احیای چهارباغ عباسی با تفکر بتنی!

گویند خیابان شانزلیزه بر چهار باغ عباسی ما تکیه زده است و طرح خود را از این خیابان عهد صفوی الگو گرفته است، اما وقتی قدم در چهار باغ عباسی می‌گذاری ساختمانی نوساز از بحران‌های دهه جدید را در این خیابان تاریخی می‌بینی که معلوم نیست قرار است الگوی کدامین ساختمان باشد یا از کدامین طرح الگو گرفته که این چنین در چهار باغ عباسی غریب است!؟

طرح احیای بدنه چهارباغ عباسی سال گذشته فاز اول خود را به پایان رساند و نتیجه کار ساختمانی شد که طرح و نمای آن هیچ سنخیتی نه تنها با باغ هشت بهشت و چهار باغ عباسی امروز ندارد بلکه حتی نمی‌تواند تداعی تاریخی بودن این خیابان برای گردشگران باشد.

این طرح که خواسته یا ناخواسته از دل مسابقه‌ای که در دهه ۷۰ برگزار شد بیرون آمده و در چند سال اخیر به بار نشسته است با طرح تجدید نظر در طرح جامع شهری که در همان دهه تهیه و تدوین شد و بر پیاده سازی چهارباغ تا میدان نقش جهان و توسعه فرهنگی این خیابان نه تجاری واداری! تاکید دارد، مغایر است و به گفته احمد امین پور، رییس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان به لحاظ زیبایی شناسی مشکلات بسیاری دارد.

به اعتقاد این معمار طرح احیای بدنه خیابان چهار باغ عباسی اگرچه با نظر کارشناسان فنی و فرهنگی اداره کل میراث اصفهان مجوز اجرا گرفته است اما متاسفانه هیچ‌گونه هم‌خوانی با خیابان و بدنه چهارباغ عباسی ندارد و نه تنها به لحاظ زیبایی شناسی بلکه از نظر معماری نیز در سطح پایینی ارایه شده است.

وی با اشاره به اینکه پیش از اجرای این طرح مطالعات لازم انجام گرفته است اما طرح ارایه شده سنخیتی با سابقه تاریخی و هویتی خیابان چهارباغ ندارد، افزود: با توجه به سابقه معماری کشور و به ویژه اصفهان در دوران صفویه و پس از آن در دوران قاجاریه و پهلوی این طرح می‌توانست به لحاظ زیبایی شناسی در سطح بالاتری ارایه شود اما آنچه امروز به اجرا در آمده است سطح بسیار پایینی از معماری را نشان می‌دهد.

رییس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به اینکه معماری که در احیای بدنه شرقی چهارباغ به اجرا درآمده است همطراز معماری خیابان و بناهای اطراف آن نیست، خاطر نشان کرد: استفاده از بتن و آجر که مصالحی صنعتی هستند در احیای بدنه این خیابان تاریخی کار زیبنده‌ای نیست و سبب شده بیننده نتواند سنخیت بناهای تازه احداث شده را با مکان‌های تاریخی مجاور آن درک کند.

امین‌ پور ادامه داد: بهتر بود در طرح احیای بدنه شرقی چهارباغ عباسی به جای آجر و سیمان از مصالح دیگری استفاده می‌شد و یا حداقل طراحی به گونه‌ای انجام می‌گرفت که آجرها و بتون‌هایی که در طرح به کار رفته است در نمای اصلی نمایان نمی‌شد.

وی با اشاره به اینکه خیابان چهارباغ تنها خیابانی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و از این نظر یک استثنا محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: جای جای این خیابان به خصوص کف و بدنه آن دارای اهمیت بالایی است و در عملیات اجرایی بسیار مهمی مانند احیای بدنه شرقی چهارباغ باید در نظر داشته باشیم که ساختمان‌ها نیز مانند خود خیابان دارای معیار زیبایی شناختی، هماهنگ با خیابان و نشان دهنده معماری زمان خود هستند.

رییس دانشکده معماری دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به اینکه در خصوص اجرای این طرح از ایده‌ها و طرح‌های کارشناسان دانشگاه هنر اصفهان هیچ استفاده‌ای نشد، ادامه داد: اگرچه نیازی به این امر و هماهنگی با اساتید دانشگاهی نبوده است اما عدم استفاده از نظرات کارشناسی در طرح کنونی را به وضوح می‌توان دید.

امین‌پور با بیان اینکه اجرای کامل این پروژه در تمام چهارباغ عباسی در زمان اجرا منوط به بررسی بازخوردهای آن در فاز اول شد بود اما متاسفانه این بازنگری هیچ‌گاه اتفاق نیفتاد و قسمت‌های بعدی بر اساس طرح اولیه ادامه یافت، اضافه کرد: به اعتقاد من هنوز فرصت بازنگری در این طرح وجود دارد و با توجه به اینکه طول پروژه ۶۰۰ متر است می‌توان سایر قسمت‌ها را با برطرف کردن مشکلات طرح قبلی احیا کرد.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا اگر قسمت باقی مانده پروژه با نظرات متخصصان و بازنگری اجرایی شود موجب ناهماهنگی در این خیابان نمی‌شود، گفت: ساختمان‌های قدیمی در یک منطقه دارای تنوع بالایی هستند و با یک طرح‌ریزی مناسب و معماری قوی می‌توان این چندین متر باقی مانده را به زیباترین حالت به اجرا درآورد در حالی که هیچ‌گونه مشکلی از نظر زیبایی شناختی ایجاد نکند.

این معمار با بیان اینکه بازنگری‌های این طرح باید توسط مجریان طرح و با استفاده از نظرات متخصصان انجام می‌گرفت تا سیمای شهری این منطقه از اصفهان و خیابان چهارباغ، هماهنگ با هویت تاریخی چهارباغ و قوی‌تر انجام می‌گرفت، تصریح کرد: مرمت بدنه این خیابان با توجه به ویژگی‌هایی که از آن گفته شد باید با ساخت و ساز در خیابان‌های دیگر متفاوت و از ظرافت و حساسیت بیشتری برخوردار باشد.

امین‌پور اضافه کرد: معماری اصفهان پس از دوران صفویه در دوران قاجار و پهلوی نیز پیشرفت کرده است که این تحولات در برخی خیابان‌های اصفهان مانند نشاط، طالقانی و چهارباغ پایین مشهود است اما این پیشرفت‌ها در طرحی که برای احیای بدنه چهارباغ ارایه شده ادامه پیدا نکرده است. این امر به دلیل عدم تکامل معماری اصفهان نیست بلکه نشان از فراموشی دارد که گریبان معماری اصفهان گرفته است.