تاریخچه توسعه پایدار

ایده پایداری ریشه در گذشته‌های دور، و تفکرات مرتبط با جنبش­های زیست محیطی دارد.
ردپای مفهوم پایداری را در ادبیات جغرافیایی نیز می‌توان یافت. شاید بتوان گفت پایداری و مبحث آن برآیند تفکرات جبر جغرافیایی و امکان گرایی است. و اینکه لحاظ نمودن قوانین و محدودیتهای محیطی همراه با تفکرات بشر و دوراندیشی او می‌تواند به پایداری حیات انسان و اشکال فضایی ساخته شده و طبیعی کمک کند.
اما دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی را باید آغاز نگرانی­ها و توجه مردم به حفظ محیط زیست و نیز توجه به آثار زیست محیطی در فعالیت­های اقتصادی دانست. در این سال­ها اندیشمندان تخریب و نابودی منابع طبیعی را هشدار دادند و توسعه لجام گسیخته و ناعادلانه کشورهای عقب مانده را گوشزد کردند. طی دهه ۹۰ میلادی سمینارهای متعددی توسط یونسکو برای دست­یابی به توسعه پایدار تشکیل شد و در سال ۱۹۹۷ به منظور ارزیابی میزان پیشرفت اجرایی دستور کار ۲۱ اجلاسی به نام زمین+۵ از سوی سازمان ملل تشکیل شد تا به موضوعات و بحث­های گوناگونی در توسعه پایدار توجه داشته باشد.

گرچه اصطلاح توسعه پایدار در هنگام اعلامیه کوکویوک در خصوص محیط زیست و توسعه در اوایل دهه ۱۹۷۰ به کار برده شده و نیز ریشه این اصطلاح به رویکرد توسعه اکولوژیک بر می‌گردد که در راهبرد حفاظت جهان آورده شده است، لیکن شکل‌گیری آن به تشکیل کمیسیون مستقل جهانی در زمینه محیط زیست و توسعه و ارائه گزارش اصول توسعه پایدار قرار دارد. این گزارش موسوم به گزراش برانتلند که از اسم رئیس نروژی آن گرفته شده است، شامل مجموعه­ای از پیشنهادها و اصول قانونی جهت دستیابی به توسعه پایدار برای کشورهای در حال توسعه است و توسعه پایدار را این چنین تعریف می کند:
” رفع نیازهای نسل حاضر بدون تضییع تواناییهای نسلهای آینده برای رفع نیازهایشان”.
این تعریف ساده همچنین مبنای دستور کار ۲۱، به عنوان یک طرح کار توسعه پایدار برای قرن ۲۱ است. در واقع توسعه پایدار را می­توان راه تازه­ای برای رسیدن به آرمان­های بشر همراه با حفظ منابع و امکانات برای آیندگان دانست که قوانین و راهکارهایی را می­طلبد تا مسیر هموارتر شود. از آن­جا که واژه توسعه پایداردر برگیرنده کلیه مفاهیم اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، کالبدی و زیست محیطی می­باشد و حصول به آن نیازمند عزم ملی و همیاری تمام بخش­های و نهادهای دولتی و غیردولتی و ارائه برنامه جامع در این زمینه است. (زرآبادی، توکلی، ۱۳: ۱۱۰)
با این وصف باید اشاره داشت که « توسعه پایدار » به عنوان مفهومی با سابقه بیش از سه دهه در ادبیات توسعه، امروزه به یک قالب فکری عمده در بسیاری از کشورها، بالأخص کشورهای در حال توسعه ، بدل شده است. با وجود آن که این مفهوم، مانند مفهوم توسعه، تعاریف و تفاسیر متعددی را در بر گرفته، اما در سطح بین المللی دارای اجماعی علمی و عملی است که از طریق سازمان ملل و نهادهای مرتبط، به مثابه برنامه عمل توسعه کشورها پیشنهاد شده است.

بنیاد فلسفی توسعه پایدار
به طور کلی هدف از توسعه تجدید سازمان کل نظام اقتصادی و اجتماعی است، به نحوی که در این فرآیند، علاوه بر بهبود سطح زندگی، دگرگونی ­های اساسی در نهادها و زیرساخت­های اجتماعی و مدیریت و نهایتاً در رفتارهای گوناگون انسان پدیدار گردد. چگونگی تجدید سازمان سیستم اقصادی و اجتماعی و نیز روابط حاکم بر آن (یا رفتارها) تابعی از فلسفه فکری و نحوه تفکر برنامه­ریزیان و سیاتسگزاران توسعه و نتیجتاً سایر انسان­ها می­باشد.

مهندس ملاحت حقیقی