کمبود فرهنگ آپارتمان نشینی

وقتی سبک زندگی تغییر می‌کند، قاعده زندگی هم باید تغییر کند، همانطور که وقتی خانه‌ها از حالت افقی به شکل عمودی در آمدند، قوانین هم بجای حرکت در عرض، در عمق حرکت می‌کند.

پیش از این می‌گفتند «چهاردیواری اختیاری»، اما دیگر چهاردیواری آنچنان هم اختیاری نیست، شهرها از توسعه طولی و عرضی باز ایستاده‌اند، ولی رشد بُعد سوم شهر یا همان ارتفاع، خانه شهرنشینان را کوچک کرد و مانند جعبه‌های میوه آنها را روی همدیگر چید تا نزدیکی‌های آسمان.

حال زندگی روی سقف دیگران از قانون و قاعده خاصی پیروی می‌کند که عدم رعایت آن مشکلاتی را برای همسایه‌ها ایجاد خواهد کرد، ایجاد سر و صدا، عدم پرداخت شارژ، استفاده نامناسب از فضای عمومی، استفاده غیراصولی از بالکن یا بخشی از نمای ساختمان و تعدی به حقوق دیگر همسایگان از عمده مشکلاتی است که آپارتمان‌نشین‌ها با آن روبرو هستند.

مشکلاتی که هر چند قانون برای آن چاره‌جویی کرده، اما پیچ و تاب‌های قانونی آنچنان راه را بر حل مشکلات آپارتمان‌نشین‌ها بسته که بیشتر آنها ترجیح می‌دهند آهسته بیایند، آهسته بروند تا مبادا یکی از این مشکلات دست و پاگیرشان شود و کارشان به دستگاه قضایی بیفتد.

رسول مظفری عضو هیئت مدیره یک آپارتمان ۴۸ واحدی است که معتقد است اگر همه ساکنان به موقع شارژ خود را پرداخت کنند به راحتی می‌توان یک ساختمان پر جمعیت را اداره کرد.

وی بی‌توجهی برخی از ساکنان مجتمع به نحوه زندگی در آپارتمان را باعث به تعویق افتادن برنامه‌های هیئت مدیره عنوان می‌کند و می‌گوید: بارها اتفاق افتاده که قبض‌های مجتمع پرداخت نشده و مجبور شده‌ایم اخطار قطع آن را در ورودی راه پله‌ها یا آسانسورها نصب کنیم تا آنها که مبلغ شارژ ساختمان را پرداخت نمی‌کنند، به فکر افتاده و آن را بپردازند.

وی در خصوص قانون نیز گفت: بر اساس قانون آپارتمان‌نشینی چنانچه ساکنی در یک واحد مسکونی مبلغ شارژ خود را پرداخت نکرد هیئت مدیره حق دارد با طرح دعوی در یکی از شعب حل اختلاف و کسب اجازه، یکی از انشعابات آن واحد را قطع نماید، اما راه رسیدن به این موضوع آنچنان پیچیده است که کمتر کسی به دنبال آن می‌رود و بیشتر سعی می‌کنند مشکلشان را از طریق گفت‌وگو و یا حتی مشاجره حل کنند.

اما از آنجا که هر عملی می‌تواند واکنشی در برابر کنشی از پیش اتفاق افتاده باشد، می‌توان گفت در بسیاری از مواقع بروز این مشکلات نیز دلایل خاص خود را دنبال می‌کند.

زهرا نعیمی زن ۴۵ ساله‌ای که در یکی از آپارتمان‌های شهر ساکن است، بیان کرد: پرداخت مبلغ شارژ برای ارائه یکسری خدمات متقابل از سوی هیئت مدیره به ساکنان صورت می‌گیرد و در بسیاری مواقع وقتی نظافت به خوبی انجام نمی‌شود، نگهبان مراقبت کافی از ساختمان به عمل نمی‌آورد و یا موارد دیگر، ساکنان نیز تمایلی به پرداخت مبلغ شارژ خود نشان نمی‌دهند.

*آپارتمان‌نشینی تابع فرهنگ بالا

اما جامعه‌شناسان پیش از آنکه قانون را در زمینه آپارتمان‌نشینی کارساز و موثر بدانند، دانستن و عمل کردن به فرهنگ زندگی در این واحدهای مسکونی را توصیه می‌کنند.

علی مسلم‌زاده، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این زمینه معتقد است که مردم ایران با توجه به زندگی در خانه‌های بزرگ حیاط‌دار تا قبل از دهه ۶۰ و یک زندگی پر سر و صدا، به سختی می‌توانند در واحدهایی دیوار به دیوار در یک مجتمع مسکونی با تراکم بالا زندگی کنند و به همین دلیل است که مشکلاتی را برای خود یا دیگران ایجاد می‌کنند.

وی اظهار داشت: بسیاری از آپارتمان‌نشین‌ها با این تفکر که چهاردیواری اختیاری است همچنان بر آن شیوه زندگی سنتی پا فشاری می‌کنند، بدون آن که توجه به حقوق همسایه دیوار به دیوار یا همسایه طبقه پایین یا بالایی خود داشته باشند.

مسلم‌زاده ادامه داد: هر چند که خانواده‌ها پول واحدهای مسکونی را داده و معتقدند که باید آسوده زندگی کنند، اما این آسودگی نباید موجب سلب آسایش و راحتی دیگران شود. این استاد دانشگاه افزود: در دنیای امروز با افزایش روبه رشد جمعیت، تنها راه کنار آمدن با این موضوع، داشتن فرهنگ آپارتمان‌نشینی است.

با این بیان در می‌یابیم که فرهنگ، جزو جدا نشدنی هر زندگی آپارتمان‌نشینی بوده و نادیده گرفتن این بخش مهم در زندگی آپارتمانی به وجود آورنده بخش بزرگی از مشکلات اجتماعی و معضلات روانی در این محدوده است، رسیدن به یک فرهنگ واحد در هر مجموعه آپارتمانی در حالی است که هر خانواده ساکن در هر واحد مسکونی فرهنگ آپارتمانی خاص خودش را دارد و همسو و همراه کردن همه فرهنگ‌ها با یکدیگر در یک فرهنگ در عرصه عمل کاری غیرممکن به حساب می‌آید.

*احترام به همسایه رنگ باخته است

یکی از مضرات نادیده گرفتن فرهنگ آپارتمان‌نشینی و ایجاد مزاحمت برای همسایه‌ها، کم رنگ شدن احترام به همسایه بوده که مورد تاکید و توصیه پیامبر اکرم اسلام (ص) است.

غلام‌علی مهدی کارشناس مسایل مذهبی نیز ضمن ابراز نگرانی از این موضوع گفت: در روایات داریم که ۴۰ خانه پهلویی، ۴۰ خانه عقبی و ۴۰ خانه جلویی به عنوان همسایه محسوب می‌شوند، چنانچه از حضرت رسول (ص) روایت داریم که فرمودند اگر ستم نبود می‌گفتم همسایه از همسایه ارث می‌برد.

وی ادامه داد: اما اکنون این موضوع به گونه‌ای شده که همسایه دیوار به دیوار خود را نمی‌شناسد و یا اگر هم می‌شناسد فقط در حد سلام و احوال‌پرسی ساده بوده و دیگر هیچ کاری به هم ندارند.

مهدی اضافه کرد: در برخی موارد نیز نه تنها همسایه برای همسایه آرامش خاطر ایجاد نمی‌کند، که باعث نگرانی و رنجش خاطر وی نیز می‌شود که این عمل از نظر دین مبین اسلام اقدامی ناپسند است.

وی رفت و آمد با همسایه و اطلاع از مشکلات آنها تا جایی که دخالت در امور شخصی آنها نگردد را وظیفه هر بنده مسلمان دانست و آپارتمان‌نشینی بدون رعایت فرهنگ آن را تخریب‌کننده این عادت زیبا و رعایت فرهنگ آپارتمان‌نشینی را نیز باعث تقویت این رفتار دینی بیان کرد.

*فقط بدی نیست، خوبی هم دارد

اما آپارتمان‌نشینی فقط عیب نیست، بلکه اگر درست به آن نگاه شود مزایایی هم دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. امید الوندی، کارشناس ارشد مشاوره و یکی از اساتید آموزش شهروندی با اشاره به اینکه این روزها تربیت فرزندان یکی از مقوله‌هایی است که خانواده‌ها به طور ویژه به آن نگاه می‌کنند، گفت: می‌توان در کنار معایب و مشکلات آپارتمان‌نشینی به فراهم شدن محیط اجتماعی شایسته برای تربیت بهتر کودکان نیز اشاره نمود.

وی اظهار داشت: در این‌گونه منازل افراد ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و به عبارتی محیطی مساعد برای برخوردهای اجتماعی مناسب کودکان فراهم می‌شود و این مسئله شامل حال بزرگ سالان نیز می‌گردد. الوندی تصریح کرد: زندگی در این گونه مجموعه‌ها حس همکاری داوطلبانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را به خوبی ترویج می‌کند.

حال هر چند که آپارتمان‌نشینی در ایران از دهه ۴۰ شمسی رواج یافته و در اوایل دهه ۶۰ رونق یافت، اما نکته حائز اهمیت اینجاست که نه قانون و نه فرهنگ آپارتمان‌نشینی آن طور که شایسته است جای خود را در بین شهروندان باز نکرده و با نیم‌نگاهی به پرنده‌های مختلف محاکم قضایی و مراجع انتظامی و ریشه‌یابی آنها می‌توان دریافت که باید برای فرهنگ‌سازی مردمی که می‌خواهند زندگی آرام و منطقی را در واحدهای مسکونی کوچک و آپارتمانی دنبال کنند، بیش از این هزینه نمود.

گزارش از: رضا صالحی‌پژوه