شد که البته به رونق وضعیت اقتصادی مردم منطقه کمک فراوانی شد. پس از استقبال از این مکان‌های تفریحی سود سرشار از این طریق مسئولان امر را بر این داشت که «باغشهر» تفریحی را گسترش داده و بخش خصوصی را وارد میدان کند.

موفقیت در رونق ساخت و ساز‌ها، ویلاسازی و فضاسازی شهری سبب شد که برخی از مسئولان و نمایندگان مجلس نیز طرح‌هایی مبنی بر ساخت فضاهای تفریحی و اقامتی در سایر نقاط غرب اصفهان شوند. حاشیه بیشه ناژوان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد، باغ بهادران، چادگان، فریدن، گلپایگان، فریدون‌‌شهر و سمیرم و بسیاری از نقاط سرسبز دیگر در حاشیه غربی اصفهان از جمله مکان‌های پر جاذبه برای این طرح هستند.

* باغات منطقه غرب اصفهان به باغ ویلا تبدیل شوند

کریم داودی عضو شورای اسلامی شهر اصفهان در تعبیری دیگر از باغشهرها به باغ ویلا یاد می‌کند و در این باره می‌گوید: طی یک سال گذشته وضعیت آب اصفهان را با توجه به کمی آبی زاینده‌رود بسیار جدی بوده است، انهار غرب اصفهان و در حواشی خیابان آتشگاه هیچ آبی برای باغات ندارند و در این زمینه نیز هیچ توجیه اقتصادی وجود ندارد.

وی با پیشنهاد اینکه می‌توان از این قابلیت برای باغ ویلا استفاده کرد، گفت: مردم با سرمایه‌گذاری در تولید باغداری و تبدیل آن به باغ ویلا بهتر می‌توانند از این سرمایه‌ خود را استفاده کنند.

عضو شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه زمین و باغ در این منطقه زیاد است، اما نه اجازه ساخت‌وساز دارند و نه آبی برای حفظ باغات وجود دارد، افزود: اکنون باغات غرب اصفهان در حال خشک شدن هستند و در این راستا با همکاری معاونت خدمات شهری قرار شد، ضوابط استفاده بهینه از این باغات به شورای برنامه‌ریزی استان برود که البته قصور در این زمینه صورت گرفته و طرح نشده است.

*دماوند تهران باغ‌ ویلا دارد اما اصفهان هنوز با ایجاد باغ ویلا مشکل دارد

وی گفت: برای حفظ زمین کشاورزی بهتر است که درخت‌ها و باغات زیاد شود و پیشنهاد ما این است اراضی غرب اصفهان حفظ شود البته اداره کشاورزی می‌گوید حریم است اما از طرفی دیگر باغات مردم هم صرفه اقتصادی ندارد و نه آب هست که کشت کنند و نه محصول خوبی دارد.

داودی در قسمت دیگری از صحبت‌هایش ادامه داد: می‌توان در باغاتی که حداقل ۲ هزار متر به بالا متراژ و درخت‌های پنج ساله دارد، اجازه داد که ۱۵۰ متر ساخت کنند که تبدیل به باغ ویلا شود تا فضای سبز حفظ شود و از طرفی دیگر یک محل درآمد برای مناطق حاشیه‌ای شود.

وی اضافه کرد: در پرتو این کار ساختمانی،امور خدماتی،گردشگری و تفریحی فراهم می‌شود و این در حالی است که در نقاطی همچون دماوند تهران هم، چنین باغ ویلاهایی ساخته شده است اما اصفهان هنوز در این زمینه با مشکل مواجه است.

عضو شورای اسلامی شهر اصفهان گفت: این وضعیت اصلا قابل قبول نیست که به طور غیررسمی این باغات غرب اصفهان به صنایع کوچک ریخته‌گری و مبل‌سازی تبدیل شده است در حالی می‌توان توجیه اقتصادی بهتری به کار بست که آلایندگی نداشته باشد.

*«باغشهرها» رونق مناطق محروم را به همراه دارد

داریوش خرسندی مدیرعامل شرکت عمران زاینده‌رود معتقد است، «باغشهرها» در حاشیه‌ شهرها از یک سو سبب سرریز جمعیت و کاهش آلایندگی‌ها و حجم ترافیک می‌شود و از سوی دیگر سبب رونق مناطق محروم می‌شود. وی افزود: «باغشهرها» می‌‌تواند مناطقی برای جذب گردشگر و توریست واقع شود، اما گسترش این مجموعه‌ها نباید افسار گسیخته و توسط مدیریت استان جهت‌دهی شود.

مدیرعامل شرکت عمران زاینده‌رود تصریح کرد: مکان‌هایی که به این سمت سوق پیدا می‌کنند باید تحت مدیریت واحد و تصمیم‌گیرندگان آن از تصمیمات انفرادی و مقطعی خودداری و یک طرح یکپارچه و جامع مشخص و بر اساس طرح جامع حرکت کنند. وی با بیان اینکه این مجموعه‌ها باید با هم هارمونی داشته باشد، اضافه کرد: اشتغال، سرمایه‌گذاری، کار و تولید در چنین مجموعه‌های نقش بسیار مهمی در کارآفرینی دارد.

استان اصفهان با وجود همه ظرفیت‌ها و جاذبه‌های طبیعی اما در حاشیه خود، کمربند سبز و جنگلی به معنای واقعی ندارد که «باغشهرهایی» را ایجاد کند اما می‌تواند با حفظ اراضی و فضای سبز موجود و با تغییر کاربری این زمین‌ها رونق جدیدی به جاذبه‌های تفریحی شهر اصفهان دهد.

در پایان باید این نکته را در نظر داشت که به طور کلی در سطح کشور به‌ویژه در اطراف و حریم شهرهای بزرگ، فضای سبز به میزان کافی وجود ندارد و یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های ایجاد شده در مورد طرح باغشهرها همین موضوع آسیب دیدن اراضی و فضای سبزی است که در حاشیه شهرها ایجاد می‌شود که شاید در آینده درازمدت این نگرانی جای خود را به سوءاستفاده‌هایی به لحاظ منفعت مالی عده‌ای دهد.